Και ποιος δεν εύχεται ο πόθος του να γίνει πραγματικότητα;

Ως μωρά, από τις πρώτες φράσεις που μαθαίνουμε να ξεστομίζουμε είναι το «κι άλλο». Και μεγαλώνοντας, το εξασκούμε περίφημα. Πάντα κάτι μας λείπει, πάντα θέλουμε κάτι περισσότερο.

Ο κατάλογος των επιθυμιών, ατελείωτος. Στην αναμονή για την πραγματοποίησή τους νιώθουμε ελλιπείς, ανολοκλήρωτοι. Μόνο που, να κι όταν πραγματοποιηθούν δεν αλλάζουν και πολλά. Το πυροτέχνημα της αρχικής ικανοποίησης, γρήγορα διαδέχεται ο κορεσμός. Και τότε η ανία δεν αργεί να κάνει την εμφάνισή της. Το αίσθημα κενού μας κατακλύζει και βάζουμε πλώρη για νέα «θέλω». Καταλήγουμε να νιώθουμε ακριβώς όπως πριν- ανεπαρκείς.

Τρέχουμε αδιάκοπα, αλλά μένουμε στάσιμοι. Σαν ηλεκτρικός διάδρομος λοιπόν απεικονίστηκε οπτικά η έννοια της ηδονιστικής προσαρμογής (hedonic treadmill). Αν κυνηγάς μια καλύτερη δουλειά, σχέση ή οικονομική κατάσταση πιστεύοντας ότι θα σου εξασφαλίσει μια σταθερή ευτυχία, η θεωρία αυτή προτείνει να το ξανασκεφτείς.

Γιατί, άντε και κατέκτησες το ζητούμενο. Σιγά-σιγά η μαγεία του εξασθένησε, εκθρονίστηκε στο νέο σου φυσιολογικό. Προσαρμόστηκες στην προσδοκία να το έχεις καθημερινά, έφτασες να θεωρείς αυτονόητη την παρουσία του στη ζωή σου, πολύ απλά το συνήθισες! Ίσως μόνο η στέρησή του θα μπορούσε να σου κάνει κάποια αίσθηση, το θέμα είναι ότι δεν το επιθυμείς πλέον και τόσο, δεν σε εξιτάρει. «Ίσως έκανα λάθος επιλογή» σκέφτεσαι, προσπερνώντας κάθε ευτυχία που σου χάρισε κι αλαζονικά ανικανοποίητος, αναζητάς κάτι άλλο, κάτι πιο πολύ. Μήπως το λάθος είναι ότι εξαρχής πιστεύουμε σε μια ανανεώσιμη και μαγικά ανατροφοδοτούμενη πηγή ενθουσιασμού;

Η θεωρία της ηδονιστικής προσαρμογής υποστηρίζει ότι η εσωτερική μας κατάσταση τείνει να παραμένει σταθερή μακροπρόθεσμα, ασχέτως με τα εξωτερικά ερεθίσματα. Ξέρω πόσο δύσκολο είναι για εμάς τους ψυχικά ανισόρροπους να το πιστέψουμε αυτό, αλλά ας του δώσουμε μια ευκαιρία. Το ψυχολογικό ανοσοποιητικό μας σύστημα σαν θερμοστάτης διατηρεί την ευτυχία μας σε συγκεκριμένα επίπεδα. Αυτό βέβαια είναι αποθαρρυντικό, αν αναλογιστείς πως είμαστε φύσει φορτωμένοι με μια ασπίδα απέναντι στην ευτυχία. Τότε γιατί να προσπαθούμε για το οτιδήποτε αν είναι να μην κάνει ουσιαστική διαφορά;

Αρχικά, το θετικό είναι πως αν έχουμε ασπίδα απέναντι στην ευτυχία, τότε έχουμε και στη δυστυχία. Ο μηχανισμός αυτός μας κάνει λιγότερο ευάλωτους σε αιφνίδιες αλλαγές κι ευνοεί την προσαρμοστικότητα. Ενισχύει την ανθεκτικότητά μας κι ανακάμπτουμε από δυσκολίες που μας φαίνονται βουνά.

Ό, τι φανταζόμαστε ότι θα μας κάνει ευτυχείς ή δυστυχείς, ίσως μας ξεγελάει. Ο προσομοιωτής καταστάσεων στον εγκέφαλο δε λειτουργεί άψογα. Υπερεκτιμούμε την ένταση, τη διάρκεια και τον αντίκτυπο ενός γεγονότος στη ζωή μας. Διαισθητικά, το να κερδίσει κανείς το τζόκερ ή το να πέσει θύμα σοβαρού ατυχήματος το συνδυάζουμε με εκτόξευση ή καταστροφή ζωής αντίστοιχα. Πρακτικά και προς έκπληξη όλων, έρευνα σε άτομα που πλούτισαν κι άτομα που είχαν κάποια σωματική επίπτωση από ατύχημα, έδειξε ότι μήνες μετά το συμβάν, τα επίπεδα ευτυχίας και των δύο ομάδων δεν είχαν μεταβληθεί σημαντικά σε σχέση με πριν από αυτό.

Άρα η ευτυχία μας είναι το ποιοι είμαστε εμείς, όχι το τι μας συμβαίνει. Είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται. Είναι επίκτητη νοητικά κι όχι φυσικά. Κάτι που πρέπει να το βρεις στην τωρινή στιγμή κι όχι στην ανυπομονησία για το μέλλον. Κάτι που πρέπει να εξασκήσεις σήμερα αν θες να το έχεις αύριο, μια νοοτροπία. Αν βρίσκεται στο έλεος προϋποθέσεων που πρέπει να είναι στη θέση τους, θα την αναβάλλεις διαρκώς. Μήπως ρυθμίζοντας αυθαίρετα κάποια πράγματα σαν όρους της ευτυχίας σου, τα εξουσιοδότησες ταυτόχρονα να στέκονται εμπόδια σ’ αυτήν;

Είναι αδύνατον να πετύχεις ένα στόχο που κινείται και μεταβάλλεται διαρκώς. Πώς θα πετύχεις λοιπόν μια ευτυχία βασισμένη σε ανθρώπους και περιστάσεις; Κι αν η ευχαρίστηση από την πραγμάτωση των προσωπικών στόχων είναι παροδική, τότε μάλλον ισχύει το γνωστό· η χαρά είναι στη διαδικασία.

Κι αν έχεις και κάποια downs στη ζωή σου, να θυμάσαι ότι δεν είναι μόνιμα, δεν έχουν τόση επίδραση πάνω σου κι υπάρχουν για να τονίζουν τα καλά. Μην είσαι απαισιόδοξος! Η απαισιοδοξία σε κάνει πιο άτυχο, καθώς σε απορροφά περισσότερο η γκρίνια κι η μοιρολατρία παρά η λύση των προβλημάτων σου, κι έτσι υποπίπτεις σ’ ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Η ευτυχία γεννιέται μέσα από τις αντιθέσεις. Μια άνευ όρων πρόσβαση στην απόλαυση υπονομεύει την ουσία της.

Άσχετο-σχετικό αλλά μιλώντας για απεριόριστη πρόσβαση σε απολαύσεις: το ήξερες ότι όσο κι αν σιχτιρίζουμε για τις διαφημίσεις στην τηλεόραση, έχει αποδειχθεί ότι η συνεχιζόμενη παρακολούθηση μειώνει το ενδιαφέρον; Ή ότι, αν σκέφτεσαι να απεγκαταστήσεις το παιχνίδι στο κινητό επειδή στη σπάει να περιμένεις μια ώρα να ξαναγεμίσουν οι ζωές, εν τέλει αυτό ακριβώς σε εθίζει περισσότερο. Η ηδονιστική προσαρμογή υποστηρίζει ότι αν στερούμαστε κάτι, το επιθυμούμε με περισσότερη θέρμη. Κάνε λοιπόν διαλείμματα όταν χρειάζεται.

Σαν τελευταία tips για να κατέβεις από τον διάδρομο: θυμήσου να μοιράζεις το χρόνο και το χρήμα σου σε αρκετές μικρές απολαύσεις, για να υπάρχει ποικιλία και διαφοροποίηση στη ζωή σου. Μην επενδύεις σε υλικά αγαθά γιατί η απόλαυσή τους σβήνει πολύ πιο γρήγορα συγκριτικά με αυτή μιας νέας εμπειρίας, ενός χόμπι, ενός ταξιδιού. Πού και πού κάνε κάτι έξω από τα νερά σου. Αφηγήσου τις καλές σου εμπειρίες, για να τις ξαναζείς! Εστίασε στο να κάνεις κι άλλους χαρούμενους, σου δίνει συναισθηματική ολοκλήρωση που διαρκεί περισσότερο. Συνέχισε να βάζεις στόχους, αλλά γεύσου την ανταμοιβή των κόπων σου.

Δεν είναι κακό να ανεβάζεις τα στάνταρ σου, αρκεί να κοιτάς πίσω πού και πού και να θυμάσαι από πού ξεκίνησες. Κοιτάς και πηγαίνεις μπροστά μόνο όταν εκτιμάς αυτά που έχεις, αλλιώς νιώθεις πάλι να γυρίζεις στο μηδέν. Τελικά, και ποιος δεν εύχεται να παίρνει αυτό που θέλει; Καμιά φορά έχει μεγαλύτερη αξία να συνθέτουμε την ευτυχία όταν δεν παίρνουμε αυτό που θέλουμε.