Επιτέλους μάθαμε γιατί οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν τα αγάλματα με μικρό πέ0ς

Αν υπάρχει κάτι που οπτικοποιεί άριστα το αρχαιοελληνικό κάλλος, την αρμονία στις αναλογίες, την πλαστικότητα, την εκφραστικότητα και την καθαρότητα της μορφής αυτό είναι η αρχαιοελληνική – και κατ’ επέκταση και η ρωμαϊκή – γλυπτική. Η εντύπωση της κίνησης, η στάση του σώματος, οι πτυχώσεις των ενδυμάτων, τα αμυγδαλωτά μάτια, το πώς σε μεγαλύτερα συμπλέγματα οι μορφές μπλέκονται η μία με την άλλη και η ευθύτητα του βλέμματος είναι κοινά χαρακτηριστικά που απαντούν σε όλες τις δημιουργίες αυτού του είδους τέχνης. Ένα άλλο, όμως, επίσης, κοινό στοιχείο που πάντα εμφανίζεται είναι κάτι που λογικά δε θα ταίριαζε με αυτά που μόλις περιγράψαμε: το μικρό πέ0ς των αντρικών αγαλμάτων. Κοιτάς, θαυμάζεις μια μεγάλη και επιβλητική σύνθεση, έναν αρχαιοελληνικό κούρο με παρατεταμένο πόδι, σφιχτές γροθιές, ορθάνοιχτα μάτια ή πολύπλοκες συνθέσεις όπως το σύμπλεγμα του Λαοκόωντα και αναρωτιέσαι. Γιατί αυτή η δυσαναλογία; Γιατί όλα βρίσκονται μπροστά μου «φάτσα φόρα» και θέλω μικροσκόπιο για να εντοπίσω τα «επίμαχα σημεία»; Ήταν τάση καλλιτεχνική, ήταν άποψη, ήταν αισθητικής φύσεως θέμα; Ένα μυώδες και τέλεια αρμονικό σώμα αναβαθμίζεται με ένα αδιάφορο έως υπερβολικά μικρό πέ0ς;

Φαίνεται πως όλα έχουν την εξήγησή τους. Αν και η Αρχαία Ελλάδα, αλλά και η Ρώμη είναι γνωστές για τη μεγάλη σημασία που έδιναν στον έρωτα, στην ηδ0νή και σε κάθε είδους απόλαυση και ευχαρίστηση, φαίνεται ότι όλα αυτά ήταν εκτιμητέα περισσότερο σε επίπεδο πλατωνικό, σε επίπεδο πνευματικής σύνδεσης και συναισθηματικής εγρήγορσης.

Η συζήτηση ήρθε στο προσκήνιο μετά από την ανακάλυψη της TikToker, Ρούμπι Ρέιν, η οποία ανακοίνωσε τα εξής: «Στην εποχή της αρχαίας Ελλάδας, τα γεννητικά όργανα όπως αυτά απεικονίζονται στα αγάλματα, τα «μικρού μεγέθους» ας τα πούμε, συμβολίζουν την αρετή, το ήθος του καλού πολίτη, τον αυτοέλεγχο, τη σοβαρότητα. Από την άλλη, το να διαθέτει ένας άντρας «μεγάλο» γεννητικό όργανο, ήταν κάτι που συμβόλιζε τη λαιμαργία, το ακόρεστο πάθος, την πλήρη υπερβολή. Ήταν ένας τύπος ανθρώπου που σίγουρα θα απέφευγαν όλοι οι νουνεχείς, ηθικοί πολίτες της Αθήνας.»

Φυσικά, ο ισχυρισμός αυτός έχει βάση και έρεισμα στην επιστημονική βιβλιογραφία. Τα ίδια έχει πει και η ιστορικός τέχνης, Ellen Oredsson, η οποία αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τα μεγάλα πέh «ανόητα, άπληστα και άσχημα», ενώ ο Αριστοφάνης ανέφερε ότι τα χαρακτηριστικά των ιδανικών αρσενικών είναι «λαμπερό δέρμα, φαρδιοί ώμοι, μικροσκοπική γλώσσα, δυνατοί γλουτοί και μικρό πέ0ς».

Αν τώρα, το δούμε από την αντίθετη πλευρά, πάλι οι ισχυρισμοί επιβεβαιώνονται. Τα υπερφυσικά μεγάλα πέh χρησιμοποιούνται στην αριστοφανική κωμωδία ξεκάθαρα για να γελοιοποιηθούν και να διακωμωδηθούν οι κάτοχοί τους.

Οι Έλληνες, επίσης, όταν ήθελαν να αναφερθούν στους εχθρούς τους που φυσικά τους θεωρούσαν βαρβάρους, συχνά τους παρουσίαζαν κοροϊδευτικά με υπερβολικά μεγάλους φ@λλούς. Τρανό παράδειγμα ο τρόπος που απεικόνιζαν τους Αιγύπτιους, με γλυπτά, δηλαδή, σατιρικού χαρακτήρα ή με χαρακτήρες σε σατιρικές παραστάσεις, που είχαν κατά κύριο λόγο, τεράστια πέh.

Επιπλέον, το μεγάλο πέ0ς που βρίσκεται πάντα σε στύσh είναι βασικό και μόνιμο χαρακτηριστικό των ακόλουθων του Διόνυσου, του θεού του κρασιού, της ηδ0νής και της έκστασης. Αυτοί είναι οι Σάτυροι και δεν είναι τυχαίο και σήμερα ποιον αποκαλούμε «σάτυρο». Οι Σάτυροι, μισοί άνθρωποι μισοί τράγοι είναι ο ορισμός του πλάσματος που βασικά είναι υποβαθμισμένη μορφή ανθρώπου, παραδομένοι στα ζωώδη ένστικτά τους, μόνιμα σ3ξουαλικά διεγεpμένοι, σε κατάσταση μέθhς, απεικονίζονται πάντα να καταδιώκουν νύμφες και να τις απειλούν με τα πολύ μεγάλα πέh τους. Οι Σάτυροι αποτελούν στοιχεία λατρείας και μάλιστα εκείνης της λατρείας που λειτουργούσε σαν εξορκισμός για όλα τα κακά και άσχημα της κοινωνίας.

Αλλά για να μείνουμε στους ειδικούς, τα ίδια εξηγεί και η αρχαιολόγος και ξεναγός Κιάρα Γκιάττι: «Για τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους τα μεγάλα γεννητικά όργανα θεωρούνταν άσχημα. Οι λιθοξόοι έφτιαχναν μόνο μικρά γεννητικά όργανα γιατί ήθελαν να καταστήσουν σαφές ότι αυτή η μορφή είναι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος που δρα εκλογικευμένα και έχει τα ένστικτά του υπό έλεγχο» σημείωσε, τονίζοντας ότι ο αρχαίος άνδρας είχε υψηλό βαθμό αυτοκυριαρχίας και ελέγχου.

Γι’ αυτό, λοιπόν, την επόμενη φορά, εσύ, που έχεις βομβαρδιστεί με πρότυπα ανδρών που καυχιούνται για το μέγεθος και που πολλές φορές από αυτό και μόνο διαμορφώνουν και μια συμπεριφορά άκρως σ3ξιστική – και αυτό που εννοούμε κυριολεκτικά πλέον ως «φαλλ0κρατική» – ξανασκέψου αν θα γελάσεις με τον Ερμή του Πραξιτέλους. Ειδικά αν είσαι άντρας με «μέτρια προσόντα», μπορείς να αισθανθείς καλύτερα αφού στην αρχαία Ελλάδα το μικρό σου πέ0ς θα σήμαινε επιλεκτικότητα, αυτοσυγκράτηση και πνευματική εγρήγορση. Πέραν του ότι μάλλον θα σε θεωρούσαν και «κελεπούρι». Και σήμερα, εξάλλου, τα «μεγαλεία» επαναπαύονται, τα «μέτρια» όμως λειτουργούν σαν κινητήρια δύναμη για τελειοποίηση της τεχνικής. Και μάντεψε ποιο από τα δύο μετράει περισσότερο…