Θα μπορούσαμε να έχουμε νόμιμα πολλούς συντρόφους;

Η σύγχρονη κοινωνία τείνει να αμφισβητεί όλες τις παραδοσιακά αποδεκτές αρχές, που η πλειοψηφία των μελών της αποδέχεται ως φυσιολογικές επιλογές, χωρίς μάλιστα κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Ακόμα και οι βαθύτερα ριζωμένες αντιλήψεις τείνουν πλέον να αποτελούν αντικείμενο βαθύτερου στοχασμού και επαναξιολόγησης. Ο θεσμός της μονογαμίας είναι μία από αυτές. Το κατά πόσο είναι θεμιτό ο καθένας μας να έχει περισσότερο από έναν συντρόφους, αποτελεί σοβαρό ζήτημα συζήτησης της σημερινής εποχής. Οι πολυγαμικές σχέσεις που γίνονται όλο και συχνότερες -είτε με φανερό χαρακτήρα είτε όχι- αποτελούν όμως μια ακόμα μόδα ή είναι η αρχή για μια ευρύτερη μεταστροφή του τρόπου που βλέπουμε το σύγχρονο άνθρωπο;

Πριν μπορέσουμε να δώσουμε μια σαφή απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορική εξέλιξη της μονογαμίας, η οποία θα μας επιτρέψει να εξάγουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα. Αρχικά, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αυξανόμενος αριθμός επιστημονικών ερευνών καταδεικνύουν ότι η μονογαμία εμφανίζεται ως κυρίαρχο κοινωνικό πλαίσιο, μόνο κατά τελευταία περίπου 1000 χρόνια. Εξετάζοντας παράλληλα και τα υπόλοιπα έμβια όντα του πλανήτη μας παρατηρούμε ότι ελάχιστα είδη διατηρούν μονογαμική σχέση, ενώ ακόμα και εκείνα τα οποία αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα, τείνουν να είναι άπιστα κατά περιόδους. Κατά την προϊστορική εποχή, σπάνια η μονογαμία ήταν συνυφασμένη με τα συναισθήματα μεταξύ των συντρόφων, αντιθέτως αναπτυσσόταν κυρίως ως αποτέλεσμα των αναγκών επιβίωσης και εξασφάλισης κυριαρχίας. Με το πέρασμα των αιώνων, ακολουθώντας τις κοινωνικές εξελίξεις και την ανάδειξη της σημασίας της ιδιοκτησίας γης, σχηματίζονται για πρώτη φορά έννοιες, όπως τα κληρονομικά διακαιώματα και περιουσιακά στοιχεία.

Η μεταβίβαση της γης από πατέρα σε γιο μέσω της επικράτησης του πατριαρχικού συστήματος, επέβαλλε νέα δεδομένα στις σχέσεις των ανθρώπων. Οι γυναίκες απέκτησαν τη σημαντικότατη ευθύνη της γέννησης απογόνων που θα κληρονομούσαν την πατρική εξουσία. Η κοινωνική αυτή σύμβαση δημιούργησε γρήγορα μια πραγματικότητα που η απιστία ήταν ένα μια ασυγχώρητη για τη γυναίκα, πράξη, η οποία είχε να διαδραματίσει ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο. Σε αντίθεση με τις γυναίκες, τα δεδομένα δεν ήταν όμοια για τους άνδρες, στους οποίους η κοινωνία σε αρκετές περιόδους της ιστορίας τους επέτρεπε την απιστία και τις εξωσυζυγικές σχέσεις. Μάλιστα σε ορισμένες περιόδους με χαρακτηριστικότερη αυτή της ρωμαϊκής εποχής, ήταν δείγμα κύρους η πολυγαμία για τους άνδρες και ένα ευρύτατα αποδεκτό γεγονός, ακόμα και από τις συζύγους τους. Σπάνια, όχι όμως ανύπαρκτα ιστορικά, είναι τα παραδείγματα κοινωνικών δομών, που η πολυγαμία γίνεται αποδεκτή και για το γυναικείο φύλο, ως αποτέλεσμα του τρόπου ακριβώς που έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν οι συγκεκριμένες κοινωνίες, αλλά και των αναγκών που εμφανίζονται στα πλαίσια λειτουργίας και επιβίωσης τους.

Συχνότατα παρακολουθώντας ταινίες και σειρές που εκτυλίσσονται την περίοδο του  Μεσαίωνα, παρακολουθούμε γάμους μεταξύ των ηρώων ως αποτέλεσμα πραγματικών, αγνών συναισθημάτων μεταξύ τους. Ίσως να υπήρξαν και μερικές τέτοιες περιπτώσεις, όμως τα πραγματικά κίνητρα των γάμων για εκείνη την περίοδο είναι αρκετά διαφορετικά από ότι θα πιστεύαμε. Η πλειοψηφία τους, γίνονταν με αποκλειστικό στόχο την επίτευξη οικονομικών επιδιώξεων, βασιζόμενων σε νομικές και συμβολαιογραφικές συμβάσεις. Το γεγονός αυτό, τείνει να μας δημιουργεί όλο και μικρότερη έκπληξη σήμερα, καθότι σε μεγάλο βαθμό παρατηρούνται τα ίδια δεδομένα και στη σύγχρονη κοινωνία. Είναι εξαιρετικά συχνό το φαινόμενο άτομα να παντρεύονται ή να επισημοποιούν σχέσεις μετά από πιέσεις διαφόρων ειδών που δέχονται από τους κοινωνικούς αλλά και τους κρατικούς θεσμούς.

Η πίεση των συγγενών, το κοινωνικό άγχος και η γραφειοκρατία, οδηγούν σε πολλές περιπτώσεις σε μια διαδικασία συμβιβασμού, τον οποίο υπό άλλες συνθήκες ίσως δεν επέλεγαν. Ταυτόχρονα, όμως παρατηρούνται και μερικά νέα κοινωνικά στοιχεία. Για παράδειγμα, η συναινετικά μη μονογαμική σχέση αποτελεί μια πραγματικότητα που πλέον κερδίζει αρκετό έδαφος στις σύγχρονες σχέσεις, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, όπου μάλιστα εμφανίζεται και με ιδιαίτερα οργανωμένο χαρακτήρα. Αυτή είναι η προφανής πλευρά της πολυγαμίας. Ακόμα πιο συνηθισμένη είναι η παράνομη εκδοχή της, αυτή που έχουμε στο μυαλό συνυφασμένη, με την έννοια της απιστίας και της εξωσυζυγικής σχέσης, στην οποία συμμετέχουν, χωρίς ουσιαστική διαφοροποίηση, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες. Μια πολυγαμική σχέση, η οποία καταδικάζεται σήμερα ηθικά και κοινωνικά, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αφύσικη, όπως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τέτοια, μια αγνή και αυθόρμητη μονογαμική σχέση.

Πιθανότατα η μονογαμία, ως ευρύτερα αποδεκτή κοινωνική σύμβαση θα συνεχίσει να έχει κυρίαρχο ρόλο, έναντι των πολυγαμικών συμβάσεων, οι οποίες σε κάθε περίπτωση θα εξακολουθήσουν να αποκτούν ευρύτερα επίπεδα αποδοχής, είτε δημόσιας είτε ιδιωτικής. Η ισορροπία αυτή ενδέχεται να διαταραχθεί μόνο εφόσον η τεχνολογία συμβάλει στην ολική αποδέσμευση της τεκνοποιίας από τη σεξουαλική πράξη και την κύηση. Μέχρι τότε τα δεδομένα, θα παραμείνουν λίγο πολύ ως έχουν, με το καθένα από μας να είναι σε θέση, να επιλέξει αυτό που πραγματικά θεωρεί ότι του ταιριάζει και ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες του, αποδεχόμενος παράλληλα τις συνέπειες της επιλογής του.