Συμπεριφορά καθρέφτης: σου κάνω ό, τι μου κάνεις

Όλοι μας έχουμε στον χαρακτήρα μας κάτι που μας κάνει ιδιαίτερους. Για παράδειγμα αυτό μπορεί να είναι η αισιοδοξία μας, ο ρεαλισμός μας, η ισοπεδωτική αντιμετώπιση των πάντων αλλά και η ικανότητα να παραμένουμε ψύχραιμοι σε δύσκολες καταστάσεις και πολλά άλλα. Καθένας μας ξεχωρίζει για κάτι και φυσικά μπορούμε να βρούμε κοινά στοιχεία μεταξύ μας. Και φτιάχνουμε τους πολύ προσωπικούς μας «κύκλους». Εκείνους που συμπεριλαμβάνουν άτομα που μάς έχουν και τους έχουμε διαλέξει για οικογένεια.

Όσο μεγαλώνουμε ο κύκλος αυτός γίνεται μικρότερος. Είναι φυσικό επακόλουθο της ωριμότητας και συμβαίνει -συνήθως- στους περισσότερους. Αποστασιοποιούμαστε από τις μεγάλες παρέες κι επικεντρωνόμαστε σε ‘κείνους τους δυο-τρεις ανθρώπους που μας ξέρουν και τους ξέρουμε πάρα πολύ καλά. Σε αυτόν τον μικρό κύκλο η αλληλεπίδρασή με τους φίλους μας είναι πιο εύκολη αφού η οικειότητα έχει δώσει τον απαραίτητο χώρο για να μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας και να μη χρειάζεται να σκεφτούμε πώς θα αντιδράσουμε ακόμη κι αν πρόκειται για διαφωνία που μπορεί να καταλήξει και σε καβγά. Γιατί με τους δικούς μας ανθρώπους ακόμη και ο καβγάς είναι μια μορφή επικοινωνίας. Κι αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Θα ήταν, άλλωστε, πολύ βαρετό να ταυτιζόμαστε σε όλα. Δε θα βοηθούσε σε τίποτα ούτε τη φιλική μας σχέση αλλά ούτε κι εμάς τους ίδιους να εξελιχτούμε.

Στον ευρύτερο κοινωνικό μας κύκλο, όμως, τα πράγματα διαφέρουν κατά πολύ. Πιάνουμε τους εαυτούς μας να προσπαθούμε να διαχειριστούμε μια κατάσταση με τη μέθοδο εκείνη που είναι ευρέως γνωστή ως «συμπεριφορά καθρέφτης». Συμπεριφερόμαστε, δηλαδή, όπως μας συμπεριφέρονται. Με αγένεια αυτοί; Με αγένεια κι εμείς. Με χιούμορ εσείς; Με χιούμορ κι εμείς. Θέλετε κακία; Κακία θα έχετε. Σας αρέσει να μας κουτσομπολεύετε; Εμείς να δείτε τι καλά που μπορούμε να το κάνουμε! Κι ως ένα σημείο να είναι κι απαραίτητο να συμπεριφερόμαστε έτσι αφού υπάρχουν κι εκείνες οι κατηγορίες ανθρώπων, εκεί έξω, που επειδή η δική τους ζωή δεν έχει κανένα απολύτως ενδιαφέρον ψάχνουν ίντριγκες και κρυμμένα μυστικά στις ζωές άλλων.

Είναι όμως φορές όπου ο τρόπος που κάποιος θα μας φερθεί δεν έχει κανένα κοινό στοιχείο με κάποιο -έστω κι ελάχιστο- κομμάτι δικό μας. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που όταν πάμε να υιοθετήσουμε τον τρόπο που μας αντιμετωπίζουνε και θέλουμε να τον επιστρέψουμε πίσω πιάνουμε το μέσα μας να ταράζεται. Γιατί εμείς δεν είμαστε έτσι. Και δεν θέλουμε να είμαστε και γι’ αυτό άλλωστε δεν το είχαμε υιοθετήσει ως συμπεριφορά μέχρι τώρα. Και κάπου εκεί τίθεται το ερώτημα αν η πολύ λεπτή διαχωριστική γραμμή, που μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τους αδιάφορους άλλους, θα σπάσει και θα αλλοιωθούμε εμείς για να τονωθεί ο εγωισμός μας.

Μήπως, λοιπόν, κάθε φορά που αντιδρούμε με την «συμπεριφορά καθρέφτη» ουσιαστικά κάνουμε κακό στον εαυτό μας; Μήπως είναι κι αυτό μια μορφή χειραγώγησης; Από την άλλη αν δεν το κάνουμε μήπως είμαστε ηττοπαθείς και χωρίς αυτοσεβασμό αφού επιτρέπουμε την παραβίαση των προσωπικών, εκείνων, ορίων μας όπου ξεκινάει η αξιοπρέπειά μας; Ίσως το σωστό να ήταν μια τέτοια αντιμετώπιση να χρησιμοποιείται κατά περίπτωση κι ανάλογα με το πού και πότε συμβαίνει;

Το αφήνουμε να μας επηρεάζει πέραν του δέοντος, ίσως, και μ’ αυτό τον τρόπο κάνουμε κακό στον εαυτό μας ενώ ο αρχικός σκοπός μας ήταν να κάνουμε κάποιους να νιώσουν όπως εμείς. Αλλά κι όταν είμαστε εμείς οι θύτες θα μας άρεσε μια τέτοια αντιμετώπιση; Θα παίρναμε κάποιο «μάθημα» που θα μας έκανε καλύτερους ανθρώπους; Ή δε θα παίρναμε χαμπάρι;

Το βέβαιο είναι πως η κατά πρόσωπο αντιμετώπιση με διάλογο κι επιχειρήματα είναι το πιο υγιές. Αλλά επειδή δεν έχουν όλοι τα κότσια ή  την παιδεία για κάτι τέτοιο προσφεύγουν σε ψυχολογικά τεχνάσματα τα οποία μπορεί να έχουν τα επιθυμητά αποτέλεσμα αλλά και μπορεί να μην έχουν. Ή και να έχουν κι ακριβώς τα αντίθετα. Σημασία έχει να υπάρχει ισορροπία κι αυτό το πολύτιμο συστατικό της ευτυχίας είναι τόσο ιδιαίτερο στο καθένα μας που μόνο κανόνες δε χωράνε.

Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να κοιταχτούμε στον καθρέφτη -κυριολεκτικά- και αν δε μας βγει κανένα αρνητικό συναίσθημα μάλλον κάτι κάνουμε σωστά. Από την άλλη μήπως έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας όταν βλέπουμε πως τα έχουμε όλα καλά καμωμένα; Να τος πάλι ο καθρέφτης· επιστρέφει. Φαύλος κύκλος οι ανθρώπινες σχέσεις που δύσκολα σπάει.