Η αληθινή ιστορία της Ποκαχόντας

«Ποκαχόντας». Ακούγοντας το όνομά της, μας έρχεται η εικόνα της ηρωίδας της Disney κι όχι άδικα. Φανταζόμαστε μια όμορφη, δυναμική Ινδιάνα πριγκίπισσα που ερωτεύεται έναν Άγγλο στρατιώτη και τον σώζει φέρνοντας ειρήνη μεταξύ δυο διαφορετικών λαών. Πολύ ρομαντικό και εξιδανικευμένο, έτσι; Στην πραγματικότητα όμως, η αληθινή της ιστορία απέχει παρασάγγας από το γλυκό παραμύθι κινουμένων σχεδίων που τόσο αγαπήσαμε.

«Ποκαχόντας» σημαίνει «ατίθασο παιδί» ή «παιχνιδιάρικο» και στην πραγματικότητα ήταν το όνομα της μητέρας της, η οποία έχασε τη ζωή της στη γέννα. Το απέκτησε σαν παρατσούκλι από τον πατέρα της και αρχηγό της φυλής των Powhatan, Wahunsenaca, λόγω της ομοιότητάς της με τη μητέρα της, ενώ το όνομα της κανονικά ήταν Ματοάκα, δηλαδή «λουλούδι μεταξύ δυο ποταμών». Μεγάλωσε μαζί με τα αδέρφια της υπό τη φροντίδα των άλλων συζύγων του Wahunsenaca κι ήταν από τα αγαπημένα του παιδιά, ωστόσο δεν ερωτεύτηκε ποτέ τον John Smith, ούτε τον έσωσε αυτοθυσιαζόμενη.

Ο John Smith μαζί με άλλους Άγγλους αποίκους έφτασαν στην περιοχή της το 1607, όταν η Ποκαχόντας ήταν μόλις 10 ετών. Ήταν γνωστός στην περιοχή, καθώς συχνά ερχόταν σε ρήξη με αρχηγούς άλλων φυλών, ώστε να παίρνει τροφή και προμήθειες μέχρι που ο αδερφός του Wahunsenaca τον εμπόδισε. Ο αρχηγός Wahunsenaca δε σκόπευε να τον βλάβει, αλλά τον τίμησε με τον τίτλο του «werowance», δηλαδή «αρχηγός των αποίκων». Την τελετουργία για την απονομή του τίτλου ο Smith ίσως να παρερμήνευσε ως τελετουργικό θυσίας και στο βιβλίο του απέδωσε τη «διάσωσή» του στην Ποκαχόντας ακόμα κι αν εκείνη, λόγω της αυστηρότητας στην ανατροφή της ως παιδί του αρχηγού, αλλά και των ηθών της φυλής της, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να παρευρίσκεται εκεί.

Σύμφωνα με ιστορικούς η πρώτη αναφορά του Smith στην Ποκαχόντας γίνεται στο βιβλίο που έγραψε ο ίδιος το 1624. Ωστόσο, αυτή η υποτιθέμενη σωτήρια παρέμβασή της δεν υπάρχει σε κανένα άλλο σύγγραμμα ή χειρόγραφό του νωρίτερα. Πολλοί θέλουν τον Smith σ’ αυτήν τη διήγηση απλώς να κομπορρημονεί για τις περιπέτειες και τις κατακτήσεις του καθώς συχνά αφηγούταν παρόμοιες ιστορίες όπου σωζόταν από το χέρι κάποιας πριγκίπισσας και για άλλα του ταξίδια.

Η απόδοση της Disney δεν ήταν παρά καυχήματα ενός μεσήλικα ταξιδευτή, όμως η αληθινή ιστορία της Ποκαχόντας παραήταν τραγική για παιδική ταινία κινουμένων σχεδίων. Ας θυμηθούμε ότι την εποχή της Ποκαχόντας οι Ινδιάνοι βίωναν κάτι που σήμερα θα περιγράφαμε (επιεικώς) ως διωγμό και γενοκτονία καθώς θεωρούνταν από τους αποίκους ως βάρβαροι, απολίτιστοι και συχνά τους απέδιδαν ως κανίβαλους, δικαιολογώντας έτσι κάθε άσχημη πράξη σε βάρος τους.

Οι γηγενείς του Νέου Κόσμου ήταν θύματα εκμετάλλευσης τόσο οικονομικής, καθώς οι άποικοι υπό την απειλή των όπλων τους έκλεβαν τρόφιμα και προμήθειες, όσο και ερωτικής, δεδομένου ότι εκμεταλλεύονταν τις γυναίκες, γιατί η παραδοσιακή τους αμφίεση το καλοκαίρι τις άφηνε γυμνόστηθες. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους πέρασε δύσκολα και βρήκε τραγικό τέλος από τους αποίκους. Δε θα μπορούσε η ιστορία της Ποκαχόντας να απέχει πολύ απ’ αυτό.

Η Ποκαχόντας στα 14 της παντρεύτηκε τον γιο του αρχηγού Japazaw και σύντομα έμεινε έγκυος στο πρώτο της παιδί. Η «οικογενειακή ευτυχία» ωστόσο γρήγορα διεκόπη, αφού με τη γνωστή «εμπορική μέθοδο» της απειλής η ίδια απήχθη, ο άντρας της χάθηκε και το παιδί της έμεινε πίσω να μεγαλώσει από τις γυναίκες της φυλής. Σήμερα, χρησιμοποιούμε την έκφραση «καθρεφτάκια για ιθαγενείς» υποδηλώνοντας μια αδικία και εκμετάλλευση σε κάποια συναλλαγή. Κάπως έτσι, ο Άγγλος άποικος Samuel Argall άφησε ένα τσίγκινο δοχείο στον Japazaw παίρνοντας μαζί του την Ποκαχόντας και δηλώνοντας μετά ότι την «αντάλλαξε», ώστε να αποφύγει τις κατηγορίες για αρπαγή.

Η Ποκαχόντας έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης επανειλημμένα κι από διαφορετικούς άντρες κι έμεινε έγκυος στο δεύτερο παιδί της. Βαφτίστηκε χριστιανή και της έδωσαν το όνομα Ρεβέκκα, ενώ την εξανάγκασαν σε γάμο με τον John Rolfe, ώστε να μπορέσει εκείνος να «κλέψει» τις γνώσεις των Powhatan σχετικά με την καπνοπαραγωγή. Η Ποκαχόντας ήταν το κλειδί της επιτυχίας για τα συμφέροντα των Άγγλων αποίκων. Σύντομα, ο καπνός του John Rolfe κατέκτησε την αγγλική αγορά και έτσι διατηρήθηκε η αποικία της Βιρτζίνια.

Η Ποκαχόντας χρησιμοποιήθηκε και ως «απόδειξη» για την «ειρήνη» με τους ιθαγενείς. Οι ευγενείς –και χρηματοδότες των αποικιών– αποδοκίμαζαν την εκμετάλλευση, κι έτσι το να βλέπουν μια ινδιάνα πριγκίπισσα να ντύνεται κατά τα αγγλικά πρότυπα, ούσα πλέον χριστιανή ήταν για εκείνους μια «ζωντανή διαφήμιση» της ευρωστίας και της ειρήνης. Όταν η επίδειξη τελείωσε και πήραν το πλοίο για να επιστρέψουν στη Βιρτζίνια η Ποκαχόντας κατέληξε μυστηριωδώς. Σύμφωνα με τις προφορικές ιστορίες των Powhatan την δηλητηρίασαν κι έτσι δε γύρισε ποτέ στη φυλή της. Η σωρός της ετάφη στην Αγγλία, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει επιστραφεί στην πατρίδα της καθώς κανείς δε γνωρίζει πού ακριβώς βρίσκεται.

Για χρόνια η εκδοχή των Ινδιάνων Powhatan βρισκόταν στα σκοτάδια. Κυριαρχούσε η αφήγηση των Άγγλων αποικιοκρατών που ήθελε την Ρεβέκκα Ποκαχόντας Ρολφ ερωτευμένη με τον Τζον Ρολφ, όμως το 2005 η αλήθεια βρήκε τον δρόμο για το φως μέσα από το βιβλίο της Camilla Townsend “Pocahontas and the Powhatan Dilemma: The American Portraits Series” και την έρευνα σε ιστορικές αναφορές και μαρτυρίες.

Ίσως η αληθινή ιστορία της Ποκαχόντας να μην είναι καθόλου παραμυθένια, είναι όμως ένα εκπληκτικό παράδειγμα της φρικαλεότητας που βιώνει οποιοσδήποτε λαός στην κυριαρχία ενός δυνάστη. Είναι ένα λαμπρό παράδειγμα προς αποφυγή και μια τρομερή υπενθύμιση για τις τερατωδίες που είμαστε ικανοί να διαπράξουμε ως ανθρωπότητα στο βωμό του χρήματος.