Ίσως το όνομα «Γιάννης Σμαραγδής» να μην ήταν τόσο γνώριμο, τουλάχιστον όχι όσο οι ταινίες του ή -ακόμα καλύτερα- όσο οι τεράστιες προσωπικότητες που έχει επιδιώξει να αποδώσει στη μεγάλη οθόνη στα χρόνια της ώριμης δημιουργίας του όπως ο Καβάφης, ο Θεοτοκόπουλος αλλά κι ο Καζαντζάκης. Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες μέρες το όνομά του συζητιέται πολύ χάρις στο Νετφλιξ και την αγορά των δικαιωμάτων τριών ταινιών του, όμως, ας τα πάρουμε από την αρχή κι ας μιλήσουμε λίγο παραπάνω για τον δημιουργό την προσωπικότητά του, τα έργα αλλά και την επικείμενη συνεργασία με τη streaming πλατφόρμα.
Γεννημένος το 1946 στο Ηράκλειο της Κρήτης, ο Γιάννης Σμαραγδής, σπούδασε σκηνοθεσία σε Ελλάδα και Παρίσι, ενώ το 1972 βραβεύθηκε στην Ελλάδα και διακρίθηκε στο φεστιβάλ του Μοντρεάλ για τη μικρού μήκους ταινία του «Δύο τρία πράγματα». Σε μικρή ηλικία γνώρισε τη σύζυγό του, την οποία όπως ο ίδιος έχει δηλώσει ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και κατάλαβε αμέσως ότι είναι ο άνθρωπός του. Αλληλογραφούσαν όσο αυτός βρισκόταν στο Παρίσι για σπουδές και παρά το γεγονός ότι η οικονομική του κατάσταση δεν ήταν και τόσο καλή εγείροντας την ανησυχία και την αντίσταση των οικογενειακών της προσώπων, εκείνη τον παντρεύτηκε το 1967 και καλωσόρισαν τον γιο τους, Αλέξανδρο αρκετά χρόνια αργότερα.
Όταν μιλάει για τη γυναίκα του, Ελένη, αναφέρεται σ’ εκείνη ως «άγγελο» ο οποίος του «δάνειζε τα φτερά του για να κάνει ταινίες» και που το 2022 τους άφησε για να «πετάξει» μια τελευταία φορά. Βαθιά συγκινημένος με την απώλεια της πολυαγαπημένης του συζύγου, δήλωσε ότι η επόμενη ταινία του σχετικά με την εξέχουσα προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια θα είναι μάλλον και η τελευταία του κινηματογραφική δημιουργία. Αυτό το έργο το αναμένουμε από το 2021, όταν και ανακοινώθηκαν οι προετοιμασίες, όμως λόγω πανδημίας και επενδυτών που αποχώρησαν η παραγωγή του καθυστέρησε.
Αν ρωτήσει κανείς τον ίδιο τον Γιάννη Σμαραγδή γιατί έγινε σκηνοθέτης θα απαντήσει «γιατί ήταν γραφτό», τονίζοντας ότι δε θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο μιας που ο κινηματογράφος για εκείνον είναι προσφορά κι αυτό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτήρα του. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που επιλέγει οι κεντρικοί ήρωες των ταινιών του να είναι δοτικοί και χαρισματικοί άνθρωποι, κι αυτό που τον παρακινεί περισσότερο είναι η ανάγκη του να μοιραστεί αυτήν τη στόφα ανθρώπου δεμένη με την ελληνική κουλτούρα με το κοινό.
Ομολογουμένως, οι κριτικοί είχαν περιγράψει την τελευταία του ταινία «Καζαντζάκης» με διόλου κολακευτικά σχόλια, κάτι που έκανε τον Γιάννη Σμαραγδή να αντιδράσει, κατηγορώντας τους για σκοπιμότητα κάτι που φυσικά οι ίδιοι αρνήθηκαν. Προσωπικά, κρατώ απ’ αυτήν την ταινία την αψεγάδιαστη ερμηνεία του αείμνηστου πλέον Στάθη Ψάλτη και χαίρομαι που τόσο αυτή όσο και τα «El Greco» κι «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι», βρήκαν τον δρόμο τους για να αγαπηθούν από ένα ευρύτερο κοινό μέσα από την πλατφόρμα του Νετφλιξ.
Η δική μου γνώμη, όχι σαν κριτικός, μήτε και σαν ειδικός της τέχνης, μονάχα σαν θεατής ή αν θέλετε ως ένας νέος άνθρωπος που αγαπά τη δημιουργία, είναι πως ο Γιάννης Σμαραγδής θα έπρεπε να χαίρει μιας λίγο καλύτερης αντιμετώπισης στην ίδια του την πατρίδα και πως ίσως να είχε περισσότερο νόημα να στηρίζουμε τον ελληνικό κινηματογράφο ιδίως όταν επιλέγει να καταπιαστεί με δύσκολες δημιουργίες που απαιτούν ιστορική αναφορά. Κι αυτό περιλαμβάνει εννοείται κι άλλους δημιουργούς, από τη Μιμή Ντενίση και τον Παντελή Βούλγαρη μέχρι τον Χριστόφορο Παπακαλιάτη.
Διανύουμε μια εποχή όπου ο ελληνικός κινηματογράφος υπολειτουργεί, τα έργα παράγονται με το σταγονόμετρο και η κρατική στήριξη φαντάζει με αστικό μύθο. Ενάντια στην πενία της Τέχνης αυτής της εποχής, το Netflix μοιάζει να έρχεται σαν από μηχανής θεός για να δώσει μια ανάσα σε εταιρίες παραγωγής όπως η Αλέξανδρος Φιλμς των ταινιών του Γιάννη Σμαραγδή αλλά και να ταξιδέψει τη δική μας κουλτούρα σε άλλους τόπους.
Όμως, ας πούμε λίγα λόγια για κάθε ένα από τα έργα που σύντομα θα μας προτείνει το Νετφλιξ ώστε, ακόμα κι όσοι δεν τα έχουν δει, να ξέρουν τι να περιμένουν!
El Greco, 2007
Η ταινία είναι βασισμένη στο βιβλίο «El Greco, Ο ζωγράφος του Θεού» του Δημήτρη Σιατόπουλου, που αφηγείται την επική ιστορία του διασημότερου Κρητικού ζωγράφου της Αναγέννησης, Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστότερου σε όλο τον κόσμο ως Ελ Γκρέκο. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Νικ Άσντον, Χουάν Ντιέγκο Μπότο, Λάκης Λαζόπουλος, Λάγια Μαρούλ, Δήμητρα Ματσούκα αλλά και ο σπουδαίος Σωτήρης Μουστάκας στον ρόλο του Τιτσιάνο, δάσκαλο του Ελ Γκρέκο, ενώ η μουσική επένδυση είναι έργο του Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι, 2012
Η ταινία πραγματεύεται τη ζωή του Ιωάννη Βαρβάκη που από πειρατής γίνεται πλούσιος έμπορος χαβιαριού και φτάνει στην αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης (την οποία υποδύεται η Κατρίν Ντενέβ). Το σενάριο γράφτηκε 33 φορές και συμμετείχαν 4 άτομα: Γιάννης Σμαραγδής, Παναγιώτης Πασχίδης, η Αγγλίδα Jackie Pavlenko,και ο Ρώσος Vladimir Valutsky και στην ταινία πρωταγωνιστούν μερικά σπουδαία ονόματα όπως ο Sebastian Koch, ο John Cleese, η Κατρίν Ντενέβ που προαναφέραμε αλλά και ο Λάκης Λαζόπουλος, ο Άκης Σακελλαρίου, η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, ο Παύλος Κοντογιαννίδης, κ.α.
Καζαντζάκης, 2017
Η πλοκή της ταινίας επικεντρώνεται στον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος διαβάζει το αυτοβιογραφικό «Αναφορά στον Γκρέκο» αναπολώντας την πολυτάραχη ζωή του. Το σενάριο στηρίζεται στο προαναφερθέν βιβλίο του συγγραφέα, το οποίο παραχώρησαν γενναιόδωρα οι Εκδόσεις Καζαντζάκη. Το καστ απαρτίζεται από τους Μαρίνα Καλογήρου, Θοδωρής Αθερίδης, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Νίκος Καρδώνης, Στάθης Ψάλτης, Ζέτα Δούκα και Αργύρης Ξάφης.
Αν έπρεπε να βρω κάτι κοινό και στα τρία αυτά έργα θα ήταν η «ελληνικότητα» που αποπνέουν αλλά όχι με την έννοια του φανατισμένου εθνικισμού -κάθε άλλο! Και τα τρία έργα παίζουν με το φως και το σκοτάδι της κουλτούρας και της νοοτροπίας μας ενώ επικεντρώνονται σε ταλαντούχους, διακεκριμένους ανθρώπους του παρελθόντος. Δεν ξέρω για σας, αλλά εγώ ανυπομονώ να (ξανα)δω αυτές τις ταινίες.
Συντάκτης: Σουζάνα Ντεζούκι
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
