Covert narcissism: H ζωή μ' έναν κρυφό νάρκισσο

Ένας κρυφός νάρκισσος εμφανίζει τα συμπτώματα της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας (NPD), αλλά συχνά κρύβει τα πιο εμφανή σημάδια της πάθησης. Αυτό δε σημαίνει όμως πως η συμπεριφορά του δεν είναι εξίσου επιβλαβής μ’ αυτή ενός φανερού νάρκισσου, αφού θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι ακόμα πιο επικίνδυνη, ακριβώς επειδή τα κίνητρά του δε γίνονται αντιληπτά από τους άλλους, ώστε να μπορούν να προστατευτούν.

Ένα άτομο που πάσχει απ’ αυτήν τη διαταραχή, αν και έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και φαντάζεται πως είναι σπουδαίο και επιτυχημένο, είναι ιδιαίτερα ανασφαλές και ζητά συνεχώς την επιβεβαίωση μέσ’ από θετικά σχόλια. Ας δούμε όμως πώς μπορούμε ν’ «ανακλύψουμε» έναν κρυφό νάρκισσο, μέσα από τις συμπεριφορές του, το από πού πηγάζουν αυτές και το πώς αντιδρά.

Tι πυροδοτεί λοιπόν έναν κρυφό νάρκισσο;

– Ν’ αγνοείται από τους ανθρώπους που αλληλεπιδρά.

– Να αισθάνεται πως δεν τον σέβονται.

– Να νιώθει πως απειλείται το εγώ του.

– Να νιώθει ντροπή.

– Να αισθάνεται πως υστερεί, είτε σε εμφάνιση είτε σε εσωτερικά χαρίσματα.

– Να μην του δίνουν την προσοχή που πιστεύει πως του αξίζει.

– Να ζηλεύει.

– Να χάνει τον έλεγχο.

Εκτός όμως από τα red flags που είναι εύκολο ν’ αναγνωρίσετε σ’ ένα τέτοιο άτομο, είναι εξίσου σημαντικό να μπορείτε να διακρίνετε και τις πιο λεπτές συμπεριφορές του που ωστόσο φανερώνουν παθογένεια. Ένας κρυφός νάρκισσος θα μπορούσε να χρησιμοποιεί συχνά τις εξής φράσεις:

– Να σε προσβάλλει και να πει: «Πλάκα έκανα. Δεν καταλαβαίνω γιατί το πήρες τόσο στραβά».

– Να τον απορρίψεις και να πει: «Δε θα βρεις άλλον σαν εμένα. Είμαι ό,τι καλύτερο θα μπορούσες ποτέ να έχεις».

– Να βρεθεί σε παρέα που θεωρεί πως δεν του αξίζει και να πει: «Είμαι πολύ καλός για σας. Δε χρειάζεται να σας ανεχτώ».

– Να σε βοηθήσει σε κάτι και μετά από καιρό να σου πει: «Θυμάσαι τι είχα κάνει για σένα πέρσι; Μου χρωστάς χάρη».

– Να ζηλέψει κάποιον ή κάτι και να πει: «Δε γίνεται να έχει αυτός τέτοιο αυτοκίνητο και όχι εγώ που είμαι πολύ καλύτερος».

– Να παραμένει σε μια δυσλειτουργική σχέση και να πει: «Πρέπει να είσαι ευγνώμων που σε ανέχομαι. Ποιος άλλος θα το έκανε αυτό για σένα τέτοιος που είσαι;».

Στον εργασιακό χώρο μπορεί να λειτουργεί ως εξής:

– Να συμπεριφέρεται στους συναδέλφους του σαν να τους θεωρεί σπουδαίους, αλλά να ισχύει το ακριβώς αντίθετο.

– Να τους κουτσομπολεύει.

– Να μειώνει ή να κατηγορεί τους άλλους για τυχόν λάθη.

– Να εξοργίζεται για κάτι και μετά ν’ αρνείται πως θύμωσε.

– Να θέτει παράλογες απαιτήσεις στους συναδέλφους ή τους υφισταμένους του.

– Να δημιουργεί μια δημόσια εικόνα που είναι τελείως διαφορετική από αυτήν της ιδιωτικής του ζωής.

Στις οικογενειακές ή ερωτικές του σχέσεις μπορεί να κάνει κάτι από τα ακόλουθα:

– Να δείχνει έλλειψη ενσυναίσθησης για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανάγκες των άλλων.

– Να τους δημιουργεί ενοχές και ντροπή.

– Να γίνεται επικριτικός, αλλά να παρουσιάζεται σαν ν’ ανησυχεί.

– Να εκμεταλλεύεται τα τρωτά σημεία των άλλων.

– Να περιμένει από τους άλλους να νοιάζονται γι αυτόν ή να του λύνουν τα προβλήματά του.

– Μία ν’ αντιδρά παθητικά και μία επιθετικά.

– Να απαξιώνει τα συναισθήματα ή να αρνείται τις εμπειρίες των άλλων.

– Να παρουσιάζεται ως το άτομο που προσφέρει σε όλους, αλλά στην πραγματικότητα, είτε η προσφορά του να μένει στα λόγια, είτε να περιμένει ανταλλάγματα.

– Ν’ αντιλαμβάνεται σε κάποιο βαθμό πως βλάπτει τους άλλους, αλλά παράλληλα να υστερεί σε αυτογνωσία και διορατικότητα. Τότε, εάν οι πράξεις του τον ικανοποιούν, να θεωρεί πως είναι απόλυτα δίκαιος και σωστός.

Πώς όμως μπορούμε ν’ αντιμετωπίσουμε έναν κρυφό νάρκισσο;

Αν σχετίζεστε με ένα τέτοιο άτομο, είτε προσωπικά, είτε επαγγελματικά, μπορεί να μην είστε σε θέση να ελέγξετε το πώς θα συμπεριφερθεί, μπορείτε όμως να μάθετε πώς θ’ αλληλεπιδράτε μαζί του. Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να προστατευθείτε από την κρυφή ναρκισσιστική κακοποίηση.

Μην το παίρνετε προσωπικά

Όσο κι αν σας δυσκολεύει την καθημερινότητα, είναι σημαντικό να θυμάστε πως η χειριστική του συμπεριφορά, δεν έχει καμία σχέση με σας. Αν του επιτρέψετε να καταλάβει πως ενοχλείστε, θα συνεχίσει στο ίδιο μοτίβο, γιατί μ’ αυτό τον τρόπο αισθάνεται σπουδαίος, ενώ κατά βάθος έχει σε πολύ χαμηλή εκτίμηση τον εαυτό του.

Θέστε όρια

Βάζοντας όρια σ’ έναν κρυφό νάρκισσο, του κάνετε δύσκολο το να σας χειραγωγήσει. Η έλλειψη ενσυναίσθησης και η ισχυρή αίσθηση του δικαιώματος να σας εκμεταλλεύεται, δε συνάδουν με την εφαρμογή ορίων. Μπορεί να μοιάζει δύσκολο στην αρχή, σιγά-σιγά όμως, αφενός αναγνωρίζετε οι ίδιοι την αξία σας, αφετέρου διδάσκετε στον νάρκισσο, πως δεν του επιτρέπετε πλέον να παραβιάζει ή να αγνοεί τα όριά σας.

Υποστηρίξτε τον εαυτό σας

Είναι σύνηθες, στην αλληλεπίδραση με έναν κρυφό νάρκισσο να μην ακούγεται η δική σας άποψη, η δική σας φωνή. Σταθείτε σαν παρατηρητής στην κατάσταση, επαναπροσδιορίστε τη σχέση σας με τον εαυτό σας και δώστε στον νάρκισσο να καταλάβει πως αντιλαμβάνεστε πλήρως τις τακτικές που χρησιμοποιεί εναντίον σας. Αυτή η αποκάλυψη, θα τον αποτρέψει να συνεχίσει αυτού του είδους τη χειραγώγηση, θα χάσει δηλαδή το ενδιαφέρον του, εφόσον πλέον δεν ανταποκρίνεστε.

Κρατήστε αποστάσεις

Όταν ένα τέτοιο άτομο ανήκει στο στενό σας περιβάλλον, είναι σχεδόν αδύνατον να το κρατήσετε σε απόσταση. Αυτό που μπορείτε όμως να κάνετε είναι να περιορίσετε τις προσωπικές αλληλεπιδράσεις ή συναντήσεις. Να μην μπαίνετε σε συζητήσεις που ξέρετε ήδη πως είναι αδιέξοδες και ψυχοφθόρες, ν’ αποφεύγετε να βρίσκεστε στον χώρο που βρίσκεται και ο νάρκισσος εάν δεν είστε σε θέση να τον αντιμετωπίσετε ή απλά μην του δίνετε σημασία.

Εάν δεν καταφέρετε να κάνετε βιώσιμη τη σχέση σας, απευθυνθείτε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας που θα σας καθοδηγήσει ν’ αναπτύξετε τις κατάλληλες δεξιότητες που θα σας βοηθήσουν.