Με ποστ και λάικ δε συμπαραστέκεσαι μόνο δείχνεσαι

Αν πάμε κάποιες δεκαετίες πίσω και κυρίως πριν την εμφάνιση των social media και εστιάσουμε στο πόσο παλεύει ο κάθε ένας από εμάς για έναν καλό σκοπό ή για μια ιδέα όπου αν εφαρμοστεί θα είναι προς όφελος όλων, αυτό που θα δούμε είναι κυρίως πράξεις. Όλοι όσοι ήθελαν να συμβάλουν σε κάτι για το κοινό καλό έκαναν κάτι. Ξεβολευόντουσαν για να μπορέσουν να πετύχουν τον σκοπό τους. Δεν έμεναν μόνο στα λόγια.

Αν έρθουμε στη σημερινή εποχή και κάνουμε μια περασιά από τα προφίλ και τις αναρτήσεις φίλων και γνωστών στα social media θα δούμε πληθώρα αναρτήσεων που προβάλουν μια ηθική θέση έτσι ώστε να δηλώσουν την παρουσία τους και την υποστήριξή τους σε αυτή. Μια ηθική θέση που θα δείξει πόσο καλοί άνθρωποι είναι και θα κάνει κι εμάς να χαρούμε που έχουμε τέτοιους φίλους.

Τι γίνεται όμως όταν όλο αυτό είναι μόνο μια ψηφιακή εικόνα που θέλει να προβάλει κάποιος για τον χαρακτήρα του έτσι ώστε να γίνει αποδεκτός από το κοινωνικό σύνολο και καμία σχέση με το τι κάνει στην πραγματική του ζωή δεν έχει; Έχει καμία σημασία αν αναρτούμε δημοσιεύσεις εναντίον του ρατσισμού αλλά με την πρώτη ευκαιρία χλευάζουμε -στην καλύτερη περίπτωση- τον άνθρωπο που ήρθε στη χώρα μας για ένα καλύτερο αύριο; Πόσο δημοκρατικοί μπορούμε να θεωρούμαστε εάν οι αναρτήσεις μας αναφέρονται στην καταπολέμηση της φτώχειας αλλά ποτέ δε συμβάλλαμε σε ένα ορφανοτροφείο έστω και με δυο πακέτα μακαρόνια; Πόσο, τελικά, μας ενδιαφέρει η υγεία του πλανήτη και το βροντοφωνάζουμε στα social εάν δε συμβάλλουμε έστω και με την απλή ανακύκλωση; Πόσο είμαστε αυτό που ποστάρουμε τελικά; Δεν είναι υποκριτικό να προβάλει κάποιος μια άποψη η οποία δηλώνει ηθική για να μας δείξει την καλοσύνη του αλλά στην ουσία δεν την υποστηρίζει με τις πράξεις του;

Ο όρος virtue signaling, ο οποίος περιγράφει ακριβώς την τάση κάποιων ανθρώπων να προβάλουν μια ηθική προς τα έξω -και κυρίως στα social media- αλλά στην ουσία υποκρίνονται, σύμφωνα με την Guardian εμφανίστηκε το 2004 αλλά ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ευρέως από το 2010 κι έπειτα. Είναι αυτή η νέα μόδα που τείνει να γίνει μάστιγα. Είναι εκείνες οι δημοσιεύσεις που σου ζητούν να την μοιραστείς με τους φίλους σου γιατί εκείνο το παιδάκι που απεικονίζεται στη φωτογραφία με σωληνάκια και ορούς θα πάρει ένα ευρώ για κάθε φορά που κάποιος θα το μοιραστεί. Κι εμείς, σαν να μας έχουν κάνει λοβοτομή και έχει πάψει ο εγκέφαλος να δουλεύει, συνεχίζουμε να το δημοσιεύουμε λες και μαγικά θα πάνε τα χρήματα στο παιδάκι.

Είναι δηλαδή πάρα πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι για να πάνε τα χρήματα κάπου θα πρέπει να υπάρχει χρηματική συναλλαγή και όχι απλώς ένα share. Ακόμη κι αν δεν κατέχει κάποιος τα τεχνολογικά, τόσο πολύ, δε θέλει και πολύ μυαλό για να το καταλάβεις. Βέβαια αν κάποιος έχει I.Q. ίσο με θερμοκρασία δωματίου ίσως και να πρέπει να το εξηγήσουμε παραπάνω από μία φορά. Αν θες να βοηθήσεις ένα τέτοιο παιδάκι βρες τον τραπεζικό λογαριασμό που έχει δημιουργηθεί γι’ αυτόν τον σκοπό. Καμία σελίδα κοινωνικής δικτύωσης δε θα δώσει χρήματα επειδή εσύ κι εγώ κάναμε share. Ούτε δείχνει αν είσαι καλός άνθρωπος ή όχι αυτή σου η κίνηση. Αντιθέτως αυτός που θα το δει θα εστιάσει στο αν σκέφτηκες πριν το αναρτήσεις.

Μια προσπάθεια για να είναι αληθινή και μια καλή πράξη για να είναι στ’ αλήθεια καλή δε θα πρέπει να διαφημίζεται με σκοπό την προσωπική μας «καταξίωση». Αν δε συμφωνείς με τον ρατσισμό δε φτάνει να το λες μόνο, πρέπει να λες καλημέρα από καρδιάς στον γείτονα που είναι από άλλη χώρα. Αν πιστεύεις στα ίδια δικαιώματα μεταξύ ανδρών και γυναικών δε είναι απαραίτητο να μας σπάσεις τα νεύρα με χίλιες πεντακόσιες δημοσιεύσεις τέτοιου τύπου και στην πραγματικότητα να συμμετέχεις σε inside jokes όπως «πόσοι άντρες χρειάζονται για να αλλάξουν μία λάμπα» ή να πετάς εκείνη τη αρχαία πρόταση «όλα τα γουρούνια έχουν την ίδια μούρη». Αν μπορείς να βοηθήσεις -με οποιονδήποτε τρόπο- κάποιον που έχει ανάγκη δε θέλουμε να το ξέρουμε, αλλά να το κάνεις. Αν θέλεις να είσαι ηθικός και καλύτερος άνθρωπος δε φτάνει να το δηλώνεις μόνο, δε φτάνει. Ευτυχώς οι εποχές που ήμασταν ό,τι δηλώναμε τείνουν να εξαφανιστούν. Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας αλλά επιτέλους έχουμε ξεκινήσει να βάζουμε σε λειτουργία το πιο σημαντικό μέρος του σώματός μας. Εγκέφαλος λέγεται.

Αν οι πράξεις σου δεν είναι ίδιες με τα λεγόμενά σου τότε τα λεγόμενά σου είναι άνευ αξίας. Και αν τα λεγόμενά σου είναι άνευ αξίας αναρωτήσου τι κάνει αυτό εσένα. Μήπως τελικά αυτές οι τακτικές του virtue signaling έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ήλπιζες;