Γιατί βρισκόμαστε σε μόνιμη σύγκριση με τις ζωές των άλλων;

Ξέρω πως πού και πού κοιτάς το προφίλ των παλιών συμμαθητών σου ή των πρώην σου στο facebook για να δεις πού τους έχει βγάλει μέχρι τώρα. Θες να δεις τι έχουν κάνει, πού βγαίνουν, πού πήγαν διακοπές και με ποιον, αν έχουν σχέση, πού δουλεύουν, αν παντρεύτηκαν, αν έχουν παιδιά, αν χώρισαν κι άλλα τέτοια. Εντάξει, δεν είναι δα και το πιο ένοχο μυστικό σου γιατί αυτό είναι κάτι που όλοι κάνουμε ή έχουμε κάνει κατά καιρούς. Όλοι θέλουμε να δούμε τι συμβαίνει στις ζωές των άλλων, συχνά για να νιώσουμε καλύτερα για τις δικές μας- ακόμα κι αν τις περισσότερες φορές, καταλήγουμε να νιώθουμε χειρότερα.

Δε θα σταθώ στο γιατί θέλουμε να συγκρίνουμε τα κατορθώματά μας με του γείτονα. Ας πούμε πως αυτή η φράση που λένε συχνά οι γονείς: «ο συμμαθητής σου ο Τάκης έκανε αυτό ή εκείνο ή το άλλο», αναφερόμενοι πάντα σε κάποια επιτυχία του κάθε τυχαίου Τάκη, έχει μπολιαστεί για τα καλά στον ψυχισμό μας. Γινόμαστε ενήλικες και βλέπουμε παντού μας ανταγωνιστές. Ο τάδε παντρεύτηκε ενώ εγώ είμαι ακόμη μπακούρι, η δείνα πήρε προαγωγή κι εγώ ακόμα να βρω μια δουλειά της προκοπής, ο πρώην μου περιμένει το δεύτερο παιδί κι εγώ παραγγέλνω online ονυχοδρόμιο για τις γάτες μου.

Κάπως έτσι, προχωράμε στο μονοπάτι της αυτολύπησης και στο αίσθημα της αποτυχίας γιατί –κακά τα ψέματα– δύσκολα μπορεί κανείς να μεταλλάξει την όποια σύγκριση μ’ ένα τρίτο πρόσωπο σε έμπνευση για βελτίωση ή παραπάνω προσπάθεια. Στεκόμαστε εκεί, παθητικοί θεατές των επιτυχιών των άλλων και κοιτάζουμε τους εαυτούς μας επικριτικά γιατί δεν κατορθώσαμε νωρίτερα τα ίδια ή και περισσότερα. Μας συγκρίνουμε με άλλους –ακόμα και με ανθρώπους από άλλα υπόβαθρα– και θυμώνουμε με τους εαυτούς μας που δεν έχουμε τις αντίστοιχες επιτυχίες. Νιώθουμε ελλιπείς, νιώθουμε ο τελευταίος τροχός της αμάξης, νιώθουμε ανίκανοι ή ελαττωματικοί.

Μας παίρνει κάποιο χρόνο (αν όχι και χρόνια) να σκεφτούμε πως κάποια πράγματα δεν είναι καν στο χέρι μας ή πως είμαστε πολύ αυστηροί με τους εαυτούς μας. Αργούμε να σκεφτούμε πως κάποιοι στόχοι ενδεχομένως να είναι ανέφικτοι ή δεν ήταν επιλογές μας εξ αρχής. Αν το δούμε λογικά, δεν εξαρτάται από εμάς και μόνο το αν θα παντρευτούμε, αν θα κάνουμε παιδιά, αν θα μας δοθεί εκείνη η προαγωγή που τόσο λαχταράμε. Εξαρτάται κι από άλλους ανθρώπους κι από άλλους παράγοντες. Όσο και να θέλουμε κάτι, όσο σκληρά κι αν προσπαθούμε καμιά φορά είναι καθαρά θέμα τύχης. Άλλες φορές, ακόμα κι αν ο εγωισμός μας δε μας αφήνει εύκολα να το δεχθούμε, υπάρχει πιθανότητα κάποιος άλλος να κόπιασε περισσότερο από εμάς και να το δικαιούται.

Εντάξει, προφανώς και δε λειτουργούν όλα ρολόι. Μπορεί εμείς να είμαστε όντως καλύτεροι σε κάτι κι όμως να «μη μας βγαίνει». Βλέπουμε για παράδειγμα πως κάποιοι προοδεύουν γιατί έχουν διασυνδέσεις ή μεγάλο κύκλο, ενώ εμείς απλά προσπαθούμε και προσπαθούμε, συχνά χωρίς αντίκρισμα. Τι να γίνει όμως; Αυτά συμβαίνουν. Ακόμα κι αυτό, όμως, συγκαταλέγεται στον παράγοντα «τύχη» κι είναι κάτι που δε θα έπρεπε να μας πτοεί. Είναι απολύτως λογικό να μας απογοητεύει όταν συμβαίνει –άνθρωποι είμαστε, όχι ρομπότ– αλλά δεν υπάρχει λόγος μήτε να μεμψιμοιρούμε μήτε και να μοιρολατρούμε.

Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πως αυτές τις συγκρίσεις τις κάνουμε ακόμα και σε πράγματα που δεν τα θέλουμε πραγματικά, λες και έχουμε στόχο να μας κάνουμε όσο πιο δυστυχισμένους γίνεται! Βλέπουμε φωτογραφίες των άλλων να ποζάρουν χαρούμενοι πλάι στα παιδιά τους ή στον πύργο του Άιφελ και ξαφνικά θυμόμαστε πως κι εμείς θέλουμε παιδιά ή ταξίδια. Ξέρεις, αν κάτι το θες πραγματικά δεν το θυμάσαι σκρολάροντας στο χρονολόγιο του facebook. Δε λέω, αυτά είναι όμορφες εμπειρίες αλλά αυτό δε σημαίνει πως θα αποφέρουν σ’ όλους την ίδια ευχαρίστηση.

Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να επηρεάζεται θετικά από χαρούμενα πρόσωπα –γιατί λέτε να είναι όλοι ευτυχισμένοι στις διαφημίσεις;- κι ο καθένας από εμάς σήμερα, «διαφημίζει» τον εαυτό του στα κοινωνικά δίκτυα. Νομίζουμε λοιπόν πως θέλουμε όσα έχουν οι άλλοι και θεωρούμε πως αφού δεν τα έχουμε κάπου υστερούμε. Είναι τρελό, μα συμβαίνει! Βλέπεις την πρώην σου παντρεμένη ν’ ανεβάζει φωτογραφία από τη φουσκωμένη της κοιλιά και λες πως θες να παντρευτείς. Εσύ, που λες «γάμος» και νιώθεις πως δεν μπορείς να πάρεις ανάσα –ε, προφανώς και δεν το θες, μη με τρελαίνεις!

Κάπου μέσα μας, υπάρχει μια κλίμακα που αξιολογούμε τους εαυτούς μας κι η οποία μας υποβάλει σε τέτοιες συγκρίσεις. Θα ήταν ωραίο να σας έλεγα «σπάστε την κλίμακα» λες και είναι κάτι εφικτό, μα δεν είναι. Και να ήταν όμως δε θα μας οδηγούσε πουθενά γιατί μετά δε θα μπορούσαμε να μας βελτιώσουμε ή, ακόμα χειρότερα, δε θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε τις επιτυχίες μας και να μας επιβραβεύσουμε γι’ αυτές.

Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τον τρόπο που «μετράμε» την πρόοδό μας. Μπορούμε να μας συγκρίνουμε με τους παρελθοντικούς εαυτούς μας. Αντί να κοιτάζουμε τι πέτυχαν οι άλλοι και να νιώθουμε άσχημα που δεν τα καταφέραμε κι εμείς, θα ήταν πιο υγιές να σκεφτόμασταν πού ήμασταν πριν 5 ή 10 χρόνια και τι κατορθώσαμε. Αυτή είναι μια δίκαιη σύγκριση. Μια σύγκριση που δε μας κάνει να νιώθουμε πως μείναμε πίσω.