Διάσημοι συγγραφείς ή ποιητές που έγραφαν υπό την επήρεια ουσιών

Η τέχνη κι η χρήση ουσιών φαίνεται να είναι ένα κοινότυπο ζευγάρι. Πολλοί καλλιτέχνες έχουν καταφύγει στην κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών και φαρμακευτικών ουσιών τόσο για να «δημιουργήσουν» όσο και για να διαφύγουν από τα στενά περιθώρια της πραγματικότητάς τους. Οι συγγραφείς δε θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν από αυτό το ταίριασμα.

Ίσως η πιο γνωστή περίπτωση συγγραφέα με αδυναμία στις εθιστικές ουσίες να είναι αυτή του Τσαρλς Μπουκόβσκι. Όλοι ξέρουμε ότι ο κυνικός Αμερικανός δημιουργός είχε αδυναμία στο αλκοόλ και συχνά απορροφιόταν απ’ αυτό. Οι λόγοι διέφεραν αλλά το «φάρμακο» ήταν το ίδιο. Πότε λόγω απογοήτευσης για τη διαδικασία της έκδοσης, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος για τα «δέκα μεθυσμένα χρόνια» κατά τα οποία είχε παραιτηθεί από τη γραφή, και πότε εξ αιτίας ενός διαζυγίου. Το αλκοόλ ήταν ο τρόπος του να «χαθεί» και να αποξενωθεί ακόμα κι απ’ τον ίδιο του τον εαυτό αλλά ταυτόχρονα να βρει την έμπνευση.

Κι αν αυτό ήταν κάτι αναμενόμενο για τον συγγραφέα του περιθωρίου ίσως δεν είναι για τον Τσαρλς Μποντλαίρ, τον Βίκτωρ Ουγκό, τον Ονορέ Ντε Μπαλζάκ και τον Αλέξανδρο Δουμά, περήφανα μέλη της «Λέσχης του Χασίς». Ποιος θα περίμενε από προσωπικότητες που άφησαν πίσω τους τέτοια αριστουργήματα όπως «Οι Άθλιοι» ή «Η Ανθρώπινη Κωμωδία» ή «Η Κυρία με τις Καμέλιες», να συναντιούνται σ’ ένα ξενοδοχείο για να πιουν καφέ με κάνναβη ώστε να εμπνευστούν; Παραδόξως, ο Μποντλαίρ είχε πει «Μεταξύ των ναρκωτικών που είναι πιο αποτελεσματικά στη δημιουργία αυτού που ονομάζω τεχνητό ιδεώδες, τα πιο βολικά και τα πιο εύχρηστα είναι το χασίς και το όπιο.» Η κάνναβη ήταν για τους συγγραφείς ένα μονοπάτι για τη δημιουργία ακόμα κι αν οι εικόνα τους ή το κοινωνικό τους στάτους δεν ανταποκρίνονται στο στερεότυπο που έχουμε χτίσει για τους χρήστες της.

Στην ομάδα των συγγραφέων που είχαν στενή σχέση με εθιστικές ουσίες κατά τη συγγραφική τους διαδικασία συγκαταλέγεται επίσης και ο Ζαν-Πολ Σαρτρ. Ο διάσημος φιλόσοφος, συγγραφέας και διανοούμενος έκανε χρήση αμφεταμινών, ενώ αλκοόλ, χάπια και άλλες ναρκωτικές ουσίες έμοιαζαν ν’ αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του. Ίσως αυτό να εξηγεί και το βιβλίο των 800 σελίδων που έγραψε αντί για έναν πρόλογο 50 σελίδων που του είχε ζητηθεί για τα έργα του Genet.

Η λίστα εμπλουτίζεται και με άλλα ονόματα, όπως αυτό του Φιτζέραλντ, συγγραφέα του «Μεγάλου Γκάτσμπυ», του Έντγκαρ Άλαν Πόε και του Έρνεστ Χέμινγουεϊ με την ατέρμονη δίψα τους για αλκοόλ. Ακόμα και ο Τσαρλς Ντίκενς που μας άφησε παρακαταθήκη μια μαγική χριστουγεννιάτικη ιστορία είναι καταγεγραμμένο πως χρησιμοποιούσε όπιο.

Κι αν θαρρείτε πως αυτό ήταν «χόμπι» των ξένων συγγραφέων, αυταπατάστε. Για παράδειγμα, η Κατερίνα Γώγου, ποιήτρια και ίσως η ενσάρκωση του επαναστατικού πνεύματος στον σύγχρονο στίχο, έβρισκε στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά πότε την έμπνευση και πότε μια διαφυγή από το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας.

Όμως, γιατί η δημιουργία συμπορεύεται με τον εθισμό; Κι είναι όντως οι ουσίες ο σύντομος δρόμος για την έμπνευση; Η συγγραφέας Περλ Μπακ είχε πει πως «το πραγματικά δημιουργικό μυαλό σε οποιοδήποτε τομέα δεν είναι κάτι περισσότερο από αυτό: Ένα ανθρώπινο πλάσμα που γεννιέται αφύσικα, απάνθρωπα ευαίσθητο. Γι’ αυτούς ένα άγγιγμα είναι ένα χτύπημα, ένας ήχος είναι ένας θόρυβος, μια ατυχία είναι μια τραγωδία, μια χαρά είναι μια έκσταση, ένας φίλος είναι ένας εραστής, ένας εραστής είναι ένας θεός κι η αποτυχία είναι ο θάνατος.»

Οι καλλιτέχνες σίγουρα είναι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τις καταστάσεις και την ίδια την πραγματικότητα πολύ διαφορετικά απ’ ότι ίσως οι υπόλοιποι. Είτε λόγω ιδιαίτερης ευφυίας είτε λόγω της ευαισθησίας τους ίσως να είναι πιο επιρρεπείς στις καταχρήσεις και στον εθισμό. Ταυτόχρονα, αν πασχίζουν ήδη να διαχειριστούν τραύματα του παρελθόντος ή αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές, καταφεύγουν στις ουσίες σε μια προσπάθεια δημιουργικής έκφρασης αποσκοπώντας συγχρόνως στην αποδοχή τους μέσω του έργου τους.

Είναι φαινομενικά εύκολο να υποθέσει κανείς πως ένας καλλιτέχνης έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει χρήστης ουσιών, όμως, αν ξύσουμε την επιφάνεια θα δούμε πως σχεδόν όλοι όσοι αναφέραμε ήταν αδιαμφισβήτητα ταλαντούχοι δημιουργοί, άσχετα από την ουσία που χρησιμοποιούσαν. Μπορεί η όποια ουσία να τους επέτρεπε να δουν τα πράγματα από άλλη οπτική, πότε πιο χαλαρά και πότε με μεγαλύτερη ένταση, όμως στο βάθος υπάρχει είτε η πίεση για παραγωγή (αριστουργηματικού) έργου ή συγκαλυμμένα κι αδιαχείριστα τραύματα που έγιναν λογοτεχνία.

Ομολογουμένως, υπάρχουν αρκετοί «κοινοί τόποι» στην ψυχολογία των χρηστών και των δημιουργών. Για παράδειγμα, τόσο οι εθισμένοι όσο και οι καλλιτέχνες, χαρακτηρίζονται ως παρορμητικοί, εραστές της τρυφηλότητας και προσηλωμένοι άνθρωποι. Είναι κι αυτές οι συγκρίσιμες διαδρομές σκέψης που συχνά ενσωματώνουν την καλλιτεχνία και τις εθιστικές τάσεις στο ίδιο άτομο. Προς θεού όμως, η τέχνη, αυτή καθ’ αυτή, δεν είναι επικίνδυνη. Κανένας καλλιτέχνης δε θα επέλεγε μια ουσία λόγω ιδιότητας. Τουναντίον, η τέχνη συχνά σώζει ανθρώπους από τον εθισμό καθώς χρησιμοποιείται για να αντικαταστήσει την ανάγκη για την ουσία με την καλλιτεχνική έκφραση.

Η χρήση ουσιών συναντάται κατά κόρον στον καλλιτεχνικό κόσμο ίσως γιατί τα φώτα είναι στραμμένα εκεί. Γιατί λαχταράμε να βρούμε πώς κι από πού προήλθε η έμπνευση για ένα έργο που μένει αλώβητο στον χρόνο. Ίσως να το αντιλαμβανόμαστε και στερεοτυπικά πλέον, έχοντας τόσα παραδείγματα. Προσωπικά όμως, λέω να κρατήσω την καταδικασμένη ευαισθησία του δημιουργού ως πηγή ενός θεάρεστου έργου, παρά τον εθισμό του. Άλλωστε, τι είναι ο εθισμός αν όχι συναίσθημα, τρέλα και πάθος;

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!