«Καπετάν Μιχάλης»: Η σπάνια περίπτωση βιβλίου που γίνεται όντως καλή ταινία

Με διάθεση, όχι ιδιαίτερα φιλικά διακείμενη προς μια ταινία που αποτελεί μεταφορά ενός λογοτεχνικού έργου, (όλοι ξέρουμε πως ποτέ δε γίνεται σωστά) αποφάσισα να παρακολουθήσω την κινηματογραφική μεταφορά του έργου του Καζαντζάκη «Καπετάν Μιχάλης». Προσωπικά, αυτού του είδους οι μεταφορές δε με ενθουσιάζουν γιατί πάντα κάτι λείπει, Όμως, φεύγοντας από τον κινηματογράφο χθες, είχα μια αίσθηση ικανοποίησης, αφού η συγκεκριμένη ταινία, προσφέρει πολλά περισσότερα, ακόμα κι από αυτά που υπόσχεται.

Λίγα λόγια για το έργο: Βρισκόμαστε στην Κρήτη, λίγες μέρες πριν την επανάσταση του 1889. Ο κεντρικός ήρωάς μας, ο Καπετάν Μιχάλης, άνθρωπος τραχύς και ζυμωμένος στο όνειρο και την ανάγκη κάθε Κρητικού για ελευθερία κι ένωση με την Ελλάδα, έχει δώσει όρκο να μην ξυριστεί μα ούτε και να γελάσει μέχρι να γίνει αυτό. Έχει ήδη χάσει έναν αδερφό από χέρι Τούρκου και προσμένει τον ανιψιό του, που έχει φύγει από την Κρήτη, να γυρίσει. Κάπου εδώ, γνωρίζει τη σύζυγο του αδελφοποιητού του Νουρή Μπέη, την Εμινέ κι αρχίζει γι’ αυτόν μία εσωτερική πάλη ανάμεσα στο καθήκον για την πατρίδα και τα προσωπικά του αισθήματα.

Ο Νουρήμπεης, αναζητώντας εκδίκηση για τον θάνατο του πατέρα του και μην μπορώντας να σκοτwσει τον Καπετάν Μιχάλη, μονομαχεί με τον αδερφό του Καπετάν Μανούσακα και τον σκοτwνει, αλλά τραυματίζεται και ο ίδιος βαριά στα γεννητικά του όργανα- ένας τραυματισμός που θα του αποφέρει ντροπή, απόγνωση και στο τέλος θα τον οδηγήσει στην αυτοχειρία, μην αντέχοντας την περιφρόνηση της Εμινέ. Με τον θάνατό του, το κλίμα έντασης ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους επιδεινώνεται και ξεκινούν οι αλληλοσκοτwμοί.

Η μόνη λύση που διαφαίνεται, είναι ο ξεσηκωμός των Κρητικών κι αυτό αποφασίζουν να κάνουν. Την πιο κρίσιμη νύχτα, όμως, ο Καπετάν Μιχάλης υποκύπτει στα αισθήματά του κι εγκαταλείποντας το πόστο του, πηγαίνει να σώσει την Εμινέ που την απήγαγαν οι συγγενείς του Νουρήμπεη. Την επόμενη μέρα, βλέποντας το μοναστήρι καμένο και τα αποτελέσματα της πράξης του, σκοτwνει την Εμινέ σε μία προσπάθεια λύτρωσης του εαυτού του. Παραμένει στο βουνό και στην αντίσταση, παρά την προσπαθεία του ανιψιού του να τον αποτρέψει και τελικά σκοτwνονται και οι δύο σε μια μάχη.

Ένα έργο που μιλάει στην καρδιά κάθε Κρητικού, από τα λίγα του συγγραφέα που βρίσκονται τόσο κοντά στις κρητικές του ρίζες και στη σκιαγράφηση της πατρικής φιγούρας που γαλούχησε την επόμενη γενιά, με το ίδιο όνειρο, αυτό της απελευθέρωσης. Εδώ, ο συγγραφέας τακτοποιεί τις εκκρεμότητες με τον πατέρα του και τον περιστοιχίζει με ένα πλήθος χαρακτήρων που ζουν εξίσου έντονα κι όλοι μαζί γίνονται τραγικοί χαρακτήρες. Αποκυήματα της φαντασίας του συγγραφέα, που όμως, τα δένει με αληθινά γεγονότα και πρόσωπα.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν οι τελευταίες σκηνές της ταινίας, όπου ο αδερφός του Καπετάν Μιχάλη, ένας άνθρωπος ήπιων τόνων ως εκείνη τη στιγμή, βλέποντας τη σφaγή του αδερφού του μεταμορφώνεται σε καπετάνιο κι ο ίδιος. Παραδίδει το στειλιάρι του Καπετάν Μιχάλη στον γιο του, με την προσταγή να το τιμήσει όπως ο πατέρας του κι ο εγγονός, ζητά την ευλογία από τον παππού του. Η ταινία κλείνει όπως ο πρόλογος του ίδιου του συγγραφέα στο έργο του. Δηλαδή, με τη γαλούχηση της επόμενης γενιάς Κρητικών στον αγώνα για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους.

Λίγες φορές μια κινηματογραφική μεταφορά ενός τόσο σπουδαίου βιβλίου με έχει συγκινήσει τόσο. Η παραγωγή και σκηνοθεσία του Κώστα Χαραλάμπους είναι άρτια. Οι περιοχές που επέλεξε να γυρίσει το έργο στην Κρήτη και τα σκηνικά που κατασκευάστηκαν, σε ταξιδεύουν στην ατμόσφαιρα και την αγριάδα εκείνης της εποχής. Εξαιρετική δουλειά έγινε και με τα κοστούμια και τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν. Για τις ανάγκες του έργου, ράφτηκαν οι στολές (πάνω από 200) και νοικιάστηκαν ανδρικές και γυναικείες φορεσιές ενώ κατασκευάστηκαν από το μηδέν, όπλα εποχής. Αναμφίβολα, πρόκειται για μια παραγωγή που δόθηκε βάση και την πιο μικρή λεπτομέρεια από την αρχή ως το τέλος της. Ένα έργο που σεβάστηκε το πρωτότυπο λογοτεχνικό κείμενο, όσο ήταν δυνατό, και κρατάει το θεατή από την αρχή ως το τέλος του.

Η επιλογή των ηθοποιών ήταν όντως κομβική, καθώς όσοι πήραν μέρος ήταν αντάξιοι του ρόλου που τους ανατέθηκε με κορυφαίο τον πρωταγωνιστή, Αιμίλιο Χειλάκη, ο οποίος με την ερμηνεία του σου δίνει τη γεύση του Κρητικού αγωνιστή που είναι έτοιμος και να πεθάνει για την πατρίδα και το χρέος του σε αυτή. Η Τζένη Καζάκου, ως Εμινέ, στον ρόλο της μοιραίας γυναίκας, αυτής που ξέρει να παίζει με τους άντρες και ξέρει τι θέλει και το διεκδικεί, έδωσε στον ρόλο της μια άλλη διάσταση και μάς βοήθησε να κατανοήσουμε τη δική της πλευρά. Όλοι οι ηθοποιοί, από τον πρωταγωνιστή ως το ψυχοπαίδι του, σε κάνουν να δεις την Κρήτη της εποχής εκείνης και να μάθεις την ιστορία της.

Οπότε, ναι, πήγαινε να δεις τον Καπετάν Μιχάλη κι αν δεν έχεις διαβάσει το βιβλίο, θα έχεις πάρει μια καλή γεύση περί τίνος πρόκειται, μέχρι να ταξιδέψεις στις θείες λέξεις του Καζαντζάκη. Γιατί, σίγουρα, πρέπει να το διαβάσεις.

Πηγή φωτογραφιών: iefimerida.gr, kathimerini.gr