Η τέχνη του αποκρυφισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Μαγεία. Η λέξη από μόνη της κρατά τη δικιά της δύναμη, είτε πιστεύεις πως υπάρχει, είτε όχι. Είτε θεωρείς πως η μαγεία, όπως κι αν μπορεί να προσδιοριστεί αυτή η έννοια, χωράει εντός των πλαισίων της καθημερινότητας των ανθρώπων είτε όχι, μόνο και μόνο στο άκουσμα της λέξης αυτής, ένα συναίσθημα δημιουργείται μέσα σου. Ένα ακαθόριστο γόητρο ή ίσως η ανάγκη της προφύλαξης ή το αίσθημα της αποστροφής. Ένα είναι το σίγουρο: Η έννοιά της, ασαφής και ομιχλώδης όπως είναι τόσο ως προς τον ορισμό, όσο και ως προς το περιεχόμενό της, προκαλεί μια σχεδόν ενστικτώδη αντίδραση σε μια κοινωνία που έχει πλέον κάνει κτήμα της την πολιτική αδιαφορίας και παθητικότητας.

Πρόκειται για μια θεματική που μπορεί να αποδειχθεί πρόσφορο έδαφος για συζήτηση με τον οποιονδήποτε, από την ηλικιωμένη γειτόνισσά σου με καταγωγή από τη Σμύρνη, μέχρι τον καθηγητή σου στο πανεπιστήμιο. Μπορεί το πλαίσιο να διακυμανθεί αναλόγως και η λέξη να πάρει πολλές μορφές· χαρτομαντεία, χειρομαντεία, καφεμαντεία και ενόραση είναι μερικές εκδηλώσεις της που εμφανίζονται συχνά.  Αλλά και πιο απόκρυφες μορφές της, όπως η Wicca και η θεωρία του Άλιστερ Κρόουλι, ή ακόμα και πρώιμες ιστορικές εκφάνσεις της, όπως οι τελετουργίες που λάμβαναν χώρα στο μαντείο των Δελφών της αρχαίας Ελλάδας ή αυτές των μάγων-γιατρών των φυλών της Αφρικής. Οι γνώμες μπορεί να διίστανται, οι όποιες αποδείξεις να είναι διφορούμενες και οι αντιπαραθέσεις να είναι πολλές. Αν και έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες να προσδιοριστεί και να προσεγγιστεί επιτυχώς -διανοητικά και λειτουργικά καθορίζοντάς την ως το θεωρητικό αντίθετο της επιστήμης και της θρησκείας αντίστοιχα, ή και συναισθηματικά υποστηρίζοντας ότι η ύπαρξή της οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες και για την αντιμετώπιση της ψυχικής δυσφορίας που μπορεί να μας προκαλέσει ο φόβος εμπρός του αγνώστου- καμία από τις διακηρύξεις αυτές δεν έχει θεωρηθεί καθολικά αποδεκτή και εμπεριστατωμένη.

Παρά την απατηλή και περιπλανητική φύση της έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία της ανθρωπότητας, όχι μόνο στους ευρωπαϊκούς πολιτισμούς αλλά παγκοσμίως. Ένα κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις παραδόσεις, τους μύθους και τους θρύλους, είναι η δυναμική παρουσία του θηλυκού γένους. Από την Εκάτη και τη Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας, ως τη Santa Muerte (θεωρούμενη και ως αγία) του Μεξικού και τις αμφιλεγόμενες μάγισσες που καταδιώχτηκαν και θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η γυναικεία μορφή ήταν πάντοτε παρούσα.

Κοιτώντας την κοινωνική όψη του νομίσματος, μπορεί κανείς να καταλάβει με ευκολία τη σύνδεση αυτή. Παλιότερα, σε μια κοινωνία και μια εποχή που η γυναίκα δεν είχε τη δυνατότητα να μορφωθεί, ούτε το ελεύθερο να καλλιεργήσει τις ικανότητές της, η εμφάνιση ενός θηλυκού με γνώσεις π.χ. βοτανολογίας -που ήταν άγνωστες στους άντρες της εποχής- ήταν εκτός από αξιοπερίεργη και ακατανόητη. Το ακατανόητο, όπως καταστήσαμε σαφές, συνοδεύει επίτιμα τον όρο της μαγείας και του αποκρυφισμού και η σύνδεση δεν είναι δύσκολο να γίνει, ειδικά όταν εμπλέκεται η αμάθεια, ο φόβος, η επιφύλαξη και οι δεισιδαιμονίες.

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς το γόητρο που υπάρχει από πίσω, ακόμα και στις σημερινές ημέρες που κατακλύζονται και χαρακτηρίζονται από την εκλογίκευση, την απλούστευση και την υπεροχή επί των πάντων. Παρ’ όλ’ αυτά, μέσα σε αυτό το ομιχλώδες, αβέβαιο φάσμα στο οποίο κινείται η έννοιά της, δεν είναι δύσκολο κανείς να χαθεί και να εξαπατηθεί. Όταν η άγνοια και ο φόβος, συνδυάζονται με την εκμετάλλευση και την κατάχρηση, άσχημα αποτελέσματα μπορούν να παρουσιαστούν. Το βλέπουμε ακόμα: Άτομα που υπόσχονται πολλά και παραπλανούν, με μοναδικό σκοπό τους το οικονομικό όφελος και την επιρροή σε άλλους, που έχουν παραλύσει εμπρός της αστάθειας και της απρόβλεπτης μορφής του μέλλοντός τους. Οι επισκέψεις σε άτομα που γνωρίζουν τη συγκεκριμένη τέχνη έχουν άλλωστε ως σκοπό να προσδιοριστεί ή και να αλλάξει το μέλλον, πραγματοποιώντας ευχές και επιθυμίες δίχως προσωπική προσπάθεια. Αυτό φαίνεται λάθος εξαρχής.

Υπάρχει όμως και η προοπτική της επικέντρωσης, της συγκέντρωσης στην όποια επιθυμία. Όπως ο αθλητής έχει το προσωπικό του τελετουργικό πριν από κάποιο σημαντικό αγώνα, αυτό το κάτι που του επιτρέπει να συγκεντρωθεί και να κάνει μια επίκληση στο υποσυνείδητό του, έτσι θα μπορούσε θεωρητικά να λειτουργεί και η έννοια των ανώτερων δυνάμεων. «Όταν θέλεις κάτι πολύ, ολόκληρο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις» είχε γράψει ο Πάολο Κοέλιο και καθένας μας το έχει δει να συμβαίνει σε κάποια φάση της ζωής του τουλάχιστον. Και το σύμπαν μπορεί να πάρει διάφορα ονόματα, όπως συνείδηση ή υποσυνείδητο, θέληση, τύχη και ίσως τελικά και μαγεία.

Ίσως η λεγόμενη μαγεία εν τέλει, όσο και να μην μπορούμε να την αφουγκραστούμε καθαρά ακόμη, να είναι τελικώς μια έκφανση της φράσεως αυτής. Συγκεντρώνοντας την ενέργειά σου, έστω κι αν αυτή είναι νοητική, στο αποτέλεσμα το οποίο θέλεις να έχεις δεν μπορεί παρά να έχει καλά αποτελέσματα, καθώς σου προσφέρει κίνητρο, πίστη, θετικότητα, σιγουριά. Πολλοί που ασχολούνται σήμερα προσφέρουν απλώς θετικές παραλλαγές του μέλλοντος, λειτουργώντας σχεδόν ως ψυχολόγοι των πελατών τους και ανοίγοντας τα μάτια τους στο πιο φωτεινό μονοπάτι που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και που μπορεί να μην έχουν αναλογιστεί από μόνοι τους. Τώρα, το πώς αποφασίζει να αντιμετωπίσει ο καθένας το αβέβαιο είναι θέμα εξολοκλήρου προσωπικό. Είτε μέσω αυτοπειθαρχίας, είτε μέσω ψυχανάλυσης, είτε μέσω διαλογισμού, είτε μέσω εξάσκησης των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, είτε, εν τέλει, μέσω εκφάνσεων της μαγείας εντός υγιών πλαισίων που δε βλάπτουν ούτε το άτομο, άλλα ούτε και τους γύρω του. Για ποιο λόγο να μπει κάποιος στη διαδικασία να κρίνει κάτι από τα προαναφερόμενα ως ψευδές ή ακατάλληλο και να κρίνει ταυτόχρονα τις επιλογές κάποιων ατόμων;