Στα επαγγελματικά σου να είσαι ανοιχτός στην κριτική

Δεν είναι λίγοι αυτοί οι οποίοι μέσα απ’ τη δουλειά τους εκτίθενται και γίνονται αντικείμενα, ή ορθότερα υποκείμενα, κριτικής άλλων· ίσως κι εσύ έχεις βιώσει την κριτική -όχι στη δουλειά σου μονάχα, αλλά και σε άλλες εκφάνσεις της ζωής σου. Είμαι βέβαιος πως το μυαλό σου έχει συγκρατήσει τουλάχιστον μία ανάμνηση σχετική με την κριτική που σου έχουν ασκήσει κι ίσως ακόμα σε βασανίζει η σκέψη ότι οι άλλοι σε κρίνουν διαρκώς -ακόμη κι αν δεν το αποκαλύπτουν.

Μας έχουν μάθει πως η κριτική είναι μία διαδικασία αρνητική· αδίκως, θα έλεγα, έχει περάσει στο μυαλό μας η στερεοτυπική εικόνα μίας κριτικής κακοπροαίρετης και στοχευμένης. Λόγω δικών μας βιωμάτων, τα οποία έχουν γίνει ένα με εμάς πλέον, φοβόμαστε το λόγο των άλλων, ιδίως όταν αυτός ο λόγος αφορά εμάς. Δεν μπορούμε συχνά να διαφοροποιήσουμε την κακεντρέχεια απ’ τη συμβουλή, το φθόνο απ’ το ενδιαφέρον.

Όλα τα παραπάνω μας μεταμορφώνουν σε ανθρώπους σκληρούς, απροσπέλαστους κι απόμακρους· μας κάνουν να ασκούμε εμείς εν τέλει κριτική στους άλλους, φοβούμενοι ότι εν καιρώ θα έρθει κι η δική μας σειρά. Νομίζουμε ότι προλαμβάνουμε καταστάσεις, ωστόσο μόνο κακό μας κάνουμε, στην προσπάθειά μας να σιωπήσουμε τη γνώμη των άλλων για εμάς· μία γνώμη, η οποία συνήθως δεν είναι τόσο αρνητική όσο τη φανταζόμαστε.

Τι μας εμποδίζει, εν τούτοις, απ’ το να δεχτούμε την κριτική; Τι μας τρομάζει τόσο πολύ και πόσο μπορεί αυτή να μας επηρεάσει; Αρχικά, το μοναδικό εμπόδιο που προβάλουμε –διότι εμείς το πλάθουμε– είναι ο φόβος της απόρριψης· ο φόβος της προσωπικής μας ανεπάρκειας, ο οποίος θα ξυπνήσει βαθύτερους φόβους τους οποίους δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Όσον αφορά στην επιρροή της κριτικής των άλλων σε εμάς ή στη δουλειά μας, αυτή έχει να κάνει με το πόσο εμείς επιτρέπουμε την ύπαρξή της.

Σαφώς, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις αρνητικές κριτικές -ίσως δεν πρέπει κιόλας· μπορούμε, απλώς, να κάνουμε μια σχετική διαλογή σε αυτές τις κριτικές και να κρατήσουμε όσες θεωρούμε ότι είναι ωφέλιμες. Έτσι γινόμαστε σταδιακά καλύτεροι κι εκ των υστέρων βλέπουμε τη χρησιμότητά τους· αναγνωρίζουμε, δηλαδή, ότι ορισμένες είχαν βάση κι είμαστε σε θέση να αποδεχτούμε τις ατέλειές μας.

Βεβαίως, δεν είναι όλες οι κριτικές καλοπροαίρετες. Ιδίως όσον αφορά στη δουλειά μας, δεν είναι λίγοι αυτοί οι οποίοι εσκεμμένοι σκάβουν το λάκκο μας. Δεν είναι λίγοι οι ανταγωνιστές και το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί δεν πρόκειται να εξαφανιστούν ποτέ. Η μοναδική απάντηση η οποία μπορεί να τους συντρίψει είναι η επιτυχία μας -ό,τι αντιλαμβανόμαστε εμείς ως προσωπική επιτυχία. Αυτοί οι άνθρωποι, εξακριβωμένα, δεν μπορούν να αντέξουν τις επιτυχίες των άλλων, διότι τις συγκρίνουν πάντοτε με τις δικές τους κι αισθάνονται μειονεκτικά, ακόμη κι αν δε βρίσκονται σε μειονεκτική θέση εκ των πραγμάτων.

Όπως και να ‘χει, ας επιτρέψουμε στους άλλους να κρίνουν τη δουλειά μας· αυτοί οι «άλλοι» δεν χρειάζεται να είναι μονάχα οι άνθρωποι που γνωρίζουμε καλά κι εμπιστευόμαστε, αλλά κι οι αντικειμενικοί κριτές που βλέπουν τη δουλειά μας αποστασιοποιημένοι απ’ την προσωπικότητά μας.

Όποια κριτική κι αν ασκηθεί εις βάρος μας, η ουσία είναι μία· μονάχα εμείς μπορούμε και ξέρουμε να κρίνουμε, εν τέλει, τον εαυτό μας.