Ανηδονία: Όταν η ευχαρίστηση γίνεται λέξη χωρίς νόημα

Εσύ ξέρεις τι είναι η ανηδονία; Πολύ απλά, σημαίνει έλλειψη ευχαρίστησης. Είναι όρος ο οποίος χρησιμοποιείται από ψυχολόγους, ως ένα από τα βασικά συμπτώματα των καταθλιπτικών διαταραχών κι αναγνωρίζεται από την έλλειψη ενδιαφέροντος κι όρεξης που υποδεικνύει το άτομο, σε σχέση με ορισμένες δραστηριότητες, οι οποίες άλλοτε του πρόσφεραν χαρά κι ικανοποίηση.

Μέσα σε αυτές τις δραστηριότητες μπορεί μάλιστα να συγκαταλέγονται και μερικά βασικά στοιχεία της ανθρώπινης καθημερινότητας, μερικές κύριες κατηγορίες που έχουν την ικανότητα να προσφέρουν απόλαυση: το φαγητό, η ερωτική επαφή, οι κοινωνικές μαζώξεις κι εκδηλώσεις, τα χόμπι και πολλά άλλα. Ένα από τα πιο ανησυχητικά όμως δεδομένα που σχετίζονται με την ανηδονία, είναι πως το ίδιο το άτομο, αν κι εν μέσω μίας γενικής αδιαφορίας κι έλλειψης ενθουσιασμού κι έχοντας χάσει τα κίνητρα που τον οδηγούσαν να πραγματοποιεί αυτές τις δραστηριότητες στην καθημερινότητά του, μπορεί να μην παρατηρήσει καν την κατάσταση, να μην καταλάβει πως αυτή η απώλεια της «ηδονής», έχει εξαπλωθεί σε πολλούς, ή και όλους τους τομείς της ζωής του.

Θεωρούμε ίσως φυσιολογικό το να χάνουμε το ενδιαφέρον μας για μερικά πράγματα όσο μεγαλώνουμε. Σίγουρα, δεν υπάρχει ο ίδιος πόθος μέσα στους περισσότερους ενήλικες να πάνε να παίξουν κάθε Παρασκευή απόγευμα στην παιδική χαρά της γειτονιάς, αλλά αυτή η δραστηριότητα έχει χάσει το νόημά της, γιατί έχει αντικατασταθεί με άλλες, άλλες που φαντάζουν πολύ πιο θελκτικές στα μάτια ενός ενήλικα (όπως το ποτό με την παρέα, κάθε Παρασκευή απόγευμα). Η ανηδονία δεν αναφέρεται όμως σε αυτή την ανταλλαγή και διαφοροποίηση των συνηθειών και των «θέλω» μας, αλλά στην απόλυτη έλλειψη ενδιαφέροντος, την απώλεια της ευχαρίστησης, ίσως κι εξ ολοκλήρου.

Το δυστυχές είναι πως υπάρχουν οι άνθρωποι, που πράγματι συνεχίζουν και ζουν τις ζωές τους, με την ανηδονία να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους σα μια δαμόκλειος σπάθη, δίχως να αναγνωρίζουν καν πως αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Πως η ζωή δεν είναι φτιαγμένη για να είναι τόσο γκρίζα. Όταν η ευχαρίστηση και το ενδιαφέρον αποκόπτεται από το καθετί και η κάθε ασχολία φαίνεται άνοστη, χωρίς νόημα κι ουσία, η λύση σιγά-σιγά καταλήγει να είναι να μην ασχολείσαι με τίποτα. Κάτι που καθιστά με αμεσότητα σαφές το πρόβλημα της κατάστασης.

Και ποιος είναι ο τρόπος να βοηθήσεις τον εαυτό σου, με το που συνειδητοποιήσεις ότι βρίσκεσαι στο σημείο έκλειψης της όρεξης και των κινήτρων σου; Μα το κλειδί βρίσκεται ακριβώς εκεί, μπροστά στα μάτια σου: πρέπει να συνειδητοποιήσεις πρώτα το πρόβλημα, γιατί ένα πρόβλημα που δε γνωρίζεις πως υπάρχει, δεν μπορείς και να το επιλύσεις. Το δεύτερο βήμα είναι επίσης απλό, στη θεωρία τουλάχιστον κι έχει τη μορφή απόφασης: πρέπει να επιλέξεις, εσύ ο ίδιος, πώς θες να βοηθήσεις τον εαυτό σου. Δεν μπορεί κανένας να σε βοηθήσει, αν δεν τον αφήσεις εσύ ο ίδιος· δεν μπορεί κανένας να προσφέρει χρώμα και πάλι στον κόσμο σου, αν δεν τον αφήσεις να εισέλθει με τα χρώματά του και να εισακουστεί, μέχρι να ξαναβρείς κι εσύ τη δικιά σου παλέτα.

Εν τέλει, αξίζει να κάνουμε όλοι μας μια ενδοσκόπηση επί του θέματος. Η κατάθλιψη είναι μία από τις πιο συνήθεις διαταραχές κι ακουμπάει το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων, εντός κάθε κοινωνίας και κοινωνικοοικονομικής τάξης, είτε για μικρά, είτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ο τρόπος που ζούμε τις ζωές μας σίγουρα δε βοηθάει: όλα τα «πρέπει», όλες αυτές οι συγκεκριμένες οδοί, που υποτίθεται πως πρέπει να ακολουθήσει ο καθένας μας για να φτάσει στο σημείο να δημιουργήσει το συγκεκριμένο πρότυπο ζωής που κατατάσσεται κοινωνικά ως επιτυχές κι ευτυχές, έχουν διαψευστεί ξανά και ξανά κι όμως, εμείς συνεχίζουμε να ακολουθούμε αυτό το μοτίβο. Ένα μοτίβο που μας κάνει βιαστικούς, ανήσυχους, μπερδεμένους, αγχωμένους, δυστυχισμένους.

Η ανηδονία, θεωρητικά μπορεί να εξηγηθεί ως ένας τρόπος σκέψης. Ένας τρόπος σκέψης που απορρίπτει οτιδήποτε, ως ανούσιο, αδιάφορο. Συνηθίζοντας, λοιπόν, να ζούμε, επιλέγοντας πράγματα που μας φαίνονται αδιάφορα, επιλέγοντας να αναβάλουμε το ό,τι θα μας κάνει όντως χαρούμενους γι’ αύριο -αυτό το μεγάλο αύριο, που πάντα αύριο παραμένει και δε γίνεται ποτέ σήμερα- αναβάλλουμε και τις ευκαιρίες που θα μπορούσαμε να δώσουμε στους εαυτούς μας να είμαστε ευτυχισμένοι και «ηδονικοί», τώρα. Μια συνήθεια που έχει τη δυνατότητα, βραχύρυθμα, να κλέψει τη χαρά του αύριο, ακόμα κι από όσα μπορούσαν να την προσφέρουν στο χθες.

Εσύ, λοιπόν, ξέρεις τι είναι η ανηδονία; Φαίνεται σημαντικό το να γνωρίζουμε μάλλον, ειδικά εφόσον μπορεί να διαφύγει της αντίληψής μας, με τόση ευκολία. Όπως επίσης φαίνεται σημαντική η καθημερινή υπενθύμιση στους εαυτούς μας, να κάνουμε κάτι που θα μας προσφέρει ευχαρίστηση, σήμερα. Γιατί, μέσα στο χάος των συναισθημάτων μας και της ζωής της ίδιας, μία τέτοια υπενθύμιση επαναφέρει στον νου μας πρώτα τη χαρά κι έπειτα μάς τοποθετεί και στη θέση να ξεκινήσουμε να επεξεργαζόμαστε το τι θα ήταν πράγματι, αυτό που θα μας προσέφερε χαρά στο σήμερα- σε αυτό το μεγάλο σήμερα.

Φαΐ κι έρωτας, ένα ποτάκι με την παρέα την Παρασκευή το απόγευμα κι ίσως ακόμη και μια βόλτα στην παιδική χαρά, όποια μορφή και να έχει αυτή για εμάς, είναι όλα μέσα στο πρόγραμμα. Ίσως μάλιστα να είναι οι πυλώνες ενός υγιούς προγράμματος, μιας ζωής που μας κάνει να αναπνέουμε με προσμονή και να αναριγούμε με ηδονή.