Η συνήθεια που έγινε όντως λατρεία;

Καλοκαίρι μπαίνει και, όπως κάθε χρόνο, υποσχέθηκες στον εαυτό σου να σταματήσεις να γουρουνιάζεις κι η κινητοποίησή σου κράτησε μέχρι που έπεσε στην αντίληψή σου προσφορά 1+1 μπέργκερ δώρο. Άσε που μετά τα μεσάνυχτα, ο συνδυασμός παγωτού με γαριδάκια αποκτά άλλη χάρη. Πώς να αντισταθείς;

Εκτός αυτού, η φυσική σου κατάσταση δεν περνάει και την καλύτερή της φάση. Μην ξεροκαταπίνεις, ξέρεις ότι πρέπει να αρχίσεις γυμναστική. Έλα, όμως, που η μοναδική σου σχέση μαζί της είναι κάτι βιντεάκια που σου πετάγονται ύπουλα στο ίντερνετ. «Μωρέ μπράβο», σκέφτεσαι, αλλάζεις θέση, γιατί πιάστηκε η μέση σου από την ξάπλα και τρως το γαριδάκι που λέγαμε.

Όσο για τον ελεύθερό σου χρόνο; Έχεις φτάσει level 4625 στο ηλεκτρονικό που παίζεις κι έχεις άποψη για όλες τις σειρές του Netflix. «Αυτό ήταν! Από αύριο θα κάνω κάτι παραγωγικό», είπες χθες, κι έχεις ήδη περάσει τη μισή σου μέρα να σκρολλάρεις.

Συνήθεια· κάτι που κάνουμε χωρίς να το πολυσκεφτούμε. Τρομερά αναβλητικοί στην υιοθέτηση μιας καλής, καθόλου στη συνέχιση μιας κακής. Θέληση για αλλαγή υπάρχει, θεωρητικά. Πρακτικά, μετά από δεκάδες “new year, new me” σταμάτησες να το λες, νιώθεις πλέον σαν να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου. Κι ενώ έχεις πει πιο πολλά «από Δευτέρα» κι από τον Κιάμο, στον απολογισμό σημείωσες μηδέν εις το πηλίκον. Γιατί, όμως;

Η αλήθεια είναι ότι, αν η ετοιμότητα για αλλαγή δεν ξεκινήσει από μέσα σου, δεν πρόκειται να ξεκινήσει από κανένα χρονικό σημείο. Τα πάντα είναι ενέργεια κι η ενέργεια πάντα προτιμά να ρέει από το μονοπάτι με τη λιγότερη αντίσταση. Γι’ αυτό, δύσκολα ξεφεύγουμε από τις παγιωμένες μας συμπεριφορές. Εξάλλου, ο εγκέφαλός μας προτιμά να καταφεύγει σε αυτοματισμούς, ώστε να εξοικονομεί τα αποθέματα της κατευθυντήριας δύναμής του, για να τα αφιερώνει σε πιο σημαντικά πράγματα. Με τις συνήθειες ν’ αποτελούν, όμως, περίπου το 40% της καθημερινής μας δραστηριότητας, δε λες κι ασήμαντο το κομμάτι της ύπαρξής μας που αφήνουμε να διαμορφωθεί κάτω από τη μύτη μας. Τελικά, γινόμαστε αυτό που κάνουμε επαναλαμβανόμενα. Κι αν ελέγξουμε αυτό, ελέγχουμε σημαντικά το μέλλον μας.

Οι κακές συνήθειες δεν περιορίζονται στις κλασικές καθημερινές ρουτίνες όχι και τόσο καλού βίου. Στην πραγματικότητα, είμαστε πλάσματα της συνήθειας και στις σκέψεις μας. Την ώρα, για παράδειγμα, που γκρινιάζεις δίχως αύριο για το υφάκι της πωλήτριας, προγραμματίζεις τον εαυτό σου, έτσι ώστε να ενοχλείται με το παραμικρό που δε λειτουργεί όπως θα ήθελες και δεδομένων των ελάχιστων που βρίσκονται στον έλεγχό σου, ετοιμάσου για ηρεμιστικά.

Μέχρι κι η επιμονή στις προκαταλήψεις μας, πολλές φορές προέρχεται περισσότερο από συνήθεια παρά από πεποίθηση. Καμία φορά μένουμε και σε μια σχέση ή μια φιλία από συνήθεια. Ακόμα και το να περιμένουμε τις ιδανικές συνθήκες, συνήθεια είναι. Αν έχεις μια συνήθεια που δε σου κάνει καλό, η ιδανική συνθήκη για να τη σταματήσεις είναι η σημερινή. Αύριο θα έχει δυναμώσει.

Δεν είναι εύκολο, το ξέρω, ούτε κι ακατόρθωτο. Καταρχάς, σκέψου, έχεις αρκετό κίνητρο να την κόψεις; Το ότι δε βλέπεις τον εαυτό σου όπως θα ήθελες, θα έπρεπε να είναι αρκετό. Το βασικότερο είναι να πιστέψεις ότι μπορείς να την κόψεις, αλλιώς ξεκινάμε με αυτογκόλ· έχεις ήδη υπονομεύσει την επιμονή και την κινητοποίησή σου. Παρά τη διάρκεια ή τη δύναμή της, δεν είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού σου αυτή η συνήθεια. Εσύ πλάθεις τις συνήθειές σου, όχι αυτές εσένα.

Αν ήδη προσπάθησες κι απέτυχες, ίσως έφταιγε η τακτική. Μήπως για παράδειγμα πήγες να κάνεις διατροφή αλλά το ψυγείο σου ήταν γεμάτο με σοκολατένιους πειρασμούς; Μήπως πήγες για ένα μη βιώσιμο «όλα ή τίποτα»; (Εντάξει μωρέ έφαγα σήμερα ένα σνακ οπότε κάηκε η μέρα δεν μετράει, ας φάω τον αγλέορα.) Κάποιες συμπεριφορές έχουν αυτοματοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που έχουμε ξεχάσει τι τις προκαλεί. Παρατήρησε και κατανόησε τον μηχανισμό τους. Αν και μακροπρόθεσμα βλάπτουν, σίγουρα σου προσφέρουν μια στιγμιαία ικανοποίηση. Εφόσον λοιπόν κάτι παίρνεις, πρέπει με κάτι να το αντικαταστήσεις.

Δεν ξέρω αν ο έρωτας περνάει με έρωτα, πάντως οι συνήθειες αντικαθίστανται με ισχυρότερες. Βρες έναν ανώτερο σκοπό, αυτόν που χαντακώνει η συνήθεια κι αγάπησέ τον πιο πολύ απ’ αυτήν. Οραματίσου τον εαυτό σου με τις νέες σου καλές συνήθειες. Σε πιέζει, σε τρομάζει, σε προκαλεί αλλά σε εξιτάρει; Σε μεγαλώνει λοιπόν! Όσο το σκέφτεσαι με μεγαλύτερη συχνότητα, τόσο θα αγκαλιάσεις τη διαδικασία. Ύστερα, ξεκίνα να την πραγματοποιείς. Αν θες να αποκτήσεις ένα χαρακτηριστικό, λένε, να ενεργείς σαν να το έχεις ήδη. Στην αρχή θα είναι δύσκολο, θα χρειαστεί να κάνεις ένα μόνιμο cheerleading στον εαυτό σου. Μετά από περίπου ένα δίμηνο, θα προσαρμοστείς, και σιγά-σιγά θα σου βγαίνει σαν φυσική κατάσταση χωρίς κόπο -θα το συνηθίσεις δηλαδή! Η εξάσκηση φέρνει το μόνιμο κι ύστερα το τέλειο. Ανακοίνωσέ το στους κοντινούς σου ανθρώπους, τόσο για δέσμευση όσο και για ενθάρρυνση. Ξεκίνα σήμερα και βάλε αυτό που θες να κάνεις στο ενδιάμεσο της εγκαθιδρυμένης ρουτίνας σου.

Και μιλώντας για ρουτίνα- σταμάτα να βολεύεσαι σ’ αυτήν! Αν το μόνο που δείχνει ότι άλλαξε η μέρα είναι το ημερολόγιό σου, κάνε κάτι. Το ήξερες ότι η βαρεμάρα και η αηδία αποτελούν διαβαθμίσεις του ίδιου συναισθήματος; Μην κάνεις τα ίδια πράγματα περιμένοντας διαφορετικά αποτελέσματα. Δε χρειάζεται να ταξιδέψεις για να αλλάξεις σκηνικό, δοκίμασε κάτι που σου κινεί την περιέργεια, δημιούργησε κάτι πρωτότυπο, μάθε κάτι διαφορετικό. Η συνήθεια είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της εξέλιξης. Απελευθερώσου από τα δεσμά της και γίνε η έκπληξη που περιμένεις.

«Να ‘σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις.»