Οι πρώην μας, οι πιο αυστηροί κριτές μας

Αν μπορούσαμε να ακούσουμε τι λένε οι πρώην μας στους φίλους τους για μας κατά πάσα πιθανότητα θα φωνάζαμε πως είναι ψέματα, πως δεν έγιναν έτσι τα πράγματα και πως όλα αυτά είναι υπερβολές. Στην πραγματικότητα, όμως, όσα λένε ερήμην μας μάλλον έχουν μια δόση αλήθειας. Άλλωστε, κι αυτά που λέμε εμείς για τους πρώην μας είναι βασισμένα σε αληθινά γεγονότα -απ’ την υποκειμενική σκοπιά μας έστω.

Οι πρώην μας θα θυμηθούν κάτι που κάναμε προ αμνημονεύτων, ακόμα κι αν εμείς δεν έχουμε απολύτως καμία συνείδηση του γεγονότος. Για εκείνους αυτό είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο απ’ ό,τι για μας κι έτσι το θυμούνται με λεπτομέρεια. Μπορεί να τους πλήγωσε, μπορεί να τους έκανε ευτυχισμένους, πάντως σίγουρα τους εντυπώθηκε στη μνήμη και γι’ αυτό το συζητούν ακόμα και χρόνια μετά. Βάσει μιας πράξης (ή την επανάληψη αυτής) μας χαρακτηρίζουν και σχηματίζουν μια γνώμη την οποία εύκολα μοιράζονται με τον οποιοδήποτε συνομιλητή τους.

Ίσως να έχουν δίκιο όταν λένε πως φερθήκαμε εγωιστικά, όπως μπορεί να έχουμε δίκιο όταν λέμε πως φέρθηκαν απερίσκεπτα. Μπορεί να είμαστε πράγματι πολύ τυπολάτρες και μπορεί οι άλλοι να είναι τρομερά ασυνεπείς. Μπορεί η λίστα των μειονεκτημάτων μας να μην έχει τελειωμό για τους πρώην μας –όπως κι η δική μας γι’ αυτούς–, αλλά όσο κι αν μας βολεύει να λέμε πως είναι κακεντρέχειες, αδιαμφισβήτητα ένα μέρος τους αληθεύει.

Οι πρώην μας είχαν τη χαρά και την ατυχία να μας δουν σ’ όλη μας τη διάσταση. Είδαν τον καλό μας εαυτό αλλά και τον κακό. Ξέρουν πώς δρούμε ευτυχισμένοι και πώς σε θυμό ή πληγωμένοι. Μας βίωσαν στην τρέλα του πάθους, ίσως στην κορύφωση της ζήλιας μας, ακόμα και κατά τη νερόβραστη περίοδο της ξενέρας, ή στη φάση του θυμού λόγω θιγμένου εγωισμού. Έχουν μια σφαιρική εικόνα για το χαρακτήρα μας, όσο κι αν θέλουμε να υποστηρίζουμε το αντίθετο. Ταυτόχρονα, όμως, δεν έχουν πια καμία διάθεση ούτε να μας δικαιολογήσουν, ούτε να στρογγυλέψουν τις γωνίες της αιχμηρής κριτικής τους.

Οι πρώην μας είναι αυστηροί, αμείλικτοι κι ενίοτε βάναυσοι στα σχόλιά τους, όμως αυτό δεν τα κάνει όλα ανακριβή. Ναι, μας πονάει να καταδεικνύει κάποιος τα λάθη μας και τις πτυχές του εαυτού μας που δε μας κάνουν και τόσο περήφανους, όμως στη θέση τους μάλλον θα κάναμε το ίδιο -αν όχι χειρότερα. Είναι στη φύση μας να κρίνουμε και πολύ συχνά το κάνουμε εκ των υστέρων, όταν πια ο έρωτας έχει φύγει, παίρνοντας μαζί κάθε ψήγμα εξωραϊσμού της πραγματικότητας.

Κι εμείς εξίσου σκληρά επικρίνουμε το χαρακτήρα των πρώην μας. Λέμε με περισσή ευκολία πόσο μίζερος ήταν ο άλλος, πόσο αδιάφορος, πόσο γκρινιάρης. Θα ασκήσουμε κι εμείς τη σκληρή μας κριτική και θα αφήσουμε πολλά σκωπτικά σχόλια ή κακεντρεχή υπονοούμενα να αιωρούνται. Δε θα φοβηθούμε να εκφέρουμε την άποψή μας γιατί δεν έχουμε τίποτα πια να χάσουμε· έχουμε ήδη χωρίσει. Τι εμποδίζει τον άλλο να κάνει το ίδιο, λοιπόν;

Ίσως αν ακόμα έχει μείνει λίγο συναίσθημα ή –ιδανικά– κάμποσος σεβασμός, η κριτική να είναι λιγότερο δηκτική και περισσότερο ακριβής. Όσο αυστηρά κι αν μας κρίνουν, τα σχόλιά τους θα είναι βασισμένα σε κάτι που είπαμε ή κάναμε, ακόμα κι αν αυτά παρερμηνεύτηκαν. Λίγες φορές υποθέσαμε κάτι και τελικά ίσχυε κάτι άλλο; Ας μην ξεχνάμε πως η ιστορία γράφεται πάντα κι απ’ τις δύο πλευρές. Δεν κατέχουμε εμείς τη μία και μοναδική αλήθεια. Απ’ τη δική τους πλευρά, λοιπόν, μπορεί να είμαστε εμείς οι υπαίτιοι ή μπορεί να είμαστε απλώς κάποιοι που πια δε γουστάρουν κι όλη η κριτική του χαρακτήρα μας να είναι οι λόγοι που αυτό συμβαίνει.

Μπορεί πράγματι να υπερβάλλουν σ’ όσα λένε, μα είναι οι δικές τους εμπειρίες που προκλήθηκαν απ’ τις δικές μας πράξεις, έχουν κάθε λόγο να ‘ναι υπερβολικοί αν τους πληγώσαμε ή το παρακάναμε κάπου. Μπορεί να μας απεικονίζουν πιο ζοφερά απ’ ό,τι όντως μας αξίζει κι είναι λογικό -χωρίσαμε κι αυτό δε γίνεται πάντα φιλικά. Είτε γιατί τους πονέσαμε είτε γιατί τους δείξαμε τον χειρότερο εαυτό μας, η κριτική τους θα ‘ναι αυστηρή.

Ωστόσο, η κριτική των πρώην μας μπορεί και να μας βοηθήσει. Ακόμα κι αν πέφτουμε απ’ τα σύννεφα ακούγοντας κάτι που μας προσάπτουν, σίγουρα αν επιχειρηματολογήσουν, θα βρούμε κάτι αληθές. Ίσως να μας ενοχλεί περισσότερο ότι συνυπήρξαμε με αυτόν τον άνθρωπο κι όμως αφήσαμε μια κακή εικόνα παρά η ίδια η κριτική.

Ό,τι κι αν λένε, όμως, δε σημαίνει πως και σήμερα είμαστε οι ίδιοι ακριβώς άνθρωποι. Σίγουρα κάτι μάθαμε, κάτι θα βελτιώσαμε ή τουλάχιστον αυτό έπρεπε να κάνουμε. Πρέπει να δούμε πού αρχίζει η αλήθεια τους και πού η υπερβολή τους και να προσπαθήσουμε να βελτιωθούμε. Όχι γι’ αυτούς. Για μας.