Όσοι έχουν OCD ξέρουν πως μόνο ευχάριστο δεν είναι

Ψυχαναγκασμός. Και μόνο η λέξη σε βάζει σε σκέψεις. Αναρωτιέσαι αν έχεις εμμονές ή αν ενδίδεις σε ενοχλητικές επαναλήψεις που δε σου προσφέρουν καμία ευχαρίστηση. Αν στοιχίζεις τα μαχαιροπίρουνα στο συρτάρι της κουζίνας ή τακτοποιείς συνεχώς τα μαξιλάρια του καναπέ, μπορεί και να είσαι ψυχαναγκαστικός. Έπεσες ήδη στην παγίδα.

Όλα ξεκινούν απ’ την παρανόηση της ερμηνείας του όρου. Το OCD (Οbsessive Compulsive Disorder) ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ψυχική πάθηση, η οποία προκαλεί σημαντική δυσλειτουργία στη ζωή του ατόμου. Εμφανίζεται με συχνότητα 3% περίπου στον πληθυσμό, οπότε ας χαλαρώσουμε. Δεν είμαστε όλοι ψυχικά ασθενείς. Πού οφείλεται όμως και πώς εκδηλώνεται η διαταραχή;

Βιολογικοί ή κληρονομικοί παράγοντες αλλά και τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία μπορεί να πυροδοτήσουν κάποια μορφή ψυχαναγκασμού και μάλιστα μετά την ηλικία των 20-25. Η ιδεοψυχαναγακστική διαταραχή εκδηλώνεται κυρίως με ιδεοληψίες, σκέψεις και ιδέες καταστροφής που εισβάλλουν και μένουν στο μυαλό του ατόμου χωρίς το ίδιο να τις επιθυμεί, καθώς και με ψυχικούς καταναγκασμούς, δηλαδή πράξεις στις οποίες καταφεύγει το άτομο για να μειώσει το άγχος που του προκαλούν οι ιδεοληψίες.

Οι ψυχαναγκαστικοί άνθρωποι διακατέχονται από υψηλό αίσθημα ευθύνης και ελέγχου. Ανυπόφορα «πρέπει» και εκβιασμοί του μυαλού εισβάλλουν στη σκέψη τους και πείθονται πως αν δράσουν με συγκεκριμένο τρόπο, είναι λιγότερο πιθανό να συμβεί αυτό που φοβούνται.  Γι’ αυτό θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο, ώστε να αποφευχθεί η αποτυχία, η οποία με τη σειρά της θα προκαλέσει τρομερό άγχος, το οποίο θέλουν να αποφύγουν. Έτσι, μπλέκουν σε έναv ατέρμονο φαύλο κύκλο που τους καταστρέφει την καθημερινότητα.

Το παράδοξο είναι πως έχουν επίγνωση της κατάστασης. Αναγνωρίζουν ότι αυτοσαμποτάρονται, όμως είναι αδύνατον να αντισταθούν στην παρόρμηση και πληρώνουν το τίμημα μιας κακής ποιότητας ζωής. Μπορεί να είναι αυστηροί, τελειομανείς ή υποχόνδριοι με την καθαριότητα και την τάξη. Να πλένονται υπερβολικά και να ταξινομούν αντικείμενα όλη την ώρα. Να καταγράφουν με λεπτομέρεια κάθε τους κίνηση και να κρατούν ημερολόγιο. Να τσεκάρουν πολλές φορές αν έκλεισαν παράθυρα, αν έσβησαν φώτα ή τα μάτια της κουζίνας, αν κλείδωσαν πόρτες, αν ξέχασαν κλειδιά. Μπορεί να επιβάλλουν στους οικείους τους κανόνες συμπεριφοράς, που τους ωθούν να ακολουθήσουν. Μπορεί να εκδηλώνουν φοβίες ότι ίσως βλάψουν κάποιον συνάνθρωπό τους, ότι θα προκαλέσουν κάποια καταστροφή από δική τους απροσεξία, ότι θα μολυνθούν ή θα πάθουν κάποια σοβαρή ασθένεια, ότι θα αμαρτήσουν και θα τους τιμωρήσει ο Θεός. Αγχώνονται ακόμη και για τον ερωτικό τους προσανατολισμό, για τις σχέσεις τους, για το αν αγαπούν αρκετά τον σύντροφο ή τα παιδιά τους. Και όλα αυτά γίνονται κατ’ επανάληψη και καθημερινά, με σκοπό να μην πραγματοποιηθεί η απειλή που περιέχουν οι σκέψεις τους.

Άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κάνουν υπερπροσπάθεια για να κερδίσουν τον θαυμασμό κι αν τύχει να τους κρίνεις αρνητικά, να τους φερθείς εχθρικά ή να τους τιμωρήσεις, βλέπεις το αληθινό πρόσωπό τους. Κλονίζεται η αυτοεκτίμησή τους και νιώθουν ανίκανοι, αλλά εξακολουθούν να απορούν πώς γίνεται να τους απαξιώνεις ενώ είναι τόσο προσεκτικοί, εργατικοί, υπεύθυνοι και οργανωμένοι. Πραγματικά έχουν την ψευδαίσθηση πως οι προθέσεις τους είναι καλές. Πολλές φορές αποσύρονται κοινωνικά, αποφεύγουν τις συναναστροφές, νιώθουν ανεπαρκείς και μπορεί να εμφανίσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Τα καλά νέα είναι πως η ψυχαναγκαστική διαταραχή είναι διαχειρίσιμη και θεραπεύσιμη.  Οι πάσχοντες δεν είναι καταδικασμένοι να υποφέρουν όλη τους τη ζωή, αρκεί ο ασθενής να αναγνωρίσει και να αποδεχτεί το πρόβλημα. Να θέλει να βοηθήσει τον εαυτό του να γίνει λειτουργικός. Η θεραπεία γίνεται κυρίως με ψυχολογική υποστήριξη, και σε κάποιες περιπτώσεις και με φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν φορές που εφαρμόζονται και τεχνικές αυτοβοήθειας για τη διαχείριση της κατάστασης.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποιος οικείος σας σας εκνευρίσει με τη μανία του για τάξη και καθαριότητα ή σας επιβάλλει τους παράλογους κανόνες του, σκεφτείτε πως πιθανότατα ούτε και του ίδιου του αρέσει να φέρεται έτσι, απλώς δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Κι αν τελικά εσείς δεν αντέχετε να ζείτε λες και είστε σε στρατόπεδο, έχετε πάντα την επιλογή να πείτε αντίο.