5 συμπεριφορές στις σχέσεις μας με ρίζες στην παιδική ηλικία

Αμέτρητες ψυχολογικές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί επί του θέματος, γνωστές ή λιγότερο γνωστές, ένα είναι όμως το μόνο σίγουρο: η παιδική μας ηλικία επηρεάζει την ενήλικη ζωή περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε κι αντιλαμβανόμαστε. Ο χαρακτήρας κι οι ανάγκες μας, ο τρόπος που σκεφτόμαστε και δρούμε, είναι σε μεγάλο βαθμό απόρροια των πρώιμων χρόνων μας. Ένα παιδί, ως tabula rasa, διαμορφώνει την προσωπικότητα του μέσω των εμπειριών στο σπίτι του. Οι περισσότεροι γονείς προσφέρουν ό,τι έμαθαν να δίνουν και κάνουν το καλύτερο που μπορούν. Ωστόσο επειδή η τελειότητα είναι μια ουτοπία, πολλές φορές στο παιδί δημιουργούνται κάποια τραύματα. Μεγαλώνοντας, μένουν στο υποσυνείδητο και γεννούν συμπεριφορές, οι οποίες μπορεί σε μας να φαίνονται φυσιολογικές, αφού έτσι μάθαμε να βλέπουμε τον κόσμο, και περιμένουμε να συγκλίνουν με τη στάση που έχει το ταίρι μας. Μπορεί ακόμη και να μοιάζουν ανεξήγητες σ’ εμάς λόγω ελλιπούς ενδοσκόπησης και αναμνήσεων.

Το ζευγάρι συγγραφέων και συμβούλων Milan και Kay Yerkovich απαριθμούν πέντε τύπους ανθρώπων σχετίζοντας την παιδική τους ηλικία με την ερωτική τους ζωή, ως προς το τι προσφέρουν και τι αποζητούν. Η επίδραση κι άλλων παραγόντων είναι δεδομένη όπως κι η απαρίθμηση δεν είναι απόλυτη καθώς μπορεί να υπάρχει συνδυασμός χαρακτηριστικών, ωστόσο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον σαν θεωρία.

1. Αυτός που θέλει να ικανοποιεί

Ήταν το «καλό παιδί», υπόδειγμα μαθητή με ευπρεπή συμπεριφορά. Μεγαλώνοντας με υπερπροστατευτικούς ή επικριτικούς γονείς, το μόνο του μέλημα ήταν η αποδοχή τους. Έμαθε να κάνει τόσα πολλά για να ικανοποιήσει τα στάνταρ και τις επιθυμίες τους, που κάπου ξέχασε να θέσει τους δικούς του όρους. Ως ενήλικας στη σχέση του ασυνείδητα καταπιέζεται, καθώς το κακό με το να γίνεσαι χαλί να σε πατήσουν είναι ότι συνήθως το κάνουν. Δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει και να εκφράσει τις ανάγκες του, όπως και να βάλει όρια. Η λέξη «όχι» είναι άγνωστη κι οι διαμάχες αποφευκτέες με κάθε κόστος. Υποχωρήσεις, απολογίες, ακόμη και ψέματα στο βωμό της ηρεμίας. Ίσως κάποια στιγμή σκάσει ή ίσως πάλι καταλήξει τόσο κολλημένος πάνω στο ταίρι, με αποτέλεσμα να γίνει φορτικός ή να νιώθει ανεπαρκής τις στιγμές που ο σύντροφος προτιμά τον χώρο του. Δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο απ’ το να είσαι δοτικός και να κάνεις τον άνθρωπό σου να νιώθει μοναδικός και σημαντικός, αρκεί να κάνεις το ίδιο και για τον εαυτό σου. Μήπως στη λίστα των προτεραιοτήτων σου είσαι ο τελευταίος;

2. Το θύμα

Μέσα σε ένα χαοτικό σπίτι που επικρατούσαν φασαρίες και νεύρα, αυτό το παιδί προσπαθούσε να είναι αόρατο για να ξεφεύγει από το ραντάρ αυτής της φρενίτιδας. Συμμορφωνόταν για να μην τραβήξει την προσοχή. Έκλεινε τα μάτια και τ’ αφτιά του, κρυμμένο κι ήσυχο, χαμένο στις ονειροπολήσεις του φανταστικού του κόσμου, απέφευγε να γίνεται στόχος για ξεσπάσματα. Η τότε αίσθηση του πως είναι μικρό, ανήμπορο και χωρίς καμία επίδραση στα πράγματα εμφυτεύτηκε βαθιά μέσα του. Μεγάλος πια, έμαθε να προσαρμόζεται σε άσχημες καταστάσεις, να πηγαίνει με το ρεύμα τους αντί να τις αλλάζει. Συνηθισμένος τόσο στο χάος, που η ηρεμία σχεδόν τον παραξενεύει, ενδεχομένως υποσυνείδητα αναζητά παρτενέρ που του προσφέρουν παρόμοια (άρα οικεία) κατάσταση με την παιδική του ηλικία. Η μειωμένη του αυτοεκτίμηση συνιστά τροχοπέδη στην εύρεση μιας υγιούς σχέσης και απαρχή των δεινών του. Έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη μέσα του απ’ όση αισθάνεται, αρκεί να το ανακαλύψει.

3. Αυτός που θέλει να έχει τον έλεγχο

Σαν παιδί δεν έλαβε την τρυφερότητα και την προστασία που αποζητούσε από το σπίτι του, κι έτσι σκλήρυνε κι έμαθε να φροντίζει μόνος του τον εαυτό του. Τότε ένιωθε ευάλωτος κι εκτεθειμένος, τώρα θέλει να έχει το πάνω χέρι για να μη βγουν αυτά τα συναισθήματα στην επιφάνεια. Το χειρότερό του; Ο φόβος, η αβοηθησία κι η έκθεση σε υπερβολικό βαθμό. Γι’ αυτό το άτομο είτε ελέγχεις είτε σε ελέγχουν, δεν υπάρχει μέση λύση. Θέλει να γίνονται τα πράγματα με το δικό του τρόπο και νιώθει ανασφαλής αν βγει από τη ζώνη άνεσής του. Μπορεί να γίνει χειριστικός, ακόμα κι εκφοβιστικός. Έχει μάθει να κρύβει τις αδυναμίες του και να επουλώνει τις πληγές του εγωισμού του. Πίσω από το προσωπείο του, πόνος κι ευαισθησία. Θα καταφέρει να αφεθεί;

4. Ο αμφιταλαντευόμενος

Ζώντας σ’ ένα απρόβλεπτο κι ασταθές οικογενειακό περιβάλλον, το παιδί ανέπτυξε έντονο φόβο εγκατάλειψης. Όπως κι όταν οι γονείς του αποφάσιζαν να δείξουν το ενδιαφέρον τους, εκείνο ήταν εξαντλημένο από την αναμονή ή νευριασμένο από την απόρριψη για να το αποδεχτεί, ανάλογη συμπεριφορά έχει και στη σχέση. Οι ευαίσθητες κεραίες του εύκολα πιάνουν (κι ενίοτε παρεξηγούν) σημάδια απομάκρυνσης του άλλου. Οι εσωτερικές διαμάχες του εξωτερικεύονται με αναποφασιστικότητα, κυκλοθυμία κι ευερεθιστότητα, ενώ αισθάνεται ότι κανείς δεν τον καταλαβαίνει ή πως είναι ασήμαντος για το ταίρι του. Είναι ρομαντική και ιδεαλίστρια ψυχή, ποθεί να βρει τη σταθερότητα που του έλειψε από το σπίτι του και την ιδανική αγάπη, ωστόσο απογοητεύεται κι απαξιώνει ολόκληρη τη σχέση όταν τα πράγματα δεν είναι όσο ονειρικά τα φαντασιώνεται. Πρέπει να εξισορροπήσει τις προσδοκίες του με την πραγματικότητα, καθώς και τη συμπεριφορά του με αυτές.

5. Αυτός που υπεκφεύγει

Έμαθε να είναι ανεξάρτητος, αυτάρκης και να συντηρεί τον εαυτό του από μικρή ηλικία, αλλά το θέμα είναι ότι οι συναισθηματικές του ανάγκες δεν αναγνωρίστηκαν ούτε και καλύφθηκαν ποτέ. Εκδηλώσεις, συζητήσεις ή κινήσεις αγάπης δε γνώρισε. Έτσι έγινε ο πρακτικός, λογικός, ψυχρός κι αποστασιοποιημένος ενήλικας που θέλει το χώρο του και κρατά τα πράγματα απλά. Δε στηρίζεται παρά μόνο στα πόδια του και τυχόν ψυχολογικά του τα κρατάει μέσα του. Δύσκολα θα του ανοίξεις συζήτηση που αγγίζει τα βάθη της ψυχής του, καθώς τα τείχη του τον κάνουν να νιώθει άβολα με την έκφραση (ακόμα και με την ύπαρξη) συναισθημάτων. Τόσο άβολα που ακόμα και στα γλυκόλογα από το ταίρι του, αυτός θα περιορίσει τη σύνδεση με κάποιο μηχανισμό άμυνας, όπως το χιούμορ ή ο σαρκασμός. Παραδόξως, όμως, τη σύνδεση που με νύχια και δόντια αποφεύγει, την έχει ανάγκη όσο τίποτε άλλο.