Ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή, ανά το χρόνο. Μην πας πολύ μακριά. Δεκαετία ’80 στην Ελλάδα. Γελάς; Λογικό. Το σκηνικό είναι ένα και ευρέως γνωστό: ακριβά μουράτα αμάξια, δουλειές είτε φοβερού ψευτοκύρους, είτε αναβαθμισμένες παραδοσιακές εργασίες μέσω ατέλειωτων επιδοτήσεων που εξάλειψαν τα αδικαιολόγητα κόμπλεξ του Έλληνα καθώς ένιωθε υποβαθμισμένος επειδή εργάζεται χειρωνακτικά, πανάκριβα ρούχα για όλους, και ύφος λόρδων και μαρκησιών στα βασιλικά ανάκτορα. Με μία λέξη: βλαχομπαρόκ.
Ένα American dream προσαρμοσμένο στα εγχώρια δεδομένα, εμποτισμένο με την τεράστια ανάγκη για ανάδειξη και αποτίναξη του ζυγού της φτώχειας και της έλλειψης πολιτισμού, που μας έκατσε στην κεφάλα απ’ το ’80 έως και σχεδόν σήμερα.
Ξαφνικά τα μπουζούκια γέμισαν, τα γαρύφαλλα έγιναν must, τα κοστούμια και τα ταγέρ είχαν την τιμητική τους και για κανένα λόγο δε διέμενες κάπου που δεν ήταν προάστιο. Γλυφάδα για τους λάτρεις της θάλασσας ή Κηφισιά για τους λάτρεις του πράσινου. Το κέντρο, χρυσή μου, δεν είναι για τους αριστοκράτες, ούτε την ειδικά σχεδιασμένη απ’ τον ίδιο το σχεδιαστή ζώνη του συζύγου μπορούν όλοι να την έχουν. Μόνο οι νεόπλουτοι της κακιάς ώρας, που θεωρούν τους αριστοκράτες και αστούς το ίδιο με τους χωρικούς στη νοοτροπία.
Με λίγα λόγια μιλάμε για μια αποτρόπαιη εικονική πραγματικότητα, για μια ατέλειωτη φαντασίωση που γίνεται αληθινή, για τριάντα χρόνια επιφάνειας και υποκουλτούρας. American dream in Greece όμως. Και καλώς ή κακώς άλλα τα μάτια του λαγού και λοιπά και λοιπά, όπως διορατικά πλην ειρωνικά έλεγε ο κάποτε σοφός λαός.
Έχοντας διανύσει τη χρυσή τριακονταετία, φτάνουμε κάπου στο 2010 όπου είναι και η επίσημη αρχή του κακού, της άνευ προηγουμένου οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Όλα σταδιακά καταστρέφονται, γκρεμίζονται και εν τέλει ισοπεδώνονται. Μόνο που η ισοπέδωση μάλλον έφερε και κάτι καλό.
Τέλος οι επιδοτήσεις, τέλος τα διευθυντιλίκια, τέλος τα χρυσά κουτάλια, τέλος τα μεταξωτά βρακιά, τέλος τα καλά αυτοκίνητα, τα σκάφη, οι μονοκατοικίες στα προάστια, οι πισίνες, οι γάμοι στα κτήματα και στας νήσους του Αιγαίου, τέλος το ψώνισμα, η επίδειξη, τέλος όλη η δηθενιά, τέλος τα μαντολίνα του Λοχαγού Κορέλι-ναυάγια. Νεόπλουτοι τέλος.
Η κρίση έδιωξε με τις κλωτσιές κάθε φαντασμένο που πίστευε ότι άλλαξε κοινωνική τάξη επειδή έπιασε στα χέρια του λίγα χρήματα, που πίστευε ότι κινεί τα νήματα με λίγα πεντακοσάευρα παραπάνω, που πίστευε ότι την κοινωνική ανωτερότητα την καθορίζουν αποκλειστικά τα χρήματα, που πίστευε γενικώς και με σθένος και θράσος πως αυτός έγινε κάτι και ο περίγυρός του παρέμεινε αδαής. Ήταν βλέπεις η αλλαγή που κατήργησε την κοινωνική διαστρωμάτωση. Ποιος είναι ο αδαής εδώ φιλαράκι;
Ο νεοέλληνας ποτέ δεν κατάλαβε, γιατί δεν είχε τις βάσεις και τα θεμέλια, πως όλα είναι τρόπος σκέψης κι όχι όγκος τσέπης. Ακόμα και ο πλούτος είναι τρόπος σκέψης κι όχι τρόπος πέψης!
Κι όμως ήρθε η μέρα, η κρίση την έφερε, που ξεψωνίζονται οι απανταχού ψωνισμένοι αυτής της χώρας. Ήρθε η λυτρωτική στιγμή που οι μύτες κατεβαίνουν και σχεδόν φιλούν το πάτωμα. Ήρθε η ώρα που έστω και με το ζόρι θα μάθει ο Έλληνας πως η ουσία είναι το θέμα, όχι η επιφάνεια της πλάκας, η επιφάνεια των ευκαιριακών χρημάτων και των ευκαιριακών σπιτιών και αυτοκινήτων.
Πάρε τα γκούτσι σου και πάμε να τα κάψουμε στο Σύνταγμα ως ένδειξη απελευθέρωσης απ’ το ατέλειωτο κιτς που κάνει λίγο-λίγο φτερά. Ο ζυγός του American Dream έσπασε, η παράκρουση γύρω απ’ τα χρήματα κάνει φτερά αφού λεφτά γιοκ, και ο απαχαυνωμένος Έλληνας ίσως βάλει μυαλό.
Παρκάρουμε τα καλάμια, κατεβαίνουμε και σκεφτόμαστε. Ελπίζω πως κάποια εγκεφαλικά κύτταρα έμειναν ανέπαφα απ’ το πετρέλαιο που πληρωνόταν ως τζόνι στο πρώτο τραπέζι.
Επιμέλεια Κειμένου Νέλης Χαχάμη: Σοφία Καλπαζίδου
Συντάκτης: Νέλη Χαχάμη
