Αν κι εσύ δυσκολεύεσαι στη συγκέντρωση ίσως έχεις «pop corn brain»

Με πολλά έχει συγκριθεί το μυαλό μας. Σαν φούρνος μικροκυμάτων στον οποίο σκάει το καλαμπόκι, γίνεται ποπ κορν και πηδάει από το ένα μέρος στο άλλο, είχατε σκεφτεί ποτέ ότι μπορεί να παρομοιαστεί; Αν το έχετε νιώσει, όμως, τότε μάλλον πάσχετε από το φαινόμενο «pop corn brain», για το οποίο είναι κυρίως υπεύθυνα (ω τι έκπληξη!) τα social media.

Ο όρος «pop corn brain» αναφέρεται σε μια ψυχική κατάσταση που περιγράφεται ως κατακερματισμένη προσοχή, διάσπαρτες σκέψεις και γρήγορη μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο χωρίς δισταγμό», λέει η Reena Patel, ειδικός σε θέματα γονικής μέριμνας, θετική ψυχολόγος και πιστοποιημένη αναλύτρια συμπεριφοράς. Ο άτυπος όρος επινοήθηκε αρχικά από τον David Levy, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, το 2011, για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο οι υπερφορτωμένες στην οθόνη σκέψεις μεταβαίνουν γρήγορα από το ένα θέμα στο άλλο, μοιάζοντας με πυρήνες καλαμποκιού που πετάγονται γρήγορα σαν ποπ κορν, εξηγεί.

Με άλλα λόγια, το φαινόμενο αυτό μπορεί να συνδεθεί με τη διάσπαση προσοχής στην πιο ακραία μορφή της ή την αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα συγκεκριμένο θέμα για παραπάνω από κάποια λεπτά.

Το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν είναι διαταραχή ή ασθένεια και δεν υπάρχει επίσημη διάγνωση, λέει  η Jessica McCarthy, PsyD, κλινική νευροψυχολόγος και ιδρύτρια και κλινική διευθύντρια της Elements Psychological Services. Εξηγούνται όμως και οι παράγοντες που το δημιουργούν και το αναπτύσσουν αλλά προτείνονται και τρόποι αντιμετώπισής του.

Ως προς το πρώτο κομμάτι, τη διαδικασία ανάπτυξης του φαινομένου, δε μας εντυπωσιάζει ότι αυτή συνδέεται με τα social media, τα οποία γίνονται όλο και πιο εντυπωσιακά, πολυθεματικά και λαβυρινθώδη για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Οι ειδικοί εξηγούν πως όταν ο άνθρωπος σκρολάρει συνεχώς και μεταβαίνει από τη μία εφαρμογή στην άλλη, τότε «ο εγκέφαλος βομβαρδίζεται συνεχώς με αισθητηριακές πληροφορίες, όπως φώτα που αναβοσβήνουν, ελκυστικούς ήχους. Αυτά σε συνδυασμό με το επαναλαμβανόμενο χτύπημα και σάρωση ενός δακτύλου στην οθόνη, καθιστούν εξαιρετικά πιθανό να σχηματιστεί ένα διάσπαρτο και χαοτικό μοτίβο σκέψης παρόμοιο με το χάος των πυρήνων ποπ κορν που σκάει ταυτόχρονα. Ο εγκέφαλος, ως αποτέλεσμα, εργάζεται σκληρότερα για να συμβαδίσει με τις εισερχόμενες πληροφορίες από την οθόνη που έχουμε μπροστά μας, οδηγώντας σε μικρότερη διάρκεια προσοχής, εξηγεί ο Δρ McCarthy. «Είναι σαν ο εγκέφαλος να εκτίθεται σε ένα περιβάλλον υψηλής διέγερσης, όπως ένα καζίνο ή ένα λούνα παρκ, κάθε φορά που βρίσκεται μπροστά σε μια οθόνη».

Εκτός, όμως, από το αντικειμενικά χαοτικό αριθμό ερεθισμάτων που οδηγεί στην αδυναμία προσήλωσης σε μια πνευματική εργασία, υπάρχει κι άλλη μία πτυχή των social media που συνδέεται με το pop corn brain. Λόγω της πολυθεματικότητας των ψηφιακών εφαρμογών, η μεταπήδηση από το ένα περιεχόμενο στο άλλο κάνει τον εγκέφαλο να εθίζεται στο να περιμένει συχνούς περισπασμούς και άμεση ικανοποίηση.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Vita, η χρήση των social ενεργοποιεί το «κέντρο ανταμοιβής» του εγκεφάλου, και το να παίρνουμε πολλά like σε αναρτήσεις ή να βλέπουμε ωραία βίντεο στο TikTok, τον κατακλύζει με ντοπαμίνη. H ντοπαμίνη, με τη σειρά της, δημιουργεί αισθήματα ευφορίας, μας δίνει έναυσμα για επιβράβευση, ενώ επηρεάζει, επίσης, τη μνήμη, τη συγκέντρωση, ακόμη και τις κινήσεις του σώματός μας. Είναι, επιπλέον, εθ1στικά, συνεπώς, μας κάνει να επιζητούμε συνεχώς τα ίδια συναισθήματα που απορρέουν από την ίδια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά.

Αποτέλεσμα; Όταν αποφασίζουμε να ασχοληθούμε με κάτι που απαιτεί σκληρή πνευματική εργασία, διαρκή συγκέντρωση και επικοινωνία με άλλα φυσικά πρόσωπα, τότε – επειδή αυτά μας φαίνονται λιγότερο συναρπαστικά και περισσότερα κουραστικά – χάνουμε γρήγορα το ενδιαφέρον μας και αναζητάμε το σκρολάρισμα. Γι΄ αυτόν τον λόγο, θα δεις, ανθρώπους να εργάζονται στον υπολογιστή για ώρες αλλά να μην τελειώνουν ποτέ τη δουλειά τους, ή ανθρώπους να έχουν βγει με παρέα αλλά μηχανικά να σκρολάρουν χωρίς καν να αντιδρούν σε αυτά που βλέπουν.

Σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του CNN, ταξινομήθηκαν τα αίτια και τα αποτελέσματα του φαινομένου «pop corn brain» και φυσικά επιβεβαιώνεται πόσο τα social media καθορίζουν την πνευματική μας επάρκεια και ετοιμότητα σε πτυχές της πραγματικής καθημερινότητας (δουλειά, σπουδές, διαπροσωπικές σχέσεις).

Ο ειδικός Dr. McCarthy συγκεντρώνει τις επιπτώσεις του φαινομένου και τις προσδιορίζει: διάσπαση προσοχής, άγχος, αποξένωση και αδυναμία στην κοινωνικοποίηση, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα σωματικά και βιολογικά προβλήματα (π.χ. κακός ύπνος,  προβλήματα όρασης κλπ.), θέματα αυτό-εικόνας και αυτοπεποίθησης.

Το σημαντικό είναι να δούμε τρόπους αντιμετώπισης, οι οποίοι δε διαφέρουν από τους τρόπους τους οποίους κατά καιρούς διατυπώνουν οι ειδικοί όταν μιλούν γενικά για τη χρήση των social media.

1. Χρονικά όρια για σερφάρισμα
2. Επιλεκτική αξιοποίηση των αμέτρητων ψηφιακών εφαρμογών ακόμα και διαγραφή κάποιων από την επιφάνεια εργασίας μας
3. Απομάκρυνση από τον ψηφιακό κόσμο για κάποιες ώρες την ημέρα
4. Διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου μας χωρίς αξιοποίηση του Ιντερνετ
5. Στροφή στους φίλους μας και τα αγαπημένα μας πρόσωπα για δημιουργικές δραστηριότητες
6. Αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς εάν παρατηρούμε σε εμάς ή σε κάποιον αγαπημένο μας εθ1σμένη συμπεριφορά
7. Διαμόρφωση του «εργασιακού μας χρόνου» όπως ταιριάζει στην προσωπικότητά μας. Ένας διάσημος τρόπος οργάνωσης χρόνου είναι η τεχνική pomodoro, όπου μετά από ένα 25λεπτο εργασίας γίνεται ένα πεντάλεπτο διάλειμμα.

Στην πράξη, βέβαια, όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν επικρατήσει η λέξη – κλειδί που ονομάζεται «αυτοέλεγχος». Η αναγκαιότητα αυτής της μαγικής λεξούλας γίνεται ακόμα μεγαλύτερη ειδικά επί τα social media δεν είναι μόνο πιο διασκεδαστικά, πιο άμεσα ή προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες. Είναι επειδή γίνονται ολοένα και πιο πολυθεματικά. Από θέματα πολιτικά έως σ3ξουαλικά, τα ψηφιακά ερεθίσματα είναι άπειρα. Αναζητάς κάτι για την εργασία σου και καταλήγεις να διαβάζεις άρθρο για τις σ3ξουαλικές διαστρ0φές της Αικατερίνης Β΄ της  Ρωσίας ή να παρακολουθείς συνταγή λαχανόρυζου με σολομό. Αυτή είναι η πραγματικότητα και αυτή είναι η σημερινή μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει ο άνθρωπος. Το ότι ο ψηφιακός χώρος πλέον αποκτά κλειδιά για όλες τις πόρτες του μυαλού του, της καρδιάς του και του σώματός του. Συναρπαστικό ή τρομακτικό;