Η αξία της ντροπής

Κάθε άνθρωπος διαθέτει μέσα του όλα τα είδη συναισθημάτων. Κάποια τα έχει περισσότερο ανεπτυγμένα και κάποια άλλα λιγότερο. Η διαφορά στην ανάπτυξή τους παρατηρείται ανάλογα με τα βιώματα και κυρίως  το χαρακτήρα που κανείς διαμορφώνει. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα συναισθήματα που έχει πολλές όψεις είναι αυτό της ντροπής. Παρεμφερές με το συναίσθημα ενοχής κάποιου που έχει συνειδητοποιήσει ότι έχει σφάλλει. Είναι ο εξευτελισμός έπειτα από μία αποτυχία ή η συστολή που υπάρχει λόγω χαρακτήρα σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις.

Η ντροπή θεωρείται ίσως ένα από τα πιο παρεξηγημένα σφαιρικά αισθήματα γι’ αυτό και υπάρχει ανάμεσα σε όλες τις καταστάσεις, ειδικά στο αποτέλεσμα που θα επακολουθήσει μέσα από αυτό. Κυρίως έχει συνδεθεί με κάτι αρνητικό και οδυνηρό. Αυτό που λίγοι όμως γνωρίζουν είναι πως αυτό το αίσθημα μπορεί να είναι η κινητήριος δύναμη για προσωπική εξέλιξη, ανάπτυξη ικανοτήτων, γι’ αυτό και έχει ονομαστεί και ως «συναίσθημα της αυτοσυνείδησης». Αποτελεί ένα προσωπικό εσωτερικό διάλογο με τον ίδιο τον εαυτό και την εικόνα που είναι ορθό να φαίνεται προς τα έξω. Η αίσθηση της ντροπής καθιερώθηκε κυρίως μέσα από το θεσμό της οικογένειας και του σχολείου, εφόσον χρησιμοποιούταν ως μέσο διαπαιδαγώγησης και επιβολής εξουσίας προς τα μέλη τους, με σκοπό τη συμμόρφωση για την προετοιμασία προς την κοινωνική αξιοπρέπεια.

Ως αίσθηση παρατηρείται από τα πολύ παιδικά χρόνια κάποιου, όταν ένιωθε μικρός και αδύναμος συγκριτικά με τους άλλους γύρω του. Υπάρχει μέσα στις αναμνήσεις μας, που αν ανατρέξουμε σε περασμένες στιγμές, βιώσαμε αυτό το κοκκίνισμα που συνοδεύει ένα σκυφτό κεφάλι. Θεωρείται κατά βάση κοινωνικό συναίσθημα, που δεν υπάρχει χωρίς την παρουσία κάποιου άλλου προσώπου. Ντρεπόμαστε συνήθως όταν οι συνέπειες των πράξεών μας γίνονται εμφανείς στον έξω κόσμο και φοβόμαστε για το αποτέλεσμα και την κριτική που θα ασκηθεί από αυτόν.

Ίσως είναι ο φόβος για την περιφρόνηση ή την απόρριψη, ακόμα και το σχολιασμό που θα κάνει ο άλλος. Αν και η ντροπή μοιάζει πολύ με την ενοχή, είναι εντελώς διαφορετικά πράγματα. Η ντροπή προέρχεται από μέσα μας, εσωτερικά και πηγάζει από το πώς θεωρούμε ότι προβαλλόμαστε. Η ενοχή από την άλλη, είναι ο φόβος για την ταπείνωση ή την «τιμωρία» που ακολουθεί έπειτα από την παραβίαση κάποιας απαγόρευσης.

Πάντα οι ανθρώπινες κοινωνίες έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της σκέψης, προς τους ανθρώπους που την αποτελούν. Η φράση «Ντροπή σου», αν χρησιμοποιηθεί με συχνότητα μπορεί να αποβεί καταστροφική και μοιραία προς την αυτοεκτίμηση ενός ανθρώπου. Οι δύο αυτές λέξεις έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν κι επιδρούν έντονα στις αποφάσεις που πρόκειται να παρθούν από ένα άτομο. Όταν μπαίνει κάποιος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, μπαίνει αυτόματα σε μία κατάσταση αυτοκριτικής, αν αυτό που θέλει να πράξει είναι πρέπον απέναντι στην κοινωνία και πώς θα αξιολογηθεί από αυτή. Εδώ έρχεται η ηθική συμμόρφωση, διότι εκείνη θα είναι που θα κρίνει το αποτέλεσμα, ασχέτως αν την αφορά ή όχι. Η ντροπή μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στη σχέση κάποιου με τον ίδιο του τον εαυτό αλλά και στις σχέσεις τους με άλλες κοινωνικές ομάδες. Ο ηθικός χαρακτήρας πρέπει να συμβαδίζει με τους νοητικούς κανόνες που έχει δημιουργήσει άτυπα η κάθε κοινωνική ομάδα. Η ντροπή είναι η βάση της ηθικής. Είναι κάτι σαν αντίβαρο στη σκέψη μας.

Η ντροπή συνδέεται άρρηκτα με συναισθήματα όπως, άγχος, αηδία, φόβος, έκπληξη. Υπάρχει μέσα μας σε μεγάλη συχνότητα και επηρεάζει σχεδόν όλα τα υπόλοιπα συναισθήματα που διαθέτουμε ως υπάρξεις. Το θέμα είναι κατά πόσο μπορούμε να διαχειριστούμε το αίσθημα αυτό και να το κρατήσουμε στο ποσοστό που θα είναι ωφέλιμο για την εξέλιξή μας. Η άκριτη έκφραση ντροπής φέρνει και ανεξέλικτες αντιδράσεις. Αποτέλεσμα αυτών να χάνουμε τον σεβασμό και την εκτίμηση προς εμάς και προς τους άλλους και να δρούμε με λανθασμένο πρίσμα.

Ένα λογικό ον έχει τη δυνατότητα να μετριάσει τα συναισθήματά του και να τα κρατήσει σε μια ισορροπία, ώστε να μπορεί να συμβιώσει και να είναι ψυχικά και ηθικά καλά. Η διαχείριση είναι εφικτή και μπορεί να βοηθήσει σε καταστάσεις όπου μοιάζει δύσκολο να σταθούμε στα πόδια μας. Όλα έχουν το ρόλο τους και την αξία τους.