1/5 χρήστες του διαδικτύου τρώει διαρκώς hate μέσω σχολίων

Με τον πληθυσμό της Γης να ξεπερνά τα 8 δις, είναι αξιοπερίεργο το γεγονός πως, αν κάτσεις να μετρήσεις τους ενεργούς λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο αριθμός τους είναι διπλάσιος των ατόμων που έχουν τουλάχιστον έναν ανοιχτό λογαριασμό και πρόσβαση στο internet. Με τη δημοσιοποίηση και την κυκλοφορία της πληροφορίας να γίνεται σε κλάσματα δευτερολέπτου, οι χρήστες του διαδικτύου έχουν αποκτήσει τεράστια δύναμη στα χέρια τους με το να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Είτε αυτό συμβαίνει με την πραγματική τους ταυτότητα ή πίσω από ένα ψευδώνυμο.

Για να χαρακτηριστεί μια κοινωνία ως δημοκρατική, οφείλει να έχει ως ακρογωνιαίο της λίθο την ελευθερία της έκφρασης και της δημοσίευσης μιας γνώμης, όπως προβλέπει το άρθρο 14 του Συντάγματος καθώς και τα άρθρα 10 και 11 του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως συμβαίνει και με όλα τα δικαιώματα, δυστυχώς υπάρχουν περιορισμοί που αφορούν τον πυρήνα του ίδιου του δικαιώματος. Περιορισμοί, όπως αυτοί της ιδιωτικότητας και της αξιοπρέπειας του ατόμου. Με άλλα λόγια, ο καθένας μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα στο διαδίκτυο αρκεί να μην προσβάλλει κοινωνικά κι ατομικά δικαιώματα άλλων προσώπων και ομάδων (φυλετικών, κοινωνικών). Το μόνο όριο είναι ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια του άλλου.

Όσο εύκολο και αυτονόητο αν ακούγεται, άλλο τόσο ουτοπικό και ακατόρθωτο είναι στην πραγματικότητα, ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στον χώρο του Facebook, όπου άπειρα σχόλια χρηστών σεξιστικού, ρατσιστικού κι ομοφοβικού χαρακτήρα παρελαύνουν καθημερινά μπροστά στις οθόνες μας προσβάλλοντας άτομα και δημοσιεύσεις δίχως προηγούμενο. Ακόμα και στην προσπάθεια κάποιου να διαγράψει ένα από αυτά, θα εμφανιστούν στη θέση του περισσότερα. Ένα είδος Λερναίας Ύδρας, αν μπορούσε να χαρακτηριστεί.

Έτσι, λοιπόν, επανερχόμαστε στο ίδιο το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Άραγε, μπορεί να γίνεται λόγος για ελευθερία, όταν αυτή δε δείχνει κανένα σεβασμό στον κόπο, την αξιοπρέπεια και την εικόνα ενός ανθρώπου; Το οξύμωρο της όλης υπόθεσης είναι το γεγονός ότι ναι μεν το Σύνταγμα προβλέπει έμμεσα περιορισμούς στην άσκηση του εν λόγω δικαιώματος αλλά οι ίδιοι οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν το σέβονται και δεν το ακολουθούν. Αν αυτό δεν είναι δείγμα της δημοκρατικής πόλωσης, τότε τι είναι;

Η ανωνυμία που προσφέρουν τα social media αποτελούν τη δύναμη του κάθε ατόμου, η οποία ενισχύεται από την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή. Έτσι, ο εκάστοτε χρήστης αποκτά μια υπεροχή απέναντι στον άλλον, σε βαθμό να μην τον υπολογίζει ως ισάξιό του. Λιγότερος σεβασμός, περισσότερος εκφοβισμός. Άνθρωποι της δημοσιότητας είναι συνήθως τα πρώτα θύματα της σιωπηλής αυτής απειλής, η οποία καραδοκεί στη γωνία και χτυπάει ανελέητα με την πρώτη ευκαιρία προσπαθώντας να κατακερματίσει την τέλεια εικόνα της showbiz.

Η μεγάλη δικλείδα ασφαλείας των ανώνυμων χρηστών εντοπίζεται στην απουσία αναστολών, στην μη τήρηση των κοινωνικών κανόνων, μιας κι αυτός που πληκτρολογεί μπορεί να γράψει το οτιδήποτε χωρίς ίχνος κύρωσης για τα λεγόμενά του. Η αντίληψη, επίσης, ότι το άτομο γράφει «στο κενό» χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι απευθύνεται σε κάποιο πρόσωπο δυσχεραίνει σε μεγάλο βαθμό την κατάσταση.

Υπάρχει και μια πιο σκοτεινή πλευρά: σε περίπτωση που τα σχόλια που δημοσιεύονται δεν ελεγχθούν, τότε ενέχει ο κίνδυνος να μετατραπούν σε απειλές, προσβολές, ακόμα και παρενόχληση. Σύμφωνα με μία έρευνα του Pew Research Center το 2014, διαπιστώθηκε ότι ένας στους 5 χρήστες του διαδικτύου (22%) ήταν θύματα διαδικτυακής παρενόχλησης.

Αν φέρουμε στη μνήμη μας τη ρήση «Η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει», μπορούμε να αναλογιστούμε τον αντίκτυπο που μπορεί να έχουν τα αρνητικά σχόλια στην ψυχολογία του ανθρώπου, πόσω μάλλον όταν είναι ανήλικος. Από σχόλια που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση μέχρι κατάρες για το ίδιο το άτομο και τον οικογενειακό του περίγυρο, η αυτοκαταστροφή μπορεί να φτάσει να φαντάζει μονόδρομος.

Το δικαίωμα της έκφρασης υφίσταται για να επιτρέπει στο άτομο να εκφράζει την άποψή του εντός κι εκτός του κυβερνοχώρου. Μήπως όμως εκεί που ξεκινάει η ελευθερία της έκφρασης του ατόμου να σταματάει η ελευθερία της εικόνας και της άποψης ενός άλλου; Το αρνητικό σχόλιο του ενός λειτουργεί άραγε ως περιορισμός για την ελευθερία έκφρασης του άλλου; Αντικειμενικά, ίσως όχι. Εξαρτάται από τον τρόπο αντίδρασης στην «κριτική», την αντιμετώπιση του σχολίου και το αν θα υπάρξει απάντηση ή όχι. Αν το άτομο απαντήσει, σημαίνει ότι θα ασκήσει κι ο ίδιος το δικαίωμά του στην έκφραση, με τους προβλεπόμενους περιορισμούς ή θα «ξεφύγει» προστατεύοντας τον εαυτό του; Υπάρχει άραγε η ελευθερία της έκφρασης, όταν το άτομο βρίσκεται πίσω από μια οθόνη; Ή μήπως βρισκόμενοι πίσω από μια οθόνη, κάνουμε απλώς τα πάντα για να τη στερήσουμε;