Είναι σχεδόν απίθανο να μην έχει ακούσει κάποιος τις λέξεις cult και κιτς ή να μην τις έχει διαβάσει κάπου. Λίγοι είναι όμως αυτοί που γνωρίζουν την πραγματική σημασία τους και μπορούν να παρακολουθήσουν οποιαδήποτε συζήτηση τις περιλαμβάνει. Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή οι δύο αυτές λέξεις ενώ για κάποιο λόγο έχουν ταυτιστεί δεν είναι ίδιες αναφορικά με τα θέματα που προσδιορίζουν. Ο διαχωρισμός τους δεν είναι πάντα εύκολος καθώς κατά μία έννοια έχουν και κοινά στοιχεία.
Η λέξη cult χρησιμοποιήθηκε από κοινωνιολόγους, όπως ο Weber, για να προσδιορίσει ολιγομελείς θρησκευτικές ομάδες, οι οποίες ήταν περιθωριοποιημένες. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι έρχεται σε αντιδιαστολή με το κλασικό, το οποίο είναι ευρέως γνωστό και καλούμαστε να αποδεχτούμε ως έχει, χωρίς κάποια αλλαγή. To cult είναι κάτι εφήμερο και υποστηρίζεται από μία μικρή αφοσιωμένη κοινότητα που η στάση της βασίζεται αποκλειστικά στη γνώση.
Συγκεκριμένα οι φαν των κινηματογραφικών ταινιών και σειρών τις ξαναβλέπουν εξονυχιστικά και ακούραστα, ειδικά μέσα από ειδικές πλατφόρμες που η επαναθέαση γίνεται εύκολη υπόθεση. Πολλοί είναι εκείνοι που ταυτίζονται ή τουλάχιστον προσπαθούν με το αντικείμενο φανατισμού τους. Το cult δεν έχει να κάνει με το πόσο δημοφιλές είναι κάτι. Αντιθέτως αφορά το περιθώριο, την επίδραση που έχει, το πόσο πρωτοποριακό είναι, τη νοσταλγία ή απλώς την εκκεντρικότητα. Για πολλούς αποτελεί μία ένοχη απόλαυση!
Από την άλλη, η λέξη κιτς (kitsch) ή αντιαισθητικό είναι μία έννοια που έχει να κάνει κυρίως με οτιδήποτε κακόγουστο και με την υπερβολή στην τέχνη. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει το επιτηδευμένο, το ψεύτικο, το επιφανειακό, το ευτελές, με κύριο σκοπό το οικονομικό όφελος και την τέρψη του θεατή. Πέρα όμως από τα πλαίσια της αισθητικής αντίληψης στην τέχνη καλείται πλέον να προσδιορίσει ανθρώπινες καταστάσεις και κοινωνικές συμπεριφορές. Συνήθως όσοι έχουν την τάση να είναι κιτς διακατέχονται από μία ακόρεστη επιθυμία προβολής και ανάδειξης μη καλαίσθητου γούστου. Ο υπερκαταναλωτισμός είναι φανερός και τα υλικά αγαθά είναι τόσα που είναι δεν είναι όλα χρήσιμα, ενώ αποσκοπούν κυρίως στην ικανοποίηση του εγώ. Όσον αφορά την τέχνη δίνεται έμφαση στην υπερβολική χρήση του συναισθήματος και μελοδραματισμού.
Αφού λοιπόν πήραμε μια μικρή γεύση για το τι σημαίνουν αυτές οι δύο έννοιες, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που μπορούν να ταυτιστούν και να μπερδέψουν. Γιατί μπορεί να συγχέονται αυτές οι δύο έννοιες; Πολύ πιθανό επειδή έχουν να κάνουν με οπτικό θέαμα και μία ομάδα ανθρώπων που το υποστηρίζει με κλειστά μάτια. Η έννοια του cult συνδέεται κυρίως με την τέχνη και το πώς την αντιλαμβάνεται κάποιος παίζει σημαντικό ρόλο. Στο cult, όταν πρόκειται για ταινίες, δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσεις, αν θα εθιστείς και θα θες να γίνεις κομμάτι του ή αν δε θα ασχοληθείς ξανά γιατί δε σε εκφράζει. Κοινώς, οτιδήποτε θεωρείται cult δεν ξέρεις αν θα αποδειχτεί διαμαντάκι του είδους του ή αν απλώς δε θα ταιριάζει με τις δικές σου προσωπικές προτιμήσεις.
Όσοι προσπάθησαν να πρωτοτυπήσουν με χαμηλό budget, τις απαραίτητες γνώσεις ενώ δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν μεγάλα στούντιο ή χορηγούς που θα τους βοηθούσαν να φτάσουν στην επιτυχία που περίμεναν και αρκέστηκαν σε αυτά που είχαν και προχώρησαν, χαίρουν σεβασμό γιατί άνοιξαν τον δρόμο σε πολλούς και προσπάθησαν να κάνουν κάτι διαφορετικό, ακόμα κι αν απέτυχε.
Συντάκτης: Ιωάννα Μελά
