Όλοι πιστεύω συμφωνούμε πως κάποιες λέξεις έχουν ένα υψηλότερο στάτους. Τόσο γιατί χρησιμοποιούνται πάρα πολλά χρόνια, όσο και γιατί η σημασία και η βαρύτητά τους είναι τέτοια που δε γίνεται να σταματήσουν να βρίσκονται στο λεξιλόγιο και τη νοοτροπία μας. Υπάρχουν όμως και λέξεις που χάθηκαν μέσα στους αιώνες ή κινδυνεύουν να χαθούν μέσα στα επόμενα χρόνια. Μία από αυτές είναι και η λέξη «παρακαλώ».
Θα σκεφτείτε οι περισσότεροι και δικαίως πως το «παρακαλώ» είναι τόσο συνηθισμένη λέξη και ταυτόχρονα είναι δείγμα ευγένειας το να τη χρησιμοποιούμε. Οι ειδικοί, όμως, δε συμφωνούν με αυτή την άποψη. Σαφώς κι από μικρή ηλικία, όταν οι γονείς μαθαίνουν τρόπους καλής συμπεριφοράς στα παιδιά, η λέξη αυτή είναι από τις πρώτες που μαθαίνουν. Ως ενήλικες, όμως, τη λέξη «παρακαλώ» τη χρησιμοποιούμε μόλις στο 7% των περιπτώσεων που θέλουμε να ζητήσουμε κάτι. Αυτό δείχνει η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Social Psychology Quarterly. Μια στατιστική που είναι περίπου ίδια, ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου και κοινωνικής τάξης.
Κι αν τα αποτελέσματα αυτά εκπλήσσουν εμάς, το ίδιο συνέβη και με όσους διεξήγαγαν την έρευνα. Η Tanya Stivers, Κοινωνιολόγος στο UCLA και μία από τις συγγραφείς της μελέτης επιβεβαιώνει πως και οι ίδιοι εξεπλάγην όταν είδαν το αποτέλεσμα. Κατάσταση απόλυτα λογική εφόσον με τον τρόπο που μεγαλώσαμε εμείς και διαπαιδαγωγούμε και τα παιδιά, θα πίστευε κανείς πως η λέξη «παρακαλώ» είναι στο καθημερινό λεξιλόγιο όλων. Αλλά στην ανάλυση που έγινε στην έρευνα, τα ευρήματα δείχνουν πως κάνουμε χρήση της λέξης σε λιγότερο από 10% των περιπτώσεων που ζητάμε κάτι και μάλιστα σχεδόν αποκλειστικά, όταν περιμένουμε αρνητική απάντηση. Ενδιαφέρον, όμως, προκαλεί το φαινόμενο αυτό και ως προς το γεγονός πως τα αιτήματα με τη λέξη «παρακαλώ» δεν έχουν πιο πολλές πιθανότητες να τύχουν ευνοϊκής αποδοχής κι επιτυχίας σε σχέση με όσα δεν την έχουν. Πιθανότερο είναι να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα κι αυτό γιατί η χρήση της λέξης είναι ο τρόπος να πειστεί ή να πιεστεί το άλλο άτομο να δεχτεί το αίτημά μας. Μάλλον, αυτός ο μηχανισμός πίεσης δε λειτουργεί όπως θα θέλαμε.
Και κάπου εδώ μας έρχεται φυσικά η απορία μήπως η λέξη «παρακαλώ» είναι αγενής ή ευγενική, εν τέλει. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Ναι μεν σύμφωνα με την έρευνα χρησιμοποιείται όταν ζητάμε κάτι που δε θα έπρεπε να ζητάμε, αρά εδώ μάλλον χρησιμοποιείται με κάποια αγένεια ή και έπαρση. Από την άλλη, όμως, αν χρησιμοποιηθεί σωστά και όχι με υπερβολή, η λέξη παραμένει όσο ευγενική την ξέρουμε και την πιστεύουμε. Ίσως κάποιες φορές να φαίνεται πως είναι πιεστική ή και ενοχλητική, αλλά τα πάντα έχουν να κάνουν με τον τρόπο που θα ζητήσουμε κάτι. Άλλωστε, αν το «παρακαλώ» μας φαίνεται αγενές, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να ζητήσουμε κάτι ευγενικά.
Αν αναρωτιόμαστε αν η μείωση της χρήσης της λέξης αυτής είναι αποτέλεσμα κάποιων κοινωνικών αλλαγών, η ίδια αυτή έρευνα μας δείχνει πως η μείωση έχει αρχίσει από τη δεκαετία του 1970. Πολλοί θα σκεφτούμε πως λέμε παρακαλώ συνέχεια, δεν είναι όμως έτσι. Και αυτή μας η αντίδραση δηλώνει πως ίσως δε θυμόμαστε ακριβώς τι λέμε σε όλες τις φάσεις της ζωής μας, κάτι που δεν είναι και απαραίτητα κακό.
Να μάθουμε στα παιδιά να λένε «παρακαλώ»; Ένα ακόμη εύρημα που προκαλεί ενδιαφέρον. Γιατί; Διδάσκουμε στα παιδιά τη χρήση μιας λέξης που ως ενήλικες εμείς απορρίπτουμε στις περισσότερες των περιπτώσεων. Μία συνθήκη που τα προϊδεάζει πως και αυτά μεγαλώνοντας θα πάψουν να λένε «παρακαλώ» σε κάθε τους συναναστροφή. Και βέβαια, πρέπει να μάθουμε καλούς τρόπους στα παιδιά, πέρα όμως από το «παρακαλώ» μπορούμε να τα διδάξουμε κι άλλες ευγενικές λέξεις και τρόπους για να ζητήσουν κάτι. Έτσι, τους μαθαίνουμε κάτι που δε θα απορρίψουν ως ενήλικες. Αν όμως προσπαθήσουμε να διορθώσουμε κάποιον ενήλικα, τονίζοντάς του να χρησιμοποιήσει τη λέξη «παρακαλώ», είναι σαν να τον αντιμετωπίζουμε σαν παιδί και να τον προσβάλουμε.
Αναμφισβήτητα, τα αποτελέσματα της έρευνας είναι διαφωτιστικά, αλλά κυρίως μας προκαλούν μία έκπληξη, μιας και καταρρίπτουν σε μεγάλο βαθμό τη χρήση μιας λέξης που μαθαίνουμε από πολύ μικρή ηλικία. Αν δούμε, όμως, την έρευνα διεξοδικά, σίγουρα λύνονται πολλές απορίες. Αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που είπαμε «παρακαλώ» και το εννοούσαμε;
Συντάκτης: Ελευθερία Ιωάννογλου
