Δεν αλλάζει τίποτα αν τα αντιμετωπίζεις όλα ίδια

Ρουτίνα, καθημερινότητα, κινήσεις και συνομιλίες που επαναλαμβάνονται. Μοιάζει η ζωή μας να λειτουργεί μηχανικά, όλα τελούνται σαν από συνήθεια. Τα προβλήματα λέμε είναι όλα ίδια, άρα κι οι λύσεις μας δεν αλλάζουν, και κάπως έτσι η ζωή περνάει. Μήπως, όμως, η ζωή περνάει όσο εμείς νομίζουμε πως όλα είναι ίδια; Μήπως η ζωή είναι αλλιώς κι ο μόνος ίδιος συντελεστής παραμένουμε εμείς;

Ο Αβραάμ Μάσλοου, στο “The Psychology of Science: A Reconnaissance” (1966) είπε κάτι εκπληκτικό: «Αν το μοναδικό εργαλείο που έχεις είναι ένα σφυρί, καταλήγεις να αντιμετωπίζεις τα πάντα σαν να ήταν καρφιά». Φυσικά, ο Μάσλοου το ανέφερε για να επιστήσει την προσοχή των συναδέλφων του στον τρόπο που προσεγγίζουν και περιθάλπουν μια ανθρώπινη ψυχή. Ήθελε να τους προσανατολίσει στο να δώσουν στην αναζήτηση της χαράς την ίδια σημασία που δίνουν στην αναζήτηση της αιτίας της ψυχικής αρρώστιας. Έκανε μια πραγματικά απλή τοποθέτηση, παρουσιάζοντας ένα βαθύ πρόβλημα που μας αφορά όλους: Προσεγγίζουμε καθετί με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει. Τι θα γινόταν, όμως, αν αλλάζαμε προσέγγιση;

Τι θα γινόταν αν μια μέρα ξυπνούσαμε κι αντί να γκρινιάξουμε που είναι Τρίτη και πρέπει να πάμε στη δουλειά, χαμογελούσαμε και λέγαμε στους εαυτούς μας πως θα είναι μια καλή μέρα; Τι θα γινόταν, αν μας προσέγγιζε κάποιος κι αφήναμε στην άκρη κάθε μας προκατάληψη γι’ αυτόν; Τι θα γινόταν αν βγαίναμε για λίγο απ’ τη βολή μας κι ερχόμασταν σε επαφή με κάτι νέο, κάτι διαφορετικό; Θα ζούσαμε και πάλι μια «μέρα της μαρμότας»; Πολύ αμφιβάλλω.

Ξέρετε, εμείς οι άνθρωποι μιλάμε θεωρητικά για αλλαγές. Τις ονειρευόμαστε, τις συζητάμε, συμφωνούμε μεταξύ μας και σχεδόν πάντα καταλήγουμε πως πρέπει να γίνουμε αυτή η αλλαγή που τόσο ποθούμε, μα μένουμε εκεί. Θεωρητικά, είμαστε όλοι επαναστάτες. Θεωρητικά, έχουμε αδράξει τη μέρα κι έχουμε βάλει το λιθαράκι μας για να φέρουμε αυτήν την πολυπόθητη αλλαγή. Πρακτικά, όμως, δεν κάνουμε και πολλά γι’ αυτό.

Πρακτικά εμμένουμε σε μια ατέρμονη κλάψα κι επιρρίπτουμε ευθύνες στην κοινωνία, στον συνάνθρωπο, στην παράδοση, στο κράτος. Κι αφού κουνήσουμε το δάχτυλο επικριτικά, επιστρέφουμε στην αγαπημένη μας συνήθεια. Επιστρέφουμε στο να προσεγγίζουμε κάθε θέμα με τον ίδιο τρόπο που την προσεγγίσαμε και χθες, κι αν κάποιος μας προτρέψει να αλλάξουμε, η απάντηση είναι έτοιμη: «Εγώ έτσι είμαι». Και τόσο απλά, με τρεις μονάχα λέξεις, έχουμε αφορίσει την όποια αλλαγή.

Όμως πάλι θα αναρωτηθούμε γιατί δεν αλλάζει ο κόσμος, γιατί δεν αλλάζουν οι άνθρωποι, γιατί η κοινωνία μένει ίδια. Θα βρούμε μια εύκολη δικαιολογία, όπως ότι «ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη» και θα βολευτούμε στον καναπέ μας. Ναι, ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη, όμως η άνοιξη θα ‘ρθει έτσι κι αλλιώς και χωρίς να σε ρωτήσει. Η σωστή ερώτηση είναι αν εσύ θα είσαι ικανός να την αναγνωρίσεις και να την απολαύσεις. Η σωστή ερώτηση είναι αν εσύ θα μπορέσεις να την αντιληφθείς και να την καλωσορίσεις ή θα αντιδράσεις με τον συνήθη τρόπο.

Εντάξει, το να αλλάξει κανείς δεν είναι δα κι εύκολο. Άλλωστε, λένε πως ο πιο γρήγορος δρόμος είναι εκείνος που ξέρεις -ακόμα κι αν χιλιομετρικά είναι ο πιο μακρύς. Ωστόσο, δε χάνουμε κάτι να προσπαθήσουμε. Δε χάνουμε τίποτα απολύτως. Μόνο κέρδος θα ‘χουμε. Η ζωή μας απαρτίζεται από μικρές καθημερινές στιγμές. Μικρές καθημερινές επιλογές. Αυτές είναι οι αλλαγές μας.

Την αλλαγή την φέρνουμε με τις μικρές επιλογές μας. Μπορεί να μην αλλάξουν τον κόσμο γενικότερα, αλλά σίγουρα θα αλλάξουν τον δικό σου κόσμο. Αν αφήσουμε κάτω το σφυρί με το οποίο αντιμετωπίζαμε ως τώρα τα προβλήματά μας και πιάσουμε κάτι άλλο, ίσως το πρόβλημα να λυθεί τελικά. Ίσως να μην ήταν καν αυτό το πρόβλημα εξαρχής και να ήταν προβληματική η δική μας προσέγγιση.

Ας ξεκινήσουμε με τα πιο απλά. Αύριο το πρωί, όταν πας να πάρεις τον καφέ σου, χαμογέλα στον υπάλληλο και πες μια καλημέρα από καρδιάς. Όταν σε πλησιάσει εκείνος ο συνάδελφος που δεν πολυχωνεύεις, μη βιαστείς να απαντήσεις κοφτά για να σου αδειάσει τη γωνιά, άκου τον πρώτα. Αν χάσεις το λεωφορείο στην επιστροφή, όσο κουρασμένος κι αν είσαι, μην πτοηθείς. Κάνε μια βόλτα -ακόμα κι αν βρέχει. Αν κάποιος σε πλησιάσει, μην αποτραβηχτείς φοβισμένα για να εστιάσεις στο κινητό σου, μίλα του. Αν ο σύντροφός σου κάνει κάτι και σε θυμώσει, μην επιτεθείς αμέσως, σκέψου γιατί το έκανε.

Μοιάζει απλό, έτσι δεν είναι; Μικρές καθημερινές επιλογές που αλλάζουν τα δεδομένα. Επιλογές που εσύ έκανες. Αλλαγές που εσύ έφερες. Συγχαρητήρια! Μόλις άφησες το σφυρί και πλάθεις μια νέα εποχή.