Νιώθεις την ανάγκη να είσαι όπως όλοι οι άλλοι;

Με όση αντικειμενικότητα μας επιτρέπεται κι αρκετή έρευνα, ήρθε η στιγμή να δούμε ένα ζήτημα που προέρχεται απ’ την ψυχολογία, την «ψυχολογία της μάζας». Ή αλλιώς «κάνω ό,τι κάνει κι ο διπλανός μου», γιατί αυτό νομίζω ότι είναι το σωστό, γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο δε θα δώσω «δικαίωμα» να με κρίνει, να με πιάσει στο στόμα του. Και βάσει της ψυχολογίας δεν είναι μόνο αυτοί οι λόγοι που οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν μία μόδα, ένα πρότυπο, κάτι που κάνουν κι οι άλλοι στην κοινωνική ομάδα που ανήκουν κι έχουν κάποια ίδια χαρακτηριστικά.

Γιατί ερχόμαστε σε επαφή με ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, μία κοινωνία, απ’ τις πολλές που υπάρχουν σε αυτόν τον πλανήτη και σ’ αυτή θέλουμε να είμαστε αποδεκτοί. Ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεσαι, λοιπόν, έτσι και συμπεριφέρεσαι, εκεί θέλεις να ανήκεις.

Αρχικά ας μιλήσουμε επιστημονικά για τον όρο: Τι σημαίνει «ψυχολογία της μάζας». Κάπου εδώ έρχεται ο Φρόιντ, να μας εξηγήσει –λίγο πιο περίπλοκα βέβαια από όσο μπορούμε να αναλύσουμε εδώ– το φαινόμενο της ψυχολογίας των μαζών και να μας αναλύσει τι είναι το «εγώ». Χονδρικά κι απλοϊκά μας λέει, λοιπόν –για να μην μπω στα άδυτα της ψυχολογίας– ότι οι ομάδες ανθρώπων φτιάχνονται, είτε προσωρινά είτε για μεγαλύτερα διαστήματα, με βάση ενός κοινού χαρακτηριστικού που μάλιστα, για κάποιο λόγο τους δίνει και μία αίσθηση υπεροχής και τροφοδοτεί τον εγωισμό τους, γιατί νιώθουν ότι κάτι κάνουν καλά.

Είτε αφορά γενικότερα στην κοινή πατρίδα, όταν κάνουμε διαχωρισμούς των ανθρώπων βάσει της καταγωγής τους, είτε στη θρησκεία, είτε στο ότι παίζεις ποδόσφαιρο ή μπάσκετ, σε ποιο σχολείο πας, πού σπουδάζεις, κλπ, όλα αυτά σε κατατάσσουν σε μία μεγαλύτερη ή μικρότερη ομάδα που καλώς ή κακώς σου δίνουν κάποια χαρακτηριστικά. Ακόμα και το τι ρούχα φοράς, τι χρώμα μαλλιά έχεις, πού επιλέγεις να βγαίνεις, ακόμα και τα πιο μικρά πράγματα που κάνεις σε χαρακτηρίζουν. Κι όλα αυτά τα χαρακτηριστικά σου σε κάνουν να θέλεις να φτάσεις κάπου, να έχεις ένα ιδανικό στο μυαλό σου για το τι θέλεις να πετύχεις.

Πάντα υπάρχει, λοιπόν, σ’ αυτές τις ομάδες κάποιο πρότυπο για το πώς πρέπει να είσαι, ποιο δρόμο πρέπει να ακολουθήσεις για να είσαι αποδεκτός, ακόμα και το τι θέλεις να πιστεύεις. Υπάρχει κάποιος «ηγέτης», όπως μας λέει κι ο Φρόιντ, ένας «οδηγός» που πρέπει να συγκρατεί και να συγκροτεί αυτή τη «μάζα» ανθρώπων με κάποιον τρόπο κι αυτό πετυχαίνεται με την ταύτιση. Όταν λοιπόν αυτός/αυτό καταφέρει τα μεμονωμένα «εγώ» να ταυτιστούν με κάτι ξένο από αυτούς και το ακολουθήσουν, θα καταφέρει και την αμοιβαία ταύτιση όλων μεταξύ τους, όλων αυτών που ακολουθούν αυτόν τον «οδηγό».

Κι όλα αυτά πολύ γενικά, γιατί αλίμονο η ψυχολογία να ήταν κάτι τόσο απλό να εξηγηθεί σε λίγες γραμμές. Με απλά λόγια, λοιπόν, έχοντας κάτι που υποτίθεται ότι είναι ιδανικό στο μυαλό μας, προσπαθούμε να φτάσουμε κάπου για να γίνουμε στην ουσία αποδεκτοί απ’ τους υπόλοιπους, για να μας πούνε «μπράβο» γιατί αρχίζουμε να τους μοιάζουμε πιο πολύ. Αυτό είναι το μπράβο, όμως, που πρέπει να κυνηγάμε, ή το «μπράβο» απ’ τον ίδιο μας τον εαυτό;

Είναι λογικό και φυσικά δικαιολογημένο να θέλουμε να ανήκουμε κάπου. Μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα, μία ασφάλεια, δε λέω, αλλά αναρωτιέμαι τώρα. Είναι ειλικρινές κι ωφέλιμο να κάνουμε κάτι μόνο για να το κάνουμε ή να είμαστε κάτι που στην ουσία δεν επιλέξαμε με τη δική μας λογική, αλλά με τη λογική μίας κοινωνίας που έχει ίσως κι άλλους σκοπούς που μάλλον δεν περνάνε απ’ το μυαλό μας;

Κάνε μία ερώτηση στον εαυτό σου. Κυνηγάς τους πραγματικούς σου στόχους στην καθημερινότητά σου, ή ακολουθείς κάτι που κατά κάποιο τρόπο σου επιβλήθηκε; Τολμάς να δείξεις αρκετά απ’ τον εαυτό σου και να τρέξεις πίσω απ’ τα δικά σου όνειρα ή προσαρμόζεσαι σε κάτι σύνηθες, πίσω απ’ το φόβο σου να δοκιμάσεις κάτι καινούριο, να κάνεις κάτι «έξω απ’ τα νερά σου»; Γιατί απλά δεν έχεις μάθει να ανήκεις εκεί.

Πρέπει να είσαι αδύνατος; Πρέπει να φοράς ότι φοράνε οι fashion bloggers στο ίνσταγκραμ; Πρέπει να αγοράζεις μάρκες για να σε θεωρήσουν σημαντικό; Ή μήπως πρέπει να προσέχεις την υγεία σου, ψυχική και σωματική; Μήπως το να επενδύεις τα χρήματά σου σε κάτι λίγο πιο ουσιαστικό για τη ζωή σου, σε κάνει να νιώσεις πιο ζωντανό, απ’ το να εντυπωσιάσεις άτομα που ούτε καν συμπαθείς;

Κι είναι μόνο οι επιφανειακές διαστάσεις ενός θέματος που απλώνει τις ρίζες του κι ανάγεται σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες που αφορούν το έθνος, τη θρησκεία και τόσα άλλα. Τα αποτελέσματά του; Μπορεί και καταστροφικά, όπως έχει αποδείξει κι η ιστορία, άλλωστε.