Είναι το μικρό «τερατάκι» που μπαίνει μέσα μας χωρίς να το θέλουμε. Ο λόγος για τη ζήλια, που αναστατώνει τις σχέσεις μας και μπορεί να φτάσει ακόμα και να τις καταστρέψει, τόσο αυτές όσο και –σε ακραίες περιπτώσεις– ολόκληρη τη ζωή μας.
Είναι πραγματικά αμφίβολο αν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει νιώσει έστω και μια φορά στη ζωή του το συναίσθημα της ζήλιας. Και δεν είναι μόνο η ζήλια που μπορεί να νιώθουμε για το σύντροφό μας, αλλά κι αυτή που νιώθουμε συχνά, όσο κι αν δε θέλουμε να το παραδεχτούμε, για τους ίδιους μας τους φίλους, ακόμα και για τους συγγενείς μας.
Η ζήλια είναι συνδυασμός συναισθημάτων και γι’ αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα σφοδρή και, ενίοτε, να βγάλει αυτόν που ζηλεύει εκτός ελέγχου. Περιλαμβάνει το φόβο, την ανασφάλεια, το άγχος, το θυμό, την οργή, την απελπισία. Το αξιοσημείωτο είναι, ότι ενώ όλοι ξέρουν τις επιπτώσεις της, πολλές φορές είναι δύσκολο να την ελέγξει κανείς. Με αποτέλεσμα να δημιουργείται πρόβλημα στις σχέσεις.
Πιο έντονες διαστάσεις παίρνει η ερωτική ζήλια. Εγκλήματα πάθους, σύζυγοι σε ρόλους ντετέκτιβ αναζητούν πληροφορίες και στοιχεία προκειμένου να επιβεβαιώσουν το φόβος τους. Παρ’ όλα αυτά, η ζήλια ανάμεσα σε φίλους υπάρχει. Ακόμα κι αν πολλοί άνθρωποι δεν το παραδέχονται.
Τα πράγματα φυσικά είναι εντελώς διαφορετικά σε ό,τι αφορά στη φιλική σχέση. Η ζήλια σε φιλικό επίπεδο είναι κάτι σαν προέκταση της έννοιας του ανταγωνισμού κι ίσως και του φθόνου που μπορεί να νιώσει κανείς, για ένα φιλικό πρόσωπο όταν αυτό επιτυγχάνει ή αποκτά πράγματα που εκείνος δεν μπορεί. Πολλοί θεωρούν πως ο φίλος που ζηλεύει «δεν αξίζει να είναι φίλος», είναι όμως πράγματι έτσι;
Στο συγκεκριμένο ζήτημα, συνυπάρχουν δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μπορεί ο φίλος που ζηλεύει να ωφελείται από το συναίσθημα. Με άλλα λόγια, έχει περισσότερο ως πρότυπο τον φίλο του, παρά τον ζηλεύει. Λειτουργεί ως κίνητρο για βελτίωση. Στην περίπτωση αυτή, ίσως είναι λάθος να «καταδικαστεί» το συναίσθημα αυτό.
Από την άλλη βέβαια, τόσο στις φιλίες μεταξύ γυναικών, όσο και σε αυτές μεταξύ ανδρών παρατηρείται ένας αθέμιτος ανταγωνισμός κι ένα «μίσος» για τις επιτυχίες του «φίλου». Κι αυτό είναι που πολλοί αποκαλούν φθόνο, το συναίσθημα αυτό που ορίζεται ως «λύπη για το καλό του άλλου».
Τον φθόνο είναι δύσκολο να τον διαχειριστεί, τόσο αυτός που ζηλεύει, όσο κι αυτός που αποτελεί το αντικείμενο της ζήλιας. Γι’ αυτό και συχνά παρατηρεί κανείς ακόμα και παιδικές φιλίες να διαλύονται και παλιούς φίλους να απομακρύνονται, χωρίς πραγματικά οι εξωτερικοί παρατηρητές να κατανοούν το γιατί.
Γιατί είναι δύσκολο λοιπόν να βρεθεί ένας φίλος που δε θα ζηλεύει και θα χαίρεται με τις χαρές μας; Ο Όσκαρ Ουάιλντ έλεγε πως «δεν είναι δύσκολο να βρούμε ανθρώπους που να θέλουν να συμπάσχουν στα βάσανά μας, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιο να βρεθεί κάποιος που να χαρεί ειλικρινά με τους θριάμβους μας». Προφανώς, επειδή ενεργοποιείται αμέσως ο μηχανισμός της σύγκρισης. Αντί να πανηγυρίσει για το καλό νέο, ο συνομιλητής αναρωτιέται: Και γιατί όχι εγώ;
Οι αληθινοί φίλοι υπογράφουν σύμφωνο ευγένειας σ’ όλα τα στάδια της ανθρώπινης μοίρας. Σχετικά με τον Βολταίρο, «Η φιλία είναι ένα σιωπηρό συμβόλαιο μεταξύ δύο ευαίσθητων κι ενάρετων ανθρώπων. Λέω ευαίσθητων, επειδή ένας μοναχός ή ένας ερημίτης μπορεί να είναι καλοί άνθρωποι αλλά να μη γνωρίζουν τη φιλία. Λέω ενάρετων, επειδή οι κακοποιοί έχουν απλώς συνεργούς, οι φιλήδονοι, συντρόφους στη σχολή, οι άπληστοι, συνεταίρους, οι πολιτικοί μαζεύουν γύρω τους οπαδούς, οι τεμπέληδες έχουν σχέσεις και οι άρχοντες αυλικούς, αλλά μόνο τα ενάρετα άτομα έχουν φίλους».
Το θέμα είναι κατά πόσο μπορείτε να αφήσετε το συναίσθημα αυτό να κυριαρχεί τη ζωή σας και τις σχέσεις σας. Είναι φυσιολογικό να το νιώσετε κάποια στιγμή, αλλά το θέμα είναι να μάθετε να το αναγνωρίζετε, να το ονοματίζετε και να το διαχειρίζεστε.
Επιμέλεια Κειμένου Νάντιας Κοκκίνου: Πωλίνα Πανέρη
