Υπάρχει μια άσκηση που διδάσκεται σε μαθητές στις θεατρικές σχολές: προσπαθούν να βιώσουν και να γίνουν οι ίδιοι άυλες έννοιες και λέξεις όπως χρώματα, ήχοι ή ακόμα και συναισθήματα. Θεωρείται απ’ τις πιο δύσκολες και συνήθως είναι στα sos για τις εξετάσεις πιστοποίησης. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που μπορούν να βιώσουν ένα χρώμα και μάλιστα ακούσια. Δε μιλάμε φυσικά για τη χρήση ουσιών, αλλά για εκείνους που υποφέρουν από μια πάθηση που ονομάζεται «είδωλο-απτική συναισθησία».
Η συναισθησία, στην απλή της μορφή, είναι μια νευρολογική πάθηση, κατά την οποία ο πάσχων μπορεί να «ακούσει» μια οσμή, να οπτικοποιήσει έναν ήχο ή μια έννοια ή ακόμα και να γευτεί μια λέξη. Το όλο μπέρδεμα προέρχεται από λάθος «συνδέσεις» στον εγκέφαλο, αφού σύμφωνα με τους επιστήμονες οι νευρώνες έχουν μπει σε λάθος «βύσματα». Συνδέεται συχνά με τον αυτισμό και το Σύνδρομο Άσπεργκερ, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Η συναισθησία μπορεί να υπάρχει κι από μόνη της, χωρίς να συνοδεύει κάποια άλλη πάθηση.
Για ένα άτομο που πάσχει από συναισθησία μια έννοια που για κάποιον είναι εντελώς θεωρητική, όπως για παράδειγμα ο ήχος από ένα μηχανάκι, μπορεί να αποκτήσει γεύση ή το κόκκινο χρώμα μπορεί να έχει έναν πολύ ιδιαίτερο ήχο. Συνήθως τα φαινόμενα είναι πιο έντονα κατά την παιδική ηλικία, ενώ μεγαλώνοντας τείνουν να χάνουν την έντασή τους. Οι επιστήμονες όμως διαφωνούν. Δε χάνει την έντασή της η συναισθησία, απλώς ο πάσχων δε δίνει πλέον τόσο μεγάλη σημασία.
Μια -ας την πούμε- μορφή της συναισθησίας είναι και η «είδωλο-απτική». Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει τα συναισθήματα κι όλα τα εσωτερικά κι εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται το πρόσωπο που έχει απέναντί του. Εάν εσύ για παράδειγμα πονάς κάπου, πεινάς, κρυώνεις ή έχεις φαγούρα, αυτόματα κι κυρίως ακούσια, το άτομο με την είδωλο-απτική συναισθησία νιώθει ακριβώς το ίδιο.
Πολλές φορές μπορεί να μπερδεύουμε την είδωλο-απτική συναισθησία με την ενσυναίσθηση, αλλά είναι τελείως διαφορετικά πράγματα. Η ενσυναίσθηση είναι η κατανόηση κι ίσως κι η ταύτιση με το βίωμα ενός άλλου ατόμου. Επίσης στην ενσυναίσθηση παίζει ρόλο η φαντασία κι ο μιμητισμός, αφού γνωρίζουμε εκ των προτέρων πώς νιώθει κάποιος τη στιγμή που, παραδείγματος χάρη, πενθεί, τη στιγμή που η συναισθησία είναι ξεκάθαρα πάθηση του εγκεφάλου.
Υπολογίζεται πως περίπου 1 στα 2000 άτομα παγκοσμίως υποφέρουν από συναισθησία, ενώ περίπου 1 στα 50 απ’ αυτά έχουν την είδωλο-απτική μορφή της. Τα πειράματα που γίνονται έχουν πολύ απλή μορφή. Ο πάσχων κάθεται απέναντι από κάποιο πρόσωπο, το οποίο βιώνει κάποια εξωτερικά ερεθίσματα, όπως ένα άγγιγμα, ένα φιλί, ένα γαργάλημα ή ένα τσίμπημα. Για να βεβαιωθεί η είδωλο-απτική συναισθησία θα πρέπει ο πάσχων να νιώσει ξεκάθαρα το ερέθισμα που ουσιαστικά δέχτηκε το πρόσωπο που έχει απέναντί του κι αυτόματα να έχει και την ανάλογη αντίδραση. Να τρίψει το σημείο που νιώθει φαγούρα ή να αισθανθεί τη θερμότητα από το άγγιγμα.
Για τα άτομα που υποφέρουν από αυτή την πάθηση, η ζωή δεν είναι καθόλου εύκολη. Μπορεί να μας φαίνεται απλό και χωρίς ιδιαίτερη σημασία το να νιώσει κάποιος τη δική μας φαγούρα, αλλά το ίδιο εύκολα μπορεί να νιώσει και τον δικό μας πονοκέφαλο ή πόνο στο στομάχι. Κι αυτό να πολλαπλασιάζεται όταν δίπλα του υπάρχουν δύο ή περισσότερα άτομα ταυτόχρονα. Απορροφάει την ίδια στιγμή τα διαφορετικά ερεθίσματα των ατόμων που βρίσκονται γύρω του.
Μια πολύ έξυπνη και συνάμα βοηθητική χρήση της είδωλο-απτικής συναισθησίας είναι στην ιατρική. Τα άτομα που υποφέρουν απ’ αυτή συνήθως ακολουθούν την ιατρική εξειδίκευση. Γίνονται εξαιρετικοί παθολόγοι, χειρουργοί ή ακόμα και ψυχολόγοι ή ψυχίατροι, καθώς μπορούν πολύ εύκολα να κατανοήσουν τον ασθενή που έχουν απέναντί τους. Και κάποιοι το πάνε ένα βήμα παραπέρα, καθώς επιλέγουν αποκλειστικά ασθενείς με δυσκολία στην εξωτερίκευση, όπως μωρά, άτομα με σύνδρομα, κωφάλαλους ή ακόμα κι άτομα που βρίσκονται σε κώμα. Δε χρειάζεται καν να επικοινωνήσουν λεκτικά μαζί τους, αφού μπορούν να νιώσουν τον πόνο μόνο και μόνο κοιτάζοντάς τους.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πολύπλοκος και με πολλές διαστάσεις κι ίσως να περάσουν πολλά χρόνια πριν την πλήρη αποκωδικοποίησή του. Ίσως σε μερικά χρόνια να μπορούμε να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για τα φαινόμενα της συναισθησίας και της είδωλο-απτικής συναισθησίας. Πιθανόν κιόλας να έχουμε τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιούμε και υπέρ μας για να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση του περιβάλλοντός μας και των γύρω μας. Μέχρι τότε όμως το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να έχουμε ανοιχτά τα μάτια και τ’ αφτιά μας στα ερεθίσματα γύρω μας και να προσπαθούμε να νιώσουμε λίγο περισσότερο τον κόσμο που μας περιβάλλει.
Συντάκτης: Ελίνα Μυζίθρα
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
