Είσαι για ένα κουίζ;

Κι αφού είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με το βασικό μοντέλο˙ ξέρεις, αυτό όπου σου δίνεται μια σειρά ερωτοαπαντήσεων κι εσύ αφιερώνεις ένα ψήγμα του χρόνου σου για να πάρεις μια άκρως ολοκληρωμένη απάντηση στα πιο φιλοσοφικά ερωτήματα της ζωής, ας περάσουμε και στα πιο σημαντικά. Άραγε πόσα τεστ και κουίζ μπορεί να έχεις λύσει συνολικά μέχρι σήμερα και πόσο χρόνο έχεις αφιερώσει σ’ αυτά; Με πρόχειρους υπολογισμούς και θεωρώντας πώς κατά μέσο όρο ένα άτομο λύνει ένα κουίζ την εβδομάδα, μέσα σ’ έναν χρόνο συμπληρώνονται κιόλας πάνω από 200. Τα μισά δηλαδή να λύναμε στο λύκειο θα το βγάζαμε όλοι με άριστα. Γιατί λοιπόν τα συγκεκριμένα τεστάκια μας αρέσουν τόσο πολύ; Τι τα κάνει τόσο ελκυστικά;

Αυτή η νεοφερμένη τάση φαίνεται να έχει απήχηση σε κάθε ηλικία και περιλαμβάνει πληθώρα θεματολογιών, από ψυχολογικά τεστ, τεστ προσωπικότητας, επαγγελματικά, κοινωνικά και φαντασίας. Με λίγο ψάξιμο έχεις στη διάθεσή σου ένα σωρό από κουίζ για το «Πόσο ειλικρινής είσαι σαν άνθρωπος;», «Πόσο πετυχημένος είσαι στη δουλεία σου;», «Πόσο καλός είσαι στο φλερτ;», «Τι ζώο ήσουν στη προηγούμενή σου ζωή;», μέχρι και για το «Τι χαρακτήρας από το Hogwarts είσαι;». Και κάπως έτσι ενώ ξεκινάς να λύσεις ένα απ’ αυτά για να περάσει η ώρα, καταλήγεις σαν ένας άλλος Τσαντλερ από τα αξέχαστα Φιλαράκια, να μαθαίνεις μέρα μεσημέρι πως ναι, τελικά βάζεις τη καριέρα σου πάνω από τους άντρες.

Όσο διαφορετικά κι αν είναι βέβαια, έχουν ένα πολύ βασικό κοινό χαρακτηριστικό το οποίο καταφέρνει να σε κερδίσει. Η δομή τους η ίδια, σου δίνει απαντήσεις μέσα από τον πιο εύκολο και γρήγορο τρόπο, οι οποίες σε φέρνουν κάθε φορά λίγο πιο κοντά στο να κατανοήσεις περισσότερο τον εαυτό σου. Εκ φύσεως λατρεύουμε να μαθαίνουμε πράγματα για μας και να δίνουμε εξηγήσεις για τους λόγους που φερόμαστε όπως φερόμαστε, μιλάμε όπως μιλάμε και επιλέγουμε τις σχέσεις που έχουμε, με τους ανθρώπους γύρω μας. Αν αυτό μπορεί να πετύχει τόσο διασκεδαστικά όσο μέσα από ένα πεντάλεπτο κουίζ, τι καλύτερο σωστά;

Φυσικά καταλήγοντας σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, η ευχαρίστηση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Κι επειδή τα περισσότερα από τα τεστ αυτά δεν είναι σχεδιασμένα από τίποτα ειδικούς, δε θες και πτυχίο ψυχολογίας για να διακρίνεις πίσω από κάθε προτεινόμενη απάντηση, ποιο είναι το τελικό αποτέλεσμα στο οποίο μπορεί να οδηγεί. Αυτό που στην ουσία γίνεται είναι ότι προσαρμόζουμε τις απαντήσεις μας με βάση το αποτέλεσμα που επιδιώκουμε, παίρνοντας ως απάντηση μια εικόνα του εαυτού μας την οποία ήδη βλέπουμε. Αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν θετική ανατροφοδότηση, όπου επιβεβαιώνουμε την άποψη που έχουμε για εμάς. Αυτό κατ’ επέκταση μας κάνει να νιώθουμε ακόμη καλύτερα με τον εαυτό μας, έχοντας εξάλλου και τα διαπιστευτήρια μιας τόσο έγκυρης πηγής.

Μια αρκετά ενδιαφέρουσα προσέγγιση, είναι η εξήγηση αυτής της συνήθειας μέσα από τη θεωρία του Φρόιντ ως προς την μετάθεση ή το λεγόμενο Displacement. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, η μετάθεση είναι η ασυνείδητη διαδικασία κατά την οποία μεταφέρονται ιδέες, ενέργεια και συναισθήματα μακριά από πράγματα τα οποία προκαλούν άγχος. Στη περίπτωση των τεστ αυτών, η προτίμηση μας είναι ξεκάθαρη σε ό, τι δεν έχει προθεσμία ή βαθμολογείται και κατ’ επέκταση δε δημιουργεί στρες, αλλά σου προκαλεί την αίσθηση της ολοκλήρωσης μιας διαδικασίας, παρά σε μια εργασία η οποία έχει περισσότερες απαιτήσεις.

Αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, διανύουμε μια εποχή όπου η κατηγοριοποίηση κάθε προσωπικότητας, είναι αν μη τι άλλο κατακριτέα. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο το ότι μας δίνει τόση ευχαρίστηση, όταν ένας τυχαίος αλγόριθμος αναλύει τον χαρακτήρα μας και να μας τοποθετεί ανάμεσα σε ένα τόσο περιορισμένο αριθμό καθορισμένων κατηγοριών; Ίσως βέβαια η ελαφρότητα κι η έλλειψη ακρίβειας και εγκυρότητας που προσδίδουν τα συγκεκριμένα τεστ, μας κάνει να αδιαφορούμε γι’ αυτό. Ή πάλι ίσως τελικά να μας αρέσει ακόμη να μπαίνουμε σε κατηγορίες.

Το μόνο σίγουρο είναι πώς ο καθένας μας ανεξαιρέτως απολαμβάνει να λύνει κάθε τύπο κουίζ ενώ χαζεύει στο ίντερνετ και φυσικά να μοιράζεται άφοβα τα αποτελέσματα, ανεβάζοντάς τα στον τοίχο του. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί εξάλλου το ότι τα πλείστα έχουν πλάκα κι ενδιαφέρον. Αν και έχει ψιλόψυθιριστεί σε κύκλους μια υπόνοια εθισμού ως προς αυτά, παραμένει ακόμη υπερβολική ως ιδέα. Βέβαια το γεγονός πώς γκουγκλάροντάς το, σου βγάζει ως αποτέλεσμα ένα κουίζ για το «Πόσο εθισμένος είσαι στα κουίζ;», όσο να πεις σε βάζει σε δεύτερες σκέψεις.