Ίσως να μην το ξεπερνάς γιατί έκανες το τραύμα σου κομμάτι του εαυτού σου

Η βασική ιδιότητα αυτού που αποκαλούμε «ψυχικό τραύμα» είναι ότι βιώνεται πάντα ετεροχρονισμένα και η συνειδητοποίησή του έρχεται σαν κεραυνός εν αιθρία, καθώς ποτέ κανείς δεν είπε στον εαυτό του «Αυτή η εμπειρία που ζω τώρα, είμαι σίγουρος ότι θα μου αφήσει κάποιο ψυχικό τραύμα.»

Τι ωραίο κι αποτελεσματικό να το λέγαμε, ώστε να είχαμε χρόνο να δράσουμε και να αντιδράσουμε. Συνήθως, το συνειδητοποιούμε, είτε μόνοι μας, είτε στον καναπέ του ψυχολόγου, όμως, σίγουρα δεν είναι αυτή η καθοριστική στιγμή μας. Η καθοριστική στιγμή είναι όταν το αναγνωρίσουμε κι αποφασίσουμε τι θα κάνουμε με αυτό. Πώς θα φερθούμε την πρώτη φορά που λόγω μιας νέας εμπειρίας μας θα αναδυθεί στην επιφάνεια ένα κομμάτι μιας παλιάς μας, που θα έπρεπε να είναι μόνο ανάμνηση, όμως ξαφνικά ζωντανεύει και παραμονεύει απειλητικά;

Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, είτε κάνεις την ανατροπή, σπας το μοτίβο και λες αντίο στο παρελθόν μια κι έξω, είτε γυρίζεις σε γνώριμα μονοπάτια, σκοτεινά αλλά εύκολα, γιατί τα ξέρεις. Επιστρέφεις σε οικεία συναισθήματα. Συναισθήματα αρνητικά, αλλά γνωστά: απόρριψης, απογοήτευσης, υποτίμησης, ανασφάλειας, αβεβαιότητας, μετάπτωσης από την απόλυτη ευτυχία στην απόγνωση και πάει λέγοντας. Άφησες και πάλι να σε χειριστούν στη σχέση, στη δουλειά, στην οικογένεια. Γιατί; Γιατί σου είναι γνώριμη η αίσθηση κι ενώ θα έπρεπε να σε τρομοκρατεί, εσένα σου δημιουργεί ασφάλεια. Γιατί νιώθεις ότι μπορείς να το χειριστείς ή νιώθεις ότι και να ξαναπληγωθείς, μπορείς να το ξεπεράσεις αφού ήδη το έκανες ήδη μια φορά.

Ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, η οποία όμως πηγάζει από το ότι εκείνη η πρώτη εμπειρία που βίωσες, η συμπεριφορά που εισέπραξες, μια συγκεκριμένη εικόνα που έφτιαξες στο μυαλό σου πλέον έγινε κομμάτι της προσωπικότητάς σου. Δεν είναι κάτι έξω από σένα. Δεν είσαι εσύ και απέναντί σου αυτό. Είστε ένα. Γι’ αυτό και δεν μπορείς χωρίς αυτό. Το έχεις αγαπήσει γιατί σε κάνει τον άνθρωπο που δηλώνεις ότι είσαι. Δεν μπορείς να λειτουργήσεις ανεξάρτητα από αυτό. Κι επειδή με όχημα το χιούμορ λέγονται οι μεγαλύτερες αλήθειες, αυτή η φράση που λέμε μεταξύ μας έχει απίστευτη δόση αλήθειας: «Θα βρούμε κάποιον άνθρωπο με σωστή συμπεριφορά και δε θα ξέρουμε πώς να το διαχειριστούμε» που όσο κι αν λέγεται χαριτολογώντας, είναι απόλυτα ακριβές.

Δεν υπάρχουν άνθρωποι που κατ’ επανάληψη είναι άτυχοι στα εργασιακά τους ή τα ερωτικά τους. Άνθρωποι που τους έχουν ματιάσει κι άνθρωποι που έχουν το κοκαλάκι της νυχτερίδας. Υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν σωστές και λάθος επιλογές. Άνθρωποι που έχουν απαγκιστρωθεί από τα τραύματά τους –ίσως όχι γρήγορα ή εύκολα, αλλά πάντως τώρα είναι ελεύθεροι– κι άνθρωποι που τα κουβαλάνε με θρησκευτική ευλάβεια. Δεν έχεις εσύ τον μαγνήτη, απλά εσύ επιλέγεις ανθρώπους που ξέρεις ότι θα έχουν μια γνώριμη στάση απέναντί σου και δε θα σε εκπλήξουν. Δε θα σε βγάλουν από τα νερά σου. Το φαινόμενο αυτό ανθίζει κυρίως όταν τα ψυχικά μας τραύματά μας, μάς έχουν κάνει να διαμορφώσουμε για τον εαυτό μας μια εικόνα κατώτερη της πραγματικότητας. Γονείς που ποτέ δεν έδειξαν κανένα ίχνος συναισθήματος μεταξύ τους σε κάνουν να διαμορφώσεις την αντίστοιχη εικόνα για τον έρωτα και την αγάπη. Οπότε, έψαξες και ψάχνεις αυτόν ή αυτήν που θα σου δώσει τα λιγότερα, που θα κάνει την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια γιατί ως άνθρωπος έχει μάθει πάντα να παλεύεις για όλα. Αυτό μετά επεκτείνεται στο κομμάτι της εργασίας, όπου ανέχεσαι την εκμετάλλευση ή συμβιβάζεσαι με κάτι που δε σε ικανοποιεί γιατί και πάλι οι φωνούλες μέσα σου, σού θυμίζουν ότι μόνο εάν κάτι είναι δύσκολο αξίζει, ή ότι η δουλειά είναι εκεί για να σου ικανοποιεί τις βιοποριστικές σου ανάγκες και τίποτα άλλο. Μια πρώτη ερωτική εμπειρία με έναν σύντροφο που προσπάθησε να σε χειραγωγήσει θα σε βοηθήσει να πλάσεις ένα πολύ «ωραίο» σενάριο περί προβληματικών ανθρώπινων σχέσεων που όμως εσένα θα σου φαίνεται ο κανόνας.

Αυτό είναι το πρόβλημα με τα τραύματα που δεν καταπολεμούνται και τα αφήνουμε να χρονίζουν και να μεγαλώνουν. Διαστρεβλώνουν το νόημα των λέξεων «κανόνας» κι «εξαίρεση». Κάνουν την εξαίρεση ή αυτό που θα έπρεπε να αποτελεί εξαίρεση, κανόνα και τον αληθινό κανόνα που θα έπρεπε να ισχύει, εξαίρεση. Εκεί, νιώθουμε ασφάλεια γι’ αυτό κι εντυπωσιαζόμαστε, αφού εν μέρει ξεβολευόμαστε όταν γνωρίζουμε έναν υγιή σύντροφο, βρίσκουμε μια δουλειά ανάλογη των προσδοκιών μας ή μας έρχονται «εύκολα» τα πράγματα σε μια φάση της ζωής μας. Ντρεπόμαστε να το πούμε. Ψάχνουμε ψεγάδια κι ανησυχούμε που δε βρίσκουμε.

Εδώ φτάνουμε στο κρίσιμο σταυροδρόμι. Αν έχουμε απελευθερωθεί από τα τραύματα του παρελθόντος θα αποδεχτούμε ότι αυτό είναι το υγιές και φυσιολογικό και θα προσαρμοστούμε. Αν προτιμήσουμε την ασφάλεια του παρελθόντος, θα δημιουργήσουμε ψεγάδια γιατί δεν μπορούμε χωρίς αυτά να λειτουργήσουμε. Θα διαλέξουμε, λοιπόν, εκείνον τον δρόμο που θα βγάλει με μαθηματική ακρίβεια σε αυτά, και τότε θα έρθουν όλα σε τάξη κι ισορροπία. Μήπως να δοκιμάσουμε τον άλλο δρόμο, έστω μια φορά, για δοκιμή;