Οι σχέσεις δεν είναι αγέλες για να θέλουν «αρχηγούς»

Όλες οι αγέλες χρειάζονται τον αρχηγό τους, για να τους καθοδηγεί, σωστά; Μα φυσικά, αν μιλάμε για πρόβατα. Γιατί κάτι τέτοιο δεν υφίσταται ή δε θα ήταν σωστό να συμβαίνει όταν μιλάμε για ανθρώπινες σχέσεις. Είναι το κορίτσι στο λύκειο που θα αποφασίσει ποια στάση θα κρατήσει όλη η παρέα, το αγόρι που θα αυτοστεφθεί ως αρχηγός γιατί πολύ απλά έχει πιο έντονη προσωπικότητα. Μεταγενέστερα, είναι ένα αφεντικό που θα ακολουθεί την τακτική «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» ή ένας σύντροφος που θα αναλάβει την ευθύνη των κινήσεων της σχέσης του. Πού τραβάμε όμως τη γραμμή που διαχωρίζει το «κάν’ το γιατί είναι το σωστό» από τη χειραγώγηση μέσα σ’ αυτή την επαφή;

Αναμφίβολα, στις παρέες πολλές φορές θα δούμε κάποιον να ξεχωρίζει, είτε επειδή μιλάει πιο δυνατά, τον έχουν βαφτίσει οι υπόλοιποι ως τη φωνή της λογικής, ή έχει έτοιμες συμβουλές για πάσης φύσεως προβληματισμούς. Αναπόφευκτα, αυτό χαρίζει στο άτομο μια θέση ισχύος κι επιβολής της άποψής του προς τους υπολοίπους. Θα ισχυριστεί μια φορά πως «Κάνε αυτό που σου λέω γιατί είδες τι έγινε την προηγούμενη που έκανες του κεφαλιού σου» ή  «άκου με που σου λέω, μου ‘χει τύχει κι εμένα» και με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο θα πείσει τους άλλους έτσι ώστε να γίνει το δικό του. Για ποιου το «δικό» και το δίκιο όμως μιλάμε όταν οι αποφάσεις δεν αφορούν το άτομο που εμμέσως τις παίρνει;

Ακόμα και στη συνθήκη της οικογένειας παρατηρούμε πολλές φορές έναν από τους δύο γονείς να αποφασίζει τι είναι καλύτερο για τα παιδιά του ή και για το σύντροφο ζωής του, γιατί για κάποιον απροσδιόριστο λόγο «ξέρει καλύτερα». Έτσι λοιπόν, παίζοντας με τις λέξεις και τα συναισθήματα άλλων, κατευθύνει κινήσεις ίσως θεωρώντας πως κάνει το σωστό από καρδιάς. Μέχρι πού φτάνει όμως αυτή η τάση προτού τα παιδιά μεγαλώσουν κι επαναστατήσουν ή πριν ο σύντροφος κουραστεί κι επέλθει η έκρηξή του;

Στις ερωτικές σχέσεις τώρα, η αγέλη είναι περιορισμένη εφόσον έχουμε να κάνουμε με έναν λύκο κι ένα μόνο πρόβατο. Η τριβή μεγαλύτερη, οι συζητήσεις εντονότερες και η υπακοή ίσως αποτελεσματικότερη. Από το τι θα φορέσει, μέχρι το πώς θα φερθεί, τι θα πει, τι δουλειά θα κάνει κι όλες εκείνες οι ερωτήσεις που όλοι ανεξαιρέτως θα μοιραστούμε με το σύντροφό μας. Είναι όμως ένα θέμα το να τα μοιραστούμε κι άλλο το να επιτρέπουμε το χειρισμό τους από κάποιον τρίτο έστω κι αν είναι για εμάς ο «ένας».

Στο χώρο εργασίας επίσης οι προϊστάμενοι και τ’ αφεντικά τείνουν να μπερδεύουν το ρόλο τους μ’ αυτόν του ηγέτη. Κι έτσι αντί να καθοδηγούν, επιβάλλουν. Αντί να εξηγούν, υποτάσσουν. Αντί να συνεργάζονται, θεωρούν ότι παίζουν με τηλεκατευθυνόμενα. Κι εφόσον η εξουσία είναι γλυκιά κι η κατάχρηση αυτής ακόμη πιο πολύ, με ύπουλα μέσα και με δικαιολογίες του τύπου «Έτσι πρέπει να γίνει» προσπαθούν μέσω της ορμής τους να γίνουν «χαλίφηδες στη θέση των χαλίφηδων».

Δεν αντιλέγω, πολλές φορές τέτοιες συμπεριφορές έχουν πραγματικά αγνά κίνητρα κι αυτοί που τις υιοθετούν στ’ αλήθεια πιστεύουν πως δουλεύουν για το καλό όλων. Το δικό τους αλλά κι εκείνων για τους οποίους αποφασίζουν. Αυτό που ξεχνούν στην πορεία, είναι ότι ο καθένας είναι προσωπικά υπόλογος κι υπεύθυνος για τα λόγια και τις πράξεις του. Δεν είναι κανενός αρμοδιότητα το να αποφασίζει για άλλους και να τους κατευθύνει χωρίς να έχουν το δικαίωμα επιλογής. Ακόμη κι αν θεωρητικά εκείνοι οι άλλοι έρθουν απελπισμένοι στο κατώφλι του ζητώντας μια λύση, μια συμβουλή, μια κατεύθυνση.

Προτού λοιπόν θεωρήσουμε πως είμαστε μέσα στα παπούτσια κάποιου, θα πρέπει να περπατήσουμε χιλιόμετρα μέσα σε αυτά. Κι ακόμα κι αν το απαιτούν οι συνθήκες, η συμβουλή από τη χειραγώγηση απέχουν πολύ και καλό θα ήταν να μη συγχέονται. Ναι, η κάθε αγέλη χρειάζεται έναν αρχηγό, όμως αυτό ισχύει στο ζωικό βασίλειο όπου ο αρχηγός θα σώσει κυριολεκτικά τη ζωή των αδύναμων. Όταν όμως αναφερόμαστε σε ανθρώπινες σχέσεις, αυτές δεν είναι υγιείς όταν διέπονται από τέτοιες αρχές, κάτι που αργά ή γρήγορα φαίνεται. Όμως συνήθως όσο αργότερα, τόσο χειρότερα.