Τον Απρίλιο του 1900 και συγκεκριμένα στις 4 του μήνα, ένα πλοίο σφουγγαράδων, που έπλεε στα ανοικτά, κατευθυνόμενο προς τις ακτές της Τυνησίας αγκυροβόλησε κοντά στα Αντικύθηρα με σκοπό να προστατευτεί από μια μεγάλη μπόρα. Μέχρι να υποχωρήσει η καταιγίδα, το πλήρωμα πραγματοποιούσε καταδύσεις με σκοπό να εξερευνήσει τον βυθό από κάτω. Προς έκπληξή τους ανακάλυψαν ένα τεράστιο πλοίο σε βάθος 45 μέτρων, γεμάτο με πολύτιμα αντικείμενα, αγάλματα κι ένα αντικείμενο που αναστατώνει ακόμα και σήμερα την αρχαιολογία. Το αντικείμενο αυτό είναι γνωστό ως «Μηχανισμός των Αντικυθήρων».
Οι ιστορικοί, θεωρούν πως μιλάμε για το πρώτο υπολογιστικό σύστημα ή ίσως πιο απλά για να καταλάβουν και οι πιο απομακρυσμένοι από την επιστήμη, ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής της αρχαιότητας κι ο παλαιότερος γνωστός πολύπλοκος μηχανισμός πλανητικής λειτουργίας! Πρόκειται για έναν μηχανισμό κατασκευασμένο από μπρούτζο ο οποίος βρίσκεται μέσα σε ένα ξύλινο κουτί. Είναι ένας ωρολογιακός μηχανισμός, με οδοντωτούς τροχούς ακριβείας, που περιστρέφονται γύρω από πολλούς άξονες. Στα εξαρτήματά του υπήρχε ένα είδος πίνακα στον οποίο απεικονιζόταν δύο ημερολόγια: ένα ελληνικό κι ένα αιγυπτιακό. Χρονολογείται στο 87 π.Χ και πιθανότατα κατασκευάστηκε από τον ρόδιο αστρονόμο Γέμινο, ενώ υπάρχει και η θεωρία πως αποτελεί εφεύρεση του Αρχιμήδη. Σκοπός της λειτουργίας του ήταν η πρόβλεψη των κινήσεων των πλανητών, οι φάσεις της σελήνης και η πρόβλεψη των εκλείψεων, τόσο του ήλιου όσο και της σελήνης. Είχε επίσης τη δυνατότητα να προβλέπει τις ημερομηνίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες κι όλους τους σημαντικούς Πανελλήνιους Αγώνες όπως τα Ίσθμια, τα Νέμεα και τα Δελφικά Πύθια.
Λόγω της αναλογικής φύσης του μηχανισμού, εάν επιλεγόταν μια οποιαδήποτε ημερομηνία, είχε τη δυνατότητα να δείξει την ακριβή θέση των πλανητών την εκάστοτε ημερομηνία. Μπορούσε επίσης να απεικονίσει όλες τις φάσεις του Ερμή, της Αφροδίτης και της Σελήνης στο παρελθόν και στο μέλλον. Για την εποχή που κατασκευάστηκε και λειτούργησε, ήταν τόσο εξελιγμένος ο μηχανισμός, που μπορούσε να προβλέψει τη χρήση μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας στην κίνηση των ουράνιων σωμάτων.
Στην αποκρυπτογράφηση του μηχανισμού έπαιξε σημαντικό ρόλο ο Βρετανός καθηγητής Ντέρεκ Τζον Ντε Σόλλα. Συνεργάστηκε με το κέντρο ”Δημόκριτος” και τον πυρηνικό φυσικό Χαράλαμπο Καράκαλου, πάνω στη ραδιοφωτογράφηση του μηχανισμού με ακτίνες Γ και Χ αλλά και στην ανάλυση των συνδέσεών του. Παρ’ όλα αυτά, ο καθηγητής κατακρίθηκε από τους ειδικούς της εποχής αφού υποστήριζαν πως οι αρχαίοι Έλληνες δεν μπορούσαν να κατασκευάσουν ένα τέτοιο μηχάνημα αν κι είχαν το θεωρητικό υπόβαθρο.
Η σύγχρονη έρευνα συνεχίζεται, σε πανεπιστήμια της Αγγλίας και της Ελλάδας. Πλέον με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας, προγραμμάτων απεικόνισης κι ενός ειδικού τομογράφου, για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων τα συμπεράσματα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη 30 γραναζιών που περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ακόμα και με τα όσα έχουν στα χέρια τους οι επιστήμονες του σήμερα, δεν παύει να αποτελεί άλλο ένα μεγάλο μυστήριο, τόσο για την κατασκευή του όσο και για τη χρήση του από τους Αρχαίους και τον πραγματικό σκοπό της. Οι εικασίες σχετικά με το ναυάγιο από το οποίο ανασύρθηκε, είναι πως σε εκείνο το άτυχο δρομολόγιο, ο κατασκευαστής του μηχανισμού και το ίδιο το αντικείμενο κατευθύνονταν προς τη Ρώμη από τη Ρόδο. Η Ρόδος θα μπορούσε να είναι το λιμάνι αναχώρησης, αφού εκείνη την περίοδο στον νησί των Δωδεκανήσων βρισκόταν ένας από τους καλύτερους τεχνίτες σχετικά με γρανάζια.
Όλα αυτά τα στοιχεία μαζί, επιβεβαιώνουν για ακόμα μία φορά πως οι προγονοί μας, είχαν γνώσεις που δεν μπορούμε να φανταστούμε και τις χρησιμοποιούσαν στο έπακρο προκειμένου να οδηγηθούν σε ανακαλύψεις οποιουδήποτε κλάδου. Το μυαλό τους και οι εφευρέσεις τους λίγο πριν το τέλος της εποχής τους, μπορούμε να πούμε πως ενδεχομένως και να ξεπερνούσε τις δικές μας γνώσεις, αν σκεφτεί κανείς τα λιγοστά τους μέσα και πως αν όλα αυτά τα ευρήματα λάμβαναν χώρα στο σήμερα, θα μιλούσαμε για έναν διαφορετικό κόσμο, με απέραντες δυνατότητες.
Συντάκτης: Χριστίνα Μίνου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
