Όλη η Ελλάδα μια καστροπολιτεία

Είτε ακροβατούν στο χείλος κοφτερών βράχων είτε ορθώνονται αγέρωχα στη θάλασσα, τα κάστρα στην Ελλάδα δεσπόζουν επιβλητικά, σαν σιωπηλοί φρουροί ενός ξεχασμένου παρελθόντος, σαν μια υπενθύμιση ηρωικών στιγμών κατά τη διάρκεια άγριων ιστορικών περιόδων. Καστροπολιτείες που επιβίωσαν στο πέρασμα του χρόνου για να ομορφύνουν το τοπίο και να μας χαρίσουν μια γεύση αλλοτινών καιρών, συμβάλλοντας αναμφίβολα στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας.

Το ταξίδι στο χρόνο ξεκινάει απ’ το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο στην Ελλάδα, τη φημισμένη καστροπολιτεία του Μυστρά στη Λακωνία, που αν και πλέον ερειπωμένη, παραμένει σημαντικότατη πηγή πληροφοριών για τους δύο τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου. Η ιστορία της «νεκρής πολιτείας» του Μυστρά ξεκινά απ’ τα μέσα του 13ου αιώνα, όταν η Πελοπόννησος κατακτήθηκε απ’ τους Φράγκους. Το 1249 ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλαρδουίνος έκτισε το κάστρο του στην ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου, στην κορυφή ενός απότομου υψώματος, που λεγόταν Μυστράς ή Μυζυθράς. Ο Μυστράς έγινε πρωτεύουσα του Δεσποτάτου του Μωρέως και βίωσε μια περίοδο ευημερίας και πολιτιστικής άνθησης. Συνέχισε να αποτελεί σπουδαία πόλη στους επόμενους αιώνες μέχρι τα πρώτα μεταεπαναστατικά χρόνια, οπότε εγκαταλείφθηκε.

Στο νομό Λακωνίας και πάλι, στέκει σαν μοναδικό στολίδι η καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς με το θρυλικό μεσαιωνικό της κάστρο, ιδανικό καταφύγιο απ’ τις επιδρομές των βαρβάρων. Ιδρύθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαυρικίου, το 583, όταν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών χρειάζονταν καταφύγιο για τις αραβοσλαβικές επιδρομές. Περνώντας από βυζαντινά, ενετικά κι οθωμανικά χέρια, πίσω απ’ τα τείχη του κρύβεται ένα χωνευτήρι πολιτισμών με ανεξίτηλα ιστορικά σημάδια, που αφήνει μαγεμένο τον επισκέπτη. Ένα ακόμη εντυπωσιακό κάστρο της Πελοποννήσου είναι κι αυτό της Κορώνης στη Μεσσηνία. Πρόκειται για φημισμένη βενετσιάνικη καστροπολιτεία που υπήρχε από τον 7ο μ.Χ. αιώνα, ενώ ανοικοδομήθηκε κι επεκτάθηκε απ’ τους Ενετούς τον 13ο αιώνα. Τους επόμενους αιώνες η πόλη άνθισε, ωστόσο αποτελούσε συνεχώς αφορμή συγκρούσεων μεταξύ Ενετών και Τούρκων.

Την ομορφιά του συναγωνίζεται και το κοντινό κάστρο της Μεθώνης. Κτίστηκε το 1209 απ’ τους Ενετούς, ενώ το χιλιοφωτογραφημένο Μπούρτζι που του προσέθεσαν δύο αιώνες αργότερα οι Οθωμανοί, αποτελεί σύμβολο της επιβλητικότητάς του. Εξίσου ονομαστό είναι και το Παλαμήδι, ένα καλοδιατηρημένο φρούριο σκαρφαλωμένο σε ένα λόφο πάνω απ’ το Ναύπλιο, που προσφέρει φαντασμαγορική θέα στην αργολική πρωτεύουσα απ’ τις πολεμίστρες του. Οικοδομήθηκε το 1687 ενώ οφείλει το όνομά του στον ήρωα του Τρωικού Πολέμου Παλαμήδη, γιο του Ναυπλίου. Το φρούριο χρησιμοποιήθηκε κι ως φυλακή μέχρι το 1925, με πιο γνωστό κρατούμενο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη το 1833 με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.

Απ’ τα πιο όμορφα και σημαντικά ελληνικά κάστρα, ανακηρυγμένο ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO απ’ το 1988, είναι το κάστρο της Ρόδου. Πρόκειται ουσιαστικά για ολόκληρη μεσαιωνική πόλη, η οποία οικοδομήθηκε κατά μεγάλο μέρος απ’ τους Ιωαννίτες ιππότες που κατείχαν το νησί απ’ το 1309 έως το 1522. Εκτός των άλλων υπήρξε και φόντο δύο εξαιρετικά σημαντικών πολιορκιών στην παγκόσμια ιστορία, του Δημήτριου του Πολιορκητή το 305 π.X αλλά και του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή το 1522.

Εξίσου καλοδιατηρημένο είναι και το κάστρο της Ναυπάκτου, ένα ενετικό αριστούργημα αρχιτεκτονικής, το οποίο συνδυάζει την ορεινή ακρόπολη, την οχύρωση της πόλης και το χαρακτηριστικό λιμενόκαστρο, σημείο κατατεθέν της πόλης που ζει μέσα στα τείχη του.

Τελευταίοι σταθμοί του οδοιπορικού στις καστροπολιτείες της Ελλάδας θα είναι δυο πανέμορφα ελληνικά νησιά: η Κρήτη κι η Κέρκυρα. Χτισμένο στο λόφο του Παλαιοκάστρου, πάνω απ’ το δυτικό τμήμα της πόλης του Ρεθύμνου, το βενετσιάνικο φρούριο της Φορτέτζας, το πιο γνωστό κάστρο του νησιού, προστατεύει την πόλη απ’ το 1573, όποτε κι ανεγέρθηκε από τους Ενετούς. Ορατό από κάθε γωνιά της, προσφέρει πανοραμική θέα τόσο στο Ενετικό λιμάνι όσο και στην υπόλοιπη πόλη του Ρεθύμνου.

Ενετικής κατασκευής είναι επίσης και τα δύο φρούρια που δεσπόζουν παραθαλάσσια στην πόλη της Κέρκυρας. Το ιστορικό κέντρο της οριοθετείται στα ανατολικά απ’ το Παλιό Φρούριο και στα δυτικά απ’ το Νέο Φρούριο. Στο παρελθόν τα δύο φρούρια ενώνονταν από τείχη που περιέκλειαν την κατοικημένη πόλη. Το πιο φημισμένο εκ των δύο Παλαιό Φρούριο μετατράπηκε επί Ενετοκρατίας (15ος αιώνας) για αμυντικούς λόγους από χερσόνησο σε νησίδα με την κατασκευή τάφρου.

Αυτές είναι οι πιο δημοφιλείς καστροπολιτείες της Ελλάδας, εκεί που ο χρόνος παγώνει κι αν κλείσεις τα μάτια ακόμη μπορείς να ακούσεις άλογα να καλπάζουν και πολεμιστές να αγωνίζονται. Μέρη νοσταλγικά που κουβαλούν ιστορία και ζωή.