Στο πρώτο άκουσμα του όρου αυτοαποκάλυψη, σκέφτεσαι μία συζήτηση στην οποία ενδεχομένως να αναφέρθηκες σε κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμά σου ή διηγήθηκες ένα προσωπικό γεγονός. Κι όμως είναι κάτι βαθύτερο και περισσότερο ελεγχόμενο απ’ όσο φαντάστηκες. Η αυτοαποκάλυψη είναι μια μορφή επικοινωνίας που περιλαμβάνει σκόπιμο μοίρασμα προσωπικών πληροφοριών για τον εαυτό μας, μ’ ένα άλλο άτομο. Ενδεχομένως να θεωρηθεί κι ως μία οικειοθελής διαδικασία πρόσβασης του άλλου στα μυστικά μας ή στον «πραγματικό μας εαυτό» (Greene, Derlega, & Mathews, 2006).
Στην ψυχολογία, η αυτοαποκάλυψη συνδέεται με μια πεποίθηση, μια σκέψη, ένα συναίσθημα, μια εμπειρία, που επιλέγεις να μοιραστείς με τον συνομιλητή σου. Εδώ έρχεται το ζήτημα του προγραμματισμού της. Με απλά λόγια, σε τι επίπεδο εξοικείωσης έχεις φτάσει, μέχρι ποιες λεπτομέρειες είναι θετικό για σένα ν’ αποκαλύψεις και τι μπορεί να διαχειριστεί ο συνομιλητής σου. Αν υποθέσουμε ο,τι δεν αποκαλύψεις τίποτα για τον εαυτό σου, δε θα μπορέσεις να συνδεθείς με το άτομο που σ’ ενδιαφέρει, για την ακρίβεια θα το απομακρύνεις. Αν όμως, αποκαλύψεις άμεσα εκτεταμένες προσωπικές πληροφορίες, πιθανόν να νιώσει επιβάρυνση. Αυτό ισχύει σε όλες τις σχέσεις, οικογενειακές, φιλικές και φυσικά ερωτικές.
Σύμφωνα με τους Greene, Derlega & Mathews (2006), υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά της αυτοαποκάλυψης, επιστημονικά αναγνωρισμένα όπως:
-Προσβασιμότητα: Ευκολία/ δυσκολία κοινοποίησης πληροφοριών στον δέκτη-συνομιλητή.
-Αξία ανταμοιβής: Πόσο θετική ή αρνητική είναι η εμπειρία αυτή για τους συνομιλητές.
-Πληροφόρηση: Είδος πληροφοριών που αποκαλύπτονται ως προς την ποικιλία θεματολογίας ή και το επίπεδο οικειότητας που φτάνουν.
-Αλήθεια: Πόσο πραγματική είναι η διαδικασία της αυτό-αποκάλυψης και σε τι βαθμό αντικατοπτρίζει την εσωτερική αλήθεια του αφηγητή.
-Κοινωνικοί κανόνες: Κατά πόσο η αποκάλυψη εμπεριέχει ό,τι είναι κοινωνικά αποδεκτό.
-Αποτελεσματικότητα: Πόσο βοηθάει η αποκάλυψη τελικά στη δημιουργία σύνδεσης ή κατανόησης
Τι είναι αυτό όμως που την καθιστά ευεργετική; Γιατί χαίρεσαι όταν π.χ. το αντικείμενο του πόθου σου, σου εμπιστευτεί μια προσωπική του πεποίθηση ή βίωμα; Γιατί νιώθεις αντίστοιχα απελευθερωμένος όταν εσύ μοιραστείς κάτι προσωπικό μ’ ένα άτομο που προσεγγίζεις; Σύμφωνα με την έρευνα του Sidney Jourard, στους ανθρώπους αρέσει περισσότερο κάποιος που τους αποκαλύπτει αλλά και κάποιος στον οποίο έχουν αποκαλύψει περισσότερα. Άλλωστε, αποκαλύπτουν περισσότερα σε κάποιον που τους αρέσει. Κάπως έτσι δημιουργούνται οι συνδετικοί κύκλοι εξοικείωσης των ανθρώπινων σχέσεων.
Στα διαπροσωπικά οφέλη της αυτό-αποκάλυψης, συνυπολόγισε την εσωτερική κάθαρση, ανακούφιση που προκύπτει από ένα μοίρασμα της αλήθειας σου, όταν ο συνομιλητής ανταποκριθεί θετικά σ’ αυτό. Αποφορτίζεσαι, αντιμετωπίζεις το άγχος σου, νιώθεις στήριξη άρα η διαδικασία αυτή έχει ευεργετική επίδραση και στην ψυχική σου υγεία. Εδώ προκύπτει το ερώτημα, αφού η αυτοαποκάλυψη έχει τόσο θετικές εσωτερικές κι εξωτερικές επιδράσεις, ποιες είναι οι αιτίες που σε εμποδίζουν να την τολμήσεις;
Συχνά το είδος του θέματος καθορίζει τις αντιστάσεις σου. Για παράδειγμα, μια σεξουαλική φαντασίωση είναι θέμα ταμπού ή ένα βίωμα είναι πολύ προσωπικό ή ανεπιθύμητο για να το μοιραστείς. Άλλες φορές, πρόκειται για κάτι που θεωρείται κοινωνικά μεμπτό ή επαχθές ή απλώς αυστηρά ιδιωτικό. Για τους λόγους αυτούς οι μεγάλες αυτό-αποκαλύψεις στην αρχή των φιλιών ή των σχέσεων θεωρούνται συχνά ακατάλληλες. Νιώθεις φόβο ή απειλή όταν εξωτερικεύσεις προσωπικά σου στοιχεία. Η αυθόρμητη αυτοαποκάλυψη ως απάντηση σε ερώτηση άλλου ατόμου μπορεί επίσης να είναι αμήχανη. Μοιράζεσαι κάτι που δεν είχες ενδεχομένως την πρόθεση να το κάνεις και μετά αδυνατείς να το διαχειριστείς. Εδώ προφανώς επιδρά κι ο βαθμός αμοιβαιότητας. Π.χ. αν ο συνομιλητής επιχειρεί μόνο να σου εκμαιεύσει πληροφορίες χωρίς να αυτό-αποκαλύπτεται, ο διάλογος λαμβάνει τον χαρακτήρα της ανάκρισης.
Τέλος και το μέσο επικοινωνίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Η προσωπική επαφή από κοντά, μήνυμα, τηλέφωνο, βίντεο επηρεάζουν το βαθμό της αυτό-αποκάλυψης αλλά και τον τρόπο διαχείρισής της. Οι Nguyen, Bin και Campbell (2012), διεξήγαγαν μια έρευνα για να εξετάσουν την αυτοαποκάλυψη στο διαδίκτυο και στον πραγματικό κόσμο. «θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι, αν και υπάρχει μεγαλύτερο βάθος διαδικτυακής αυτοαποκάλυψης μεταξύ αγνώστων, τα άτομα αναφέρουν ότι αποκαλύπτουν περισσότερα στους offline συντρόφους τους όταν η σχέση αναπτύσσεται. Επομένως, δεν υπάρχει ισχυρή υποστήριξη για ένα μέσο έναντι ενός άλλου όσον αφορά τη γνωστοποίηση».
Το 2020, οι ερευνητές Ηompson και Brindley διαπίστωσαν ότι παρ’ όλο που η εμπιστοσύνη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει μειωθεί, οι χρήστες συνεχίζουν να αποκαλύπτουν πληροφορίες για τον εαυτό τους άμεσα σε συνομιλίες ή έμμεσα σε κοινοποιήσεις τοποθεσιών και φωτογραφιών στους ακολούθους τους. Συνεπώς, η αυτοαποκάλυψη έχει ευεργετικές επιδράσεις όταν είναι οριοθετημένη και σίγουρα δεν είναι εύκολο να επιλέξεις τον κατάλληλο χρόνο, είδος, εύρος ή βάθος της. Να θυμάσαι όμως ότι το κλειδί για την εξοικείωση και την καλλιέργεια ευτυχισμένων διαπροσωπικών σχέσεων είναι η ανάπτυξη και το μοίρασμα της αυθεντικότητάς σου.
Συντάκτης: Κυριακή Σεληνιωτάκη
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
