Το σύστημα RAS φιλτράρει όσα εσύ θεωρείς σημαντικά

Η πρώτη φορά που ήρθα αντιμέτωπη με τις ακόλουθες πληροφορίες ήταν καθώς διάβαζα ένα βιβλίο του παγκοσμίου φήμης συγγραφικού διδύμου Allan και Barbara Pease. Αυτά που μάθαινα όσο με εξέπλητταν άλλο τόσο με γέμιζαν απορίες και ερωτηματικά, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον μου. Μια από τις πρώτες πληροφορίες που εισέπραξα ήταν πως ο εγκέφαλός μας μπορεί να επεξεργαστεί περισσότερα από 400 εκατομμύρια μπιτ πληροφοριών το δευτερόλεπτο. Μιλάμε δηλαδή για περίπου 25 GB το λεπτό. Ακόμη κι αν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως τη σημασία του αριθμού αυτού στη γλώσσα της πληροφορικής, σίγουρα είναι αρκετό για να μας αφήσει με το στόμα ανοιχτό και να μας κάνει να διαπιστώσουμε –για ακόμη μια φορά– τη μοναδικότητα του συγκεκριμένου οργάνου.

Αντιλαμβάνεστε πως αν μπορούσαμε στην πράξη να επεξεργαστούμε όλο τον όγκο πληροφοριών, το μυαλό μας θα πάθαινε υπερφόρτωση και βραχυκύκλωμα. Συνεπώς παρά την πληθώρα δεδομένων που λαμβάνει, επεξεργάζεται συνειδητά μόνο ένα μικρό μέρος τους και συγκεκριμένα 2 χιλιάδες μπιτ. Πρακτικά αυτό τι σημαίνει; Πως το 99,99% των πληροφοριών που εισπράττουμε σε καθημερινή βάση δεν το αντιλαμβανόμαστε καν. Πώς γίνεται όμως αυτή η επιλογή του 0,01%; Πώς ξέρει το μυαλό να κάνει τη διαλογή, τι πρέπει να κρατήσει ώστε εμείς να το προσέξουμε και πώς αυτό διαφοροποιείται στον καθένα μας;

Υπεύθυνο για τη συγκεκριμένη λειτουργία είναι το ενεργοποιητικό σύστημα του δικτυωτού σχηματισμού ή σε συντομία στα αγγλικά, το σύστημα RAS (Reticular Activating System), το οποίο οι επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά το 1949 στο Πανεπιστήμιο της Πίζας. Το σύστημα αυτό είναι επί της ουσίας μια δέσμη από νευρώνες και νευραξόνες, οι οποίοι φιλτράρουν τις περιττές πληροφορίες κρατώντας μόνο τα σημαντικά. Το τι είναι σημαντικό και τι όχι –πέραν των βασικών βιολογικών λειτουργιών– το ορίζουμε εμείς, δίνοντάς του ως πυξίδα τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τους στόχους μας και τα πράγματα στα οποία εστιάζουμε. Βάσει αυτών «προγραμματίζει» τα ανάλογα φίλτρα και μας παρουσιάζει οποιαδήποτε πληροφορία σχετική μ’ αυτά. Είναι δηλαδή ένα φίλτρο μεταξύ του συνειδητού και του υποσυνείδητου.

Για να αντιληφθούμε καλύτερα τη δύναμη και τη λειτουργία του σχετικά με τις επιθυμίες και τους στόχους μας, οι Pease το παρομοίασαν πολύ στοχευμένα μ’ ένα GPS. Όπως στο GPS είναι αρκετό να πεις πού θες να πας χωρίς να ξέρεις το «πώς» κι αυτό θα σου υποδείξει τον δρόμο, κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το RAS. Αρκεί να του δώσετε έναν «προορισμό» και το «πώς» είναι δική του δουλειά.

Φανταστείτε πως οι πληροφορίες που συλλέγει και στις οποίες στρέφει την προσοχή είναι κάτι σαν μαύρες κουκκίδες σ’ ένα άσπρο χαρτί. Συλλέγοντας τις πληροφορίες αυτές είναι λες κι ενώνεις σταδιακά τις κουκκίδες. Όπως σιγά σιγά θ’ αρχίσει να βγάζει νόημα η εικόνα, κατά παρόμοιο τρόπο το RAS θα φανερώσει το πολυπόθητο «πώς», δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσετε να υλοποιήσετε τον στόχο σας. Αντιλαμβάνεστε πως η οπτική εικόνα εξαρτάται από το ποιες κουκκίδες ενώνετε, συνεπώς αναλόγως των πληροφοριών που συλλέγονται θα έχετε και σχετικό αποτέλεσμα.

Το εντυπωσιακό είναι πως η όποια πληροφορία υπήρχε ανέκαθεν γύρω σας. Δεν την προσέχατε ποτέ επειδή το RAS την καταχωρούσε ως άσχετη, επειδή ποτέ δεν ενδιαφερθήκατε γι’ αυτή. Από τη στιγμή όμως που θ’ αρχίσετε να τη θεωρείτε σημαντική και χρήσιμη, το RAS βοηθά το μυαλό να εστιάσει σ’ αυτή και να τη χρησιμοποιήσετε για τον σκοπό που επιθυμείτε.

Αυτό εξηγεί για παράδειγμα γιατί την περίοδο που κάποιος βάζει στόχο να ανοίξει δική του επιχείρηση, τυχαίνει να ακούει συζητήσεις σχετικές με το θέμα ή να συναντά σε πάρτι και συναθροίσεις όλο και περισσότερο κόσμο, ανθρώπους-κλειδιά που να έχουν γνώσεις ή διασυνδέσεις από τις οποίες μπορεί να επωφεληθεί. Δε στράφηκαν ξαφνικά οι συζητήσεις προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, δε φάνηκε απλώς τυχερός, ούτε οι ιδιοκτήτες νεοφυών επιχειρήσεων πήραν σβάρνα τους δρόμους και τις δεξιώσεις. Απλώς το μυαλό του σ’ όλο εκείνο το χάος που επικρατούσε, μπόρεσε να διακρίνει με την «κεραία του» οτιδήποτε αφορούσε τον στόχο, δηλαδή τη δημιουργία επιχείρησης.

Με παρόμοιο τρόπο εξηγείται και γιατί μια νέα μαμά μπορεί να διακρίνει πιο εύκολα το κλάμα του μωρού της και να ανταποκριθεί σ’ αυτό μέσα στη νύχτα, ενώ αντίστοιχων ντεσιμπέλ ήχοι δε γίνονται αντιληπτοί. Πέραν του μητρικού ενστίκτου και της αγάπης, το RAS φιλτράρει όλους τους ήχους που σχετίζονται με το μωρό, επειδή θεωρείται σημαντικό για τη μητέρα. Έτσι οι υπόλοιποι ήχοι περνούν απαρατήρητοι ακόμη κι αν έχουν την ίδια διάρκεια κι ένταση μ΄ αυτή του κλάματος.

Υπάρχει όμως και μια παγίδα. Το RAS μπορεί να λειτουργήσει κι εναντίον μας διότι επηρεάζεται έντονα από τις πεποιθήσεις μας. Για παράδειγμα, αν κάποιος είναι μονίμως καχύποπτος ή δύσπιστος, το RAS θα θεωρήσει αυτόματα πως αυτό είναι σημαντικό για τον συγκεκριμένο άνθρωπο κι έτσι θα φιλτράρει και θα συγκεντρώνει ανάλογες πληροφορίες, καθώς δε θα είναι σε θέση να αντιληφθεί πως αυτό εμπεριέχει αρνητικά στοιχεία.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, λογικό επακόλουθο είναι το άτομο να αντιλαμβάνεται οτιδήποτε γίνεται ως αρνητικό, διότι από τις 2 χιλιάδες μπιτ που έχει τη δυνατότητα το μυαλό μας να επεξεργαστεί, ο συγκεκριμένος άνθρωπος επέλεξε μεγάλο μέρος τους να καταλαμβάνεται από αρνητικά γεγονότα καθώς εστιάζει μόνο σ’ όσα δε θέλει και δεν του αρέσουν. Έτσι εξηγείται και γιατί ενώ μπορεί να συμβεί ακριβώς το ίδιο σε δύο ανθρώπους ή ενώ ακούνε και οι δύο τις ίδιες ειδήσεις, ο ένας μπορεί να εισπράττει θετικά στοιχεία και να βλέπει ευκαιρίες ενώ ο άλλος μόνο εμπόδια. Ένα συμβάν ή μια είδηση ενδεχομένως να εμπεριέχει και θετικά και αρνητικά  στοιχεία. Από εκεί και πέρα το πώς και τι θα εκλάβει κάθε άνθρωπος εξαρτάται από τα φίλτρα που επέλεξε.

Γνωρίζοντας την ύπαρξη του συστήματος αυτού και κατανοώντας τον τρόπο λειτουργίας του μπορούμε σε πρώτη φάση να εξηγήσουμε γιατί και πώς συμβαίνουν τα φαινομενικά «τυχαία γεγονότα» σε στιγμές τις οποίες έτυχε να σκεφτόμαστε ή να θέλουμε κάτι σχετικό. Επί της ουσίας όμως μας διδάσκει πως είμαστε σε θέση να ρυθμίσουμε εμείς τα φίλτρα και να προγραμματίσουμε με τέτοιο τρόπο το μυαλό μας ώστε να εντοπίζουμε ευκαιρίες και να εστιάζουμε σε θετικές πληροφορίες που επιφέρουν θετική έκβαση στη ζωή μας. Έχοντας τη γνώση αυτή στα χέρια σου, εσύ με τι θα επιλέξεις να «γεμίσεις» τα 2 χιλιάδες μπιτ που διαθέτεις;