Μην πιστεύεις όλα όσα διαβάζεις

«ΕΚΤΑΚΤΟ: Γιγαντιαίος ιπτάμενος δίσκος γεμάτος εξωγήινους προσγειώθηκε πριν από λίγο στον ιερό βράχο της Ακρόπολης. Φωτογραφικό ντοκουμέντο», διαβάζεις και σοκαρισμένος πατάς το λινκ για να δεις κι εσύ το θαύμα. Χωρίς να θέλω να σε προσβάλω, αλλά μόλις την πάτησες κι εσύ, όπως και χιλιάδες άλλοι πριν κι άλλοι τόσοι μετά από σένα. Όχι, δε φταις.

Ζούμε σε μια εποχή που το ίντερνετ μεταφέρει πλήθος πληροφοριών από τη μια πλευρά της γης στην άλλη μέσα σε νανοδευτερόλεπτα. Χιλιάδες ειδήσεις, εκατομμύρια φωτογραφίες, γεγονότα, απόψεις και συζητήσεις επί συζητήσεων για τα πάντα˙ από το πέταγμα μιας πεταλούδας σε κάποιο νησί του Ειρηνικού μέχρι τον πόλεμο στη Συρία, καθημερινά δημοσιογράφοι, αρθρογράφοι, μπλόγκερς ή απλώς όσοι έχουν μια άποψη για ένα θέμα ή -ο θεός να μας φυλάει- μια αποκλειστικότητα ανεβάζουν στο διαδίκτυο ό, τι τους κατέβει στο κεφάλι.

Σε μια απύθμενη θάλασσα πληροφοριών, δεν μπορείς να είσαι σίγουρος πως όσα διαβάζεις είναι όντως η μεταφορά της αλήθειας και μόνο της αλήθειας και δεν είναι απλά ένα μικρό -ενίοτε απειροελάχιστο- μέρος αυτής εμπλουτισμένο με τόνους σάλτσας, με μπόλικες δόσεις από «μου είπε ο Χ, που το άκουσε από τον Ψ, που είχε ένα μπατζανάκη που ο θείος του κουμπάρου του το άκουσε από το γείτονα που ήταν μπροστά» και 2 δράκους, έτσι για το καλό˙ όπως οφείλει κάθε παραμύθι που σέβεται τον εαυτό του δηλαδή.

Προς θεού, σε καμία περίπτωση δε μιλάμε πως ό, τι διαβάζουμε είναι ψέμα˙ κάθε άλλο μάλιστα. Απλά, όταν αναπαράγουμε μια είδηση, μοιραία ο κάθε ένας που την ακούσει και τη μεταφέρει είτε προσθέτει άθελά του ένα μικρό κομμάτι της άποψής του είτε μεταφράζει τα δεδομένα με τον δικό του τρόπο. Κάτι σαν το «χαλασμένο τηλέφωνο» που παίζαμε μικροί. Ξεκινάς να λες, ή εν προκειμένω να βιώνεις, μια κατάσταση. Ας πούμε «το πρωί που ξύπνησα έβρεχε». Είναι απλά ένα δεδομένο. Στον πρώτο που θα τη μεταφέρεις θα βάλεις κι ένα κομμάτι του εαυτού σου, των συναισθημάτων που ένιωσες εκείνη τη στιγμή. «Το πρωί που ξύπνησα έβρεχε και σκέφτηκα να πάρω ομπρέλα». Ο επόμενος που θα μεταφέρει την ιστορία σου θα πει «το πρωί που ξύπνησε έβρεχε και σκέφτηκε να πάρει ομπρέλα. Άσε σου λέω, είχε κάτι νεύρα που θα βρέχονταν τα πόδια του, που δεν μπορώ να στο περιγράψω». Ο τρίτος που θα ακούσει την ιστορία θα προσθέσει ένα κομμάτι παραπάνω κι ούτω καθεξής κι στο τέλος θα φτάσει στα αυτιά σου πως απολύθηκες από τη δουλειά σου, τσακώθηκες με το ταίρι σου και χωρίσατε και πιάστηκες στα χέρια με τους κολλητούς σου επειδή είχες νεύρα και ξέσπασες επειδή έβρεχε κι εσύ δεν είχες πάρει ομπρέλα. Πιάσ’ τ’ αυγό και κούρευ’το.

Για να μη μιλήσουμε που όλοι μας -ιντερνετικά πάντα- έχουμε γίνει ειδήμονες στα πάντα. Είμαστε από γιατροί, δικηγόροι, πολιτικοί, προπονητές -ενίοτε κι αθλητές-, δικαστές -αυτό ειδικά πού το πας- μέχρι δήμιοι, εκδικητές, υπερασπιστές των αδύναμων και των αδικημένων. Στη θεωρία όμως. Γιατί όταν έρχεται η ώρα της πράξης, όλοι μας ή έστω η μεγαλύτερη μερίδα από εμάς, μεταλλασσόμαστε. Βγάζουμε την ουρά μας απ’ έξω κι αφήνουμε άλλους να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά. Γενικώς, τείνουμε να έχουμε άποψη για τα πάντα, την οποία δημοσιεύουμε κιόλας, λες κι ενδιαφέρεται ο κόσμος να ακούσει τι έχω εγώ να πω πάνω στην πολιτική που ακολουθεί η Αγγλία ενώ η μόνη μου σχέση με την πολιτική ήταν που κατέβηκα στις εκλογές του πενταμελούς της τάξης μου στο Δημοτικό και πάτωσα σε ψήφους. Ναι, δίκιο έχω, οφείλω να υποδείξω στην Αγγλία ποια πολιτική πρέπει να ακολουθήσει. Κρίμα τέτοιο ταλέντο να πάει ανεκμετάλλευτο.

Από την άλλη, τι οφείλει να κάνει ο κάθε αναγνώστης ώστε να μην πέφτει θύμα ψευδών ή έστω μη αληθών ειδήσεων; Μα φυσικά να συνεχίζει το διάβασμα και να διασταυρώνει τα όσα αρχικά διάβασε. Εάν διαβάσει το ίδιο, ή έστω παρόμοιο, περιεχόμενο σε δύο, τρεις ή ακόμα και τέσσερις πηγές, τότε ναι, μάλλον είναι αλήθεια. Εάν όχι, κάποιο λάκκο έχει η φάβα και καλό θα είναι να συνεχίσει το διάβασμα. Επιπλέον, ας φιλτράρει πολύ καλά τα όσα διαβάζει. Κάποια πράγματα βγάζουν μάτι ότι έχουν μια δόση υπερβολής. Δεν μπορεί εν μέσω των πυρκαγιών στην Αυστραλία, να βγήκε ο Ακουαμαν από τον Κόλπο του Σίδνεϊ και να έσβησε τη φωτιά με μια του κίνηση. Και μιας και ήταν στην περιοχή, πέρασε μια βόλτα από το Π. Σέρμαν–Γουαλαμπι 42–Σίδνεϊ να ψάξει για τον Νέμο. Το βλέπεις και μόνος σου πως κάτι δε στέκει.

Δεν είναι όμως για να φοβόμαστε ούτε να φρικάρουμε στην ιδέα πως πέφτουμε θύματα fake news. Με λίγη προσοχή, αρκετή σκέψη, μπόλικο διάβασμα και κριτική διάθεση, μπορούμε σχετικά εύκολα να ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι κι εν τέλει να φτάσουμε στην είδηση αυτή καθ’ αυτή. Ας φροντίσουμε βέβαια μετά να τη μεταφέρουμε σωστά στον επόμενο, χωρίς να προσθέσουμε λίγη σάλτσα υπερβολής κι ένα κερασάκι για ντεκόρ. Αλλιώς, γινόμαστε εμείς αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε να μας κάνουν.  Μεταφορείς ψευδών ειδήσεων.