Μεσημέρι καθημερινής. Γυρνάς στο σπίτι και χύνεσαι στον καναπέ. Για την επόμενη ώρα δε θες να ακούς τίποτα, ούτε ψίθυρο. Ξαφνικά τα αυτιά σου έγιναν πολύ ευαίσθητα ενώ πριν ένα μισάωρο ήσουν σε έναν χώρο γεμάτο θόρυβο και χαρούμενες –ή και όχι τόσο– φωνούλες. Για την επόμενη ώρα δε θέλεις να ασχοληθείς με τίποτα, παρά μόνο να φας και να χαλαρώσεις βλέποντας το πιο ανούσιο κι ελαφρύ πρόγραμμα στην τηλεόραση ή ακούγοντας τη μουσικούλα που σε ηρεμεί. Είχες κανονίσει καφεδάκι από την προηγούμενη μέρα, αλλά μάλλον τα πλάνα σου ήταν υπεραισιόδοξα. Μετά από μια τέτοια μέρα, νιώθεις ότι ούτε η φωνή πια δε βγαίνει από μέσα σου, ενώ τα βλέφαρά σου τα νιώθεις βαριά. Οπότε το ακυρώνεις. Μα τι σκεφτόσουν όταν το κανόνιζες;
Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται αποφόρτιση. Και μαντέψτε ποιο επάγγελμα την έχει περισσότερο ανάγκη από όλα. Αυτό το επάγγελμα που θεωρείται «προνομιακό». Το επάγγελμα που στοχοποιείται γιατί είναι συνώνυμο των τρίμηνων καλοκαιρινών διακοπών, των δύο δεκαπενθήμερων αργιών και γενικά του «καθισιού». Αλλά και την ώρα της δουλειάς, τι κάνεις ακριβώς; Τίποτα αξιόλογο που να δικαιολογεί αυτή την κούραση. Και όμως, αυτό το επάγγελμα θέλει τουλάχιστον μια ώρα ανάρρωσης. Το επάγγελμα του δασκάλου.
Αυτό το «χαλαρό πενταωράκι» που ποτέ δεν είναι στην πραγματικότητα πενταωράκι, είναι το εύκολο κομμάτι. Από όλα όσα έχει να κάνει ένας δάσκαλος μέσα στην ημέρα, η τάξη είναι το εύκολο. Ακόμα κι αν λένε πως μια ώρα μαθήματος σε τάξη ισοδυναμεί με τέσσερις ώρες δουλειάς γραφείου. Η τάξη είναι το εύκολο, αν συγκριθεί με τα άλλα.
Ποια είναι αυτά; Οι άπειρες ώρες προετοιμασίας, διόρθωσης. Η επικοινωνία με τους γονείς που απεγνωσμένα ζητούν έναν βοηθό στη διαδικασία μεγαλώματος των παιδιών και που γι’ αυτόν τον λόγο συχνά ξεπερνούν τα όρια. Η συνύπαρξη με συναδέλφους που έστω κι άθελά τους κάποια στιγμή θα σε στενοχωρήσουν. Και κυρίως: η ευθύνη δεκάδων παιδικών κι εφηβικών ψυχών. Η ευθύνη που αφορά σε ζητήματα μόρφωσης μέχρι και σε ζητήματα καθαρά σωματικής ακεραιότητας. Η υποχρέωση επίσης. Η υποχρέωση να είσαι ευρηματικός, να έχεις φαντασία, να βρίσκεις διαρκώς μεθόδους να τους κρατάς το ενδιαφέρον ζωντανό. Η υποχρέωση να οργανώνεις για λογαριασμό τους δράσεις, εκδηλώσεις, εκδρομές και να συμμετέχεις σε αυτές όχι με τον ρόλο του δασκάλου, μόνο. Αλλά με τον ρόλο της μαμάς, του μπαμπά, του φίλου, ή του μεγάλου αδελφού.
Κάθε μέρα είναι και μια καινούρια πίστα για τον εκπαιδευτικό που επιστρέφει στο σπίτι νιώθοντας ότι έχει αφήσει ένα κομμάτι της ψυχής του και του σώματός του στο σχολείο. Όμως τίθεται ένα ερώτημα: Γιατί το επόμενο πρωί θα βάλει πάλι το πιο αστραφτερό του χαμόγελο και θα δηλώσει παρουσία στην τάξη του; Γιατί πάλι με ενθουσιασμό θα συμμετάσχει στην εκδρομή και θα φροντίσει να αποκομίσουν οι μαθητές του τις πιο όμορφες εμπειρίες; Γιατί θα αναπληρώσει και θα αναπληρώσει ώρες για να δώσει στα παιδιά να καταλάβουν το εκάστοτε κομμάτι της θεωρίας;
Γιατί μερικές φορές η δύναμη που έχει τρομάζει ακόμα και τον ίδιο του τον εαυτό. Γιατί υπάρχουν κάποια συναισθήματα που δεν τα αλλάζεις με τίποτα στον κόσμο. Όταν βλέπεις ότι κάποιοι μαθητές σαν σφουγγάρι «ρουφάνε» ακόμα και τα μισά από αυτά που θα τους πεις. Όταν βλέπεις ότι, αν κι είσαι αυστηρός, σε αγαπούν, διότι πάνω από όλα είσαι δίκαιος. Όταν βλέπεις ότι σε αντιμετωπίζουν σαν κάποιον κοντινό τους και οικείο αλλά χωρίς ίχνος ασέβειας απέναντί σου. Όταν αντιλαμβάνεσαι ότι μπορείς να τους μιλήσεις και για κάποια άλλα θέματα εκτός των μαθημάτων γιατί έχεις κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Όταν τους συμβαίνει κάτι καλό ή κάτι κακό και τρέχουν να στο πουν. Όταν σου λένε «Εγώ θέλω να γίνω δάσκαλος σαν εσάς.» ή «Δε μου άρεσε η Ιστορία / τα Μαθηματικά / η Βιολογία κλπ., αλλά τώρα μου αρέσουν». Όταν «γουστάρουν» τις εκδρομές μαζί σου όχι επειδή είσαι χαλαρός, αλλά αντίθετα, επειδή θα ασχοληθείς μαζί τους, θα γίνεις μέρος της ομάδας τους κρατώντας πάντα τη διακριτική απόσταση δασκάλου – μαθητή.
Την πραγματική σου δύναμη ως δάσκαλος την καταλαβαίνεις κι από άλλα. Όταν διακόπτουν το μάθημα για να σου κάνουν ερωτήσεις που σε πιάνουν απροετοίμαστο αλλά αποτελούν μια προσπάθεια να σε μάθουν καλύτερα. «Ποιον θαυμάζετε εσείς στη ζωή σας, ποιον έχετε ως πρότυπο;» Όταν θα έρθουν σε μια απίστευτη ρήξη μαζί σου, αλλά μετά θα καθίσουν να σε ακούσουν γιατί θα τους μιλήσεις ειλικρινά, θα τους δείξεις ότι μπορείς κι εσύ να ζητήσεις συγγνώμη γιατί μπορεί κι εσύ να έκανες λάθος σε μια εκτίμησή σου. Τη δύναμή σου ως δάσκαλος την καταλαβαίνεις όταν βλέπεις ότι επιδράς πάνω τους. Γι’ αυτό και ίσως είναι πιο συναρπαστική η περίοδος του Γυμνασίου. Γιατί έχεις υλικό όσο πρέπει ακατέργαστο ώστε να το επεξεργαστείς χωρίς τον φόβο ότι απευθύνεσαι σε παιδιά του Δημοτικού με όλη τη γλυκιά ανωριμότητα που ακόμα κουβαλούν, ούτε ότι έχεις να κάνεις με παιδιά Λυκείου που πολλές φορές έχουν παρωπίδες ή τα ερεθίσματά τους είναι τόσα πολλά, που εσύ φαντάζεις ασήμαντος μπροστά σε όλα αυτά.
Την πραγματική δύναμη, που έχεις ως δάσκαλος, την καταλαβαίνεις όταν ξυπνάς το πρωί και παρά το γεγονός ότι δεν έχεις ξεχάσει τη χτεσινή σου κούραση, παρά το γεγονός ότι είσαι σίγουρος πως το μεσημέρι πάλι θα γυρίσεις ένα ράκος στο σπίτι, εσύ είσαι έτοιμος να αδράξεις τη μέρα με ένα σωρό πλάσματα να περιφέρονται γύρω σου και να σου λένε ό,τι μπορείς να φανταστείς. Κι εσύ να έχεις μια απάντηση για τον καθένα. Την πραγματική σου δύναμη την καταλαβαίνεις με εκείνη την «Καλημέρα» που θα πεις σε δεκάδες ζευγάρια μάτια που ακόμα δεν έχουν συνέλθει από το πρωινό ξύπνημα κι απορούν πώς γίνεται να είσαι τόσο κεφάτος. Την πραγματική σου δύναμη την καταλαβαίνεις όταν η φωνή σου είναι δυνατή ακόμα και την τελευταία ώρα όταν πάση θυσία πρέπει να κάνεις μάθημα σε δεκάδες εφήβους που είναι είτε σε υπερένταση από τα γεγονότα της ημέρας, είτε βιάζονται να γυρίσουν στο σπίτι και να ξεκουραστούν.
Την πραγματική σου δύναμη τη βλέπεις όταν –θέλοντας και μη– ξεχνάς τα πάντα όσο είσαι εν υπηρεσία στο σχολείο. Έχεις τη σούπερ δύναμη να τα αφήνεις όλα εκτός: προβλήματα υγείας, προβλήματα προσωπικά γιατί πρέπει να είσαι εκεί για τα παιδιά. Για όλα τα παιδιά: Και τα καλόβολα και τα στρυφνά. Και τα ευγενικά και τα δύστροπα. Κι αυτά που μπορείς εύκολα να διαχειριστείς κι αυτά που δεν έχεις πείσει ακόμα. Πρέπει να είσαι εκτός από δάσκαλος και η πηγή φωτός τους, γιατί μπορεί να επιστρέψουν σε ένα περιβάλλον, όχι και τόσο φωτεινό. Πρέπει να τους δείξεις ότι η αποτυχία συγχωρείται. Γιατί μπορεί κάποιος να τους έχει πει ότι ένας άξιος άνθρωπος έχει μόνο επιτυχίες στη ζωή του. Πρέπει να τους δείξεις ότι η διαφορετικότητα είναι ιδιότητα της ίδιας της φύσης γιατί κάποιος μπορεί να τα ανάγκασε να την καταπιέσουν. Και τελικά για όλα αυτά είσαι ένας σούπερ ήρωας. Ένας σούπερ ήρωας με την ιδιότητα του φοίνικα: να αναγεννάται κάθε βράδυ από τις στάχτες της προηγούμενης ημέρας και να είναι πανέτοιμος να ορμήσει στο ρινγκ.
Ναι, έχεις και προνόμια. Για τους πολλούς είναι ότι έχεις διακοπές το καλοκαίρι, και αργίες στις γιορτές. Για σένα, όμως, που ξέρεις, σαν προνόμιο βλέπεις απλά και μόνο την επαφή με τα παιδιά, τη διαρκή ανανέωση κι αναζωογόνηση που βιώνεις λόγω αυτών. Τον ενθουσιασμό που νιώθεις κάθε χρόνο με τα καινούρια σου πρωτάκια, δε θα τον καταλάβει κανείς. Και την ανάγκη της καλοκαιρινής αποθεραπείας δε θα την καταλάβει, επίσης, κανείς που βρίσκεται έξω απ’ τον χορό, ή καλύτερα έξω από το ρινγκ.
Οπότε, δάσκαλε, όρμα κάθε μέρα σε αυτό. Δε θα κερδίζεις πάντα, όμως, θυμήσου πάντα να επιστρέφεις σε αυτό με τον αέρα του νικητή. Γιατί αν νικήσεις εσύ, νικούν κι όλα τα παιδιά σου.
Συντάκτης: Σοφία Ρηγοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
