Ίσως φαντάζει κάπως αφελές ή ακόμα και κοινότυπο να πει κανείς πως θέλει απλώς να είναι ευτυχισμένος, αλλά δε χωρά αμφιβολία πως πρόκειται για την πιο ειλικρινή απάντηση που μπορεί κανείς να δώσει ερωτώμενος τι θέλει απ’ τη ζωή του. Άλλωστε η ευτυχία είναι αδιαμφισβήτητα το ζητούμενο όλων. Το πρόβλημα είναι πως κανείς δεν ξέρει ακριβώς πώς θα την αποκτήσει και μάλλον γι’ αυτό υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις. Σαν ζήτημα έχει απασχολήσει αρκετούς φιλόσοφους, σύγχρονους αλλά και κλασικούς, ψυχολόγους και πολλούς ανθρώπους του πνεύματος.
1. Πλάτωνας
«Θα έπρεπε για την ευτυχία των κρατών, οι φιλόσοφοι να ήταν βασιλιάδες ή οι βασιλιάδες φιλόσοφοι»
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που διαθέτει τρεις βασικές αρετές: την ανδρεία, τη σοφία και τη σωφροσύνη. Αυτές μόλις συνδυαστούν γεννούν μια «θεϊκής» καταβολής αρετή, τη δικαιοσύνη. Ο άνθρωπος που καταφέρνει να είναι δίκαιος και να επιτελεί τον κοινωνικό του ρόλο στα πλαίσια μιας πολιτείας είναι αυτός που βρίσκεται κοντά στο θείο και αποκτά την πολυπόθητη ευτυχία. Για να το καταφέρει κανείς αυτό πρέπει πρώτα να γνωρίσει τον Κόσμο των Ιδεών αφήνοντας στην άκρη τις αισθήσεις του που συχνά λειτουργούν παραπλανητικά και να χρησιμοποιήσει την διαύγεια του νου του που είναι κομμάτι της ψυχής του.
2. Αριστοτέλης
«Ουκ εν τω πολλώ το ευ, αλλ’ εν τω ευ το πολύ»
Για τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία είναι ο απώτερος στόχος του ανθρώπου και για να την επιδιώξουμε πρέπει να διερωτόμαστε καθημερινά «ποιος θέλω να είμαι» κι όχι μόνο «τι πρέπει να κάνω». Επίσης, απαραίτητο στοιχείο για την απόκτηση της ευδαιμονίας είναι να βρισκόμαστε σε ένα καλά οργανωμένο πολίτευμα και να επιδιώκουμε τη «μεσότητα» στις πράξεις μας. Μέσα από την άσκηση τόσο των ηθικών μας αρετών όσο και των διανοητικών, αποφεύγοντας τις υπερβολές και τις «ελλείψεις», γινόμαστε ενάρετοι άνθρωποι άρα και ευδαίμονες. Δεν ξέρω για σας αλλά νομίζω πως αν τον έφερνε κανείς κάπως μαγικά στο σήμερα, αντιμέτωπο με τη σύγχρονη δομή της πολιτείας, μπορεί να αντιμετώπιζε την πιθανότητα της ευδαιμονίας όπως και τη θεωρία του ιδανικού κόσμου των Ιδεών του δασκάλου του Πλάτωνα: σαν κάτι τελείως φανταστικό!
3. Επίκουρος
«Μια φορά υπάρχουμε, δεν υπάρχει τρόπος να υπάρξουμε δυο φορές και μάλλον δε θα υπάρξουμε ξανά ποτέ. Κι εσύ που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις τη χαρά. Και η ζωή πάει χαμένη με τις αναβολές και καθένας πεθαίνει απασχολημένος»
Δε θα σας κρυφτώ, βρίσκω τον εαυτό μου να ταυτίζεται με τη λογική του Επίκουρου ως προς τον δρόμο για την ευτυχία γιατί στα μάτια μου μοιάζει κάπως πιο ρεαλιστική ή τέλος πάντων πιο εφαρμόσιμη στο δικό μας σήμερα. Για τον Επίκουρο αλλά και τους ομόφρονές του η ευδαιμονία συνίσταται στην ψυχική ηρεμία (αταραξία) και επιτυγχάνεται με την αναζήτηση της ηδονής -μην πάει ο νους σας στο πονηρό. Για τους Επικούρειους η ευτυχία έρχεται μέσα από την απλή ζωή που διακρίνεται για την καλοσύνη στον συνάνθρωπο ενώ απαραίτητα συστατικά είναι η φιλία, η ελευθερία και η σκέψη. Δεν είναι τυχαίο που ο Κήπος του Επίκουρου ήταν ανοιχτός σε όλους -γυναίκες, άντρες, παιδιά, ελεύθερους και δούλους ή χειρώνακτες. Ήταν ένα «κοινόβιο» της εποχής, όπου απαλλαγμένοι από τα δεσμά των πλασματικών αναγκών και των μορφών εργασίας που δεν τους ικανοποιούσαν, μέσα από τον στοχασμό κατανοούσαν τα προβλήματά τους και απελευθερώνονταν από τα «δεσμά» τους.
4. Επίκτητος
«Οι άνθρωποι ταράζονται όχι απ’ αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την άποψή τους γι’ αυτά που συμβαίνουν»
Ο στωικός φιλόσοφος, Επίκτητος, υπερθεμάτιζε τη δύναμη που έχουμε εμείς στις σκέψεις μας άρα και την ευτυχία μας. Όπως όλοι οι στωικοί φιλόσοφοι θεωρούσε πως το μόνο που χρειάζεται κανείς για την ευδαιμονία είναι η αρετή και η δύναμη του στοχασμού του για να παραμείνει αδιάφορος στην οδύνη. Για τον Επίκτητο θα μπορούσε κανείς να είναι άρρωστος, σε κίνδυνο, εξόριστος, ατιμασμένος μα ταυτόχρονα ευτυχισμένος γιατί ο ενάρετος άνθρωπος καταφέρνει μέσα από τον στοχασμό του να «επιβάλλεται» στην ψυχολογία του. Βέβαια αυτές οι πεποιθήσεις όπου «η ευτυχία είναι επιλογή σου» και «όλα βρίσκονται στο μυαλό μας» που τελευταία γνωρίζουν όλο και μεγαλύτερη δημοσιότητα και αποδοχή μού δίνουν την εντύπωση ότι οι άνθρωποι που τις υποστηρίζουν ή δεν έχουν καμία επαφή με την πραγματικότητα ή έχουν πραγματικά πολύ καλό dealer –sorry, not sorry.
5. Φρίντριχ Νίτσε
«Η Ηθική είναι η έκφραση του αγελαίου ενστίκτου στο άτομο»
Ο Φρίντριχ Νίτσε περιέγραψε την ευτυχία ως μια ανθρώπινη κατασκευή, καθώς εξαρτάται από την κρίση των ανθρώπων για τα κίνητρα των πράξεων και των σκέψεων, η οποία (κρίση) απέχει από τα πραγματικά κίνητρα. Υπογράμμισε τόσο τη φευγαλέα της ύπαρξη όσο και τη στήριξή της στην εικόνα που οι άλλοι έχουν για μας, κάτι που την κάνει ευμετάβλητη και ασταθή. Για τον Νίτσε το μονοπάτι για την ευτυχία απαιτεί να διαθέτει κανείς μια ζωτική δύναμη που θα του επιτρέπει να ξεπερνά τις αντιξοότητες και να εφευρίσκει πρωτότυπους τρόπους να ζει. Ταυτόχρονα, δε δίστασε να επισημάνει την «κακή επιρροή» που έχει η θρησκεία και το αλκοόλ στον άνθρωπο καθώς και τα δύο αμβλύνουν τον πόνο αλλά και τη δύναμη που μας δίνει αυτός για να ξεπεράσουμε τα προβλήματά μας και να επιδιώξουμε ενεργά την ευτυχία μας.
Ως τώρα για την ευτυχία έχουν ειπωθεί πολλά, όμως θα κλείσω με αυτό που διάβασα πριν καιρό σε κάποιο βιβλίο του Χόρχε Μπουκάι: «Δεν υπάρχει ένα μοναδικό μονοπάτι για την ευτυχία. Καθένας μας έχει το δικό του και πρέπει να το βρει μόνος του». Αν νιώθεις κάπως χαμένος ή φοβισμένος ότι δε θα ευτυχίσεις δεν είσαι μόνος. Είμαστε πολλοί που μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία αλλά αυτό είναι κάτι που έχει απασχολήσει την ανθρωπότητα απ’ την αρχή της. Αρκεί να βρεις αυτό που για σένα έχει νόημα και θα έχεις βρει τον δικό σου δρόμο για την ευτυχία.
Συντάκτης: Σουζάνα Ντεζούκι
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
