Απτική πείνα: όταν το χάδι λείπει και μάλιστα πολύ

Οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα που έχουμε ανάγκη την επαφή, να αγγίξουμε τον άλλον, να μας αγγίξει και εκείνος. Ποιος δεν έχει αναζητήσει ένα χάδι στο μάγουλο, στα μαλλιά, ένα χέρι που ταξιδεύει απαλά στο δέρμα της πλάτης μας, μια σφιχτή αγκαλιά, από εκείνες που μπαίνεις μέσα και χάνεσαι.

Από εκείνη την μοναδική στιγμή που εμφανιστήκαμε σε αυτόν τον κόσμο και νιώσαμε το άγγιγμα της μητέρας μας, να μας επιβεβαιώνει σιωπηλά με τα χέρια της, τα δάχτυλά της, στο μικρό μας κορμάκι, ότι θα είναι εκεί να μας θρέφει, όχι με το γάλα, αλλά με μια άλλη τροφή ίσως ισοδύναμα,αν όχι περισσότερο σημαντική το άγγιγμά της.

Ως άλλο αστέρι του Βορρά που μας κατευθύνει προς εκείνο το οποίο πάντα αναζητούμε, ψάχνουμε να αναπαράγουμε συχνά εκείνη την πρώτη αίσθηση της αφής, του αγγίγματος, για να «τραφούμε», να ικανοποιηθούμε συναισθηματικά, να επουλώσουμε εσωτερικές πληγές και να ισορροπήσουμε στο τεντωμένο σχοινί της ζωής μας. Μεγαλώνοντας όλα τα αγγίγματα της καθημερινότητας, από τις τυπικές χειραψίες, τα χάδια, το γαργάλημα, τα τυχαία αγγίγματα, τις αγκαλιές με φίλους, ένα χτύπημα στην πλάτη ως άλλη επιβράβευση, όλες εκείνες τις φορές που η αφή μας ενεργοποιείται ξανά και ξανά.

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και η ανάγκη για επαφή είναι βιολογικά και άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατάσταση της σωματικής και ψυχικής του υγείας. Με την απουσία του αγγίγματος, οδηγούμαστε αναπόδραστα σε μια κατάσταση που ονομάζεται απτική πείνα, ή αλλιώς αποστέρηση της αφής, ή κοινώς «πείνα» του δέρματος. Έχεις αναρωτηθεί τον λόγο που ο γιατρός ακουμπά το νεογέννητο μωρό επάνω στο γυμνό δέρμα του στήθους της μητέρας του; Γιατί έχουν «εφευρεθεί» κοινωνικά στοιχεία σύνδεσης όπως η χειραψία; Μήπως τον λόγο που οι αθλητικές ομάδες αγγίζουν ο ένας τον άλλο με χαρακτηριστικές κινήσεις κατά τη διάρκεια ενός αγώνα; Έχεις νιώσει εσύ κάποια στιγμή, ίσως και τώρα, μια αυξανόμενη λαχτάρα για άγγιγμα με ένα βαθύ αίσθημα σχεδόν συγκίνησης, ανεξήγητης;

Το άγγιγμα είναι το πρωταρχικό το πιο πρωτόγονο και εγγενές μέσο επικοινωνίας των αναγκών μας. Η αφή με το άγγιγμα, εκτός από τις πολύπλοκες λειτουργίες που περιλαμβάνει, αποτελεί μια καίρια, πλούσια αισθητηριακή εμπειρία σύνδεσης και διαμόρφωσης. Αμφίδρομη όπως είναι, προσφέρει αυτό που λαμβάνει καθώς και τα δύο μέρη συμμετέχουν εξίσου στη διαδικασία. Εκτός από τη μείωση της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που παράγεται σε καταστάσεις άγχους και πίεσης και το πολυσχιδές μονοπάτι των νευρολογικών απολήξεων που ακολουθεί μέσα στο σώμα μας, απελευθερώνοντας διάφορες ορμόνες όπως η οξυτοκίνη, η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, το άγγιγμα μειώνει τα επίπεδα του στρες, κατεβάζει την αρτηριακή πίεση, μειώνει τους καρδιακούς παλμούς και αυξάνει το αίσθημα της σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων.

Η κοινωνική απομάκρυνση και απομόνωση που βιώνουμε σήμερα και ιδιαίτερα με την παρουσία των πρόσφατων συνθηκών έχει ενισχύσει αυτή τη μορφή «πείνας», γνωστή ήδη στους ψυχολόγους από το 1940. Η απτική πείνα, ή αλλιώς η αποστέρηση του αγγίγματος είναι μια θεμελιώδης ανάγκη που προσομοιάζει την πραγματική πείνα και εκφράζεται εξίσου δυναμικά και επιτακτικά καλώντας το άτομο για πλήρωσή της. Η απτική πείνα, εάν μείνει ακάλυπτη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, σε πιο κόκκινα επίπεδα συμπεριφοράς, αυξημένα επίπεδα άγχους, διαταραχές της εικόνας του σώματος και ερωτικές δυσλειτουργίες, καθώς και στη δημιουργία συναισθημάτων φόβου σύνδεσης και μοναξιάς.

Η εμμονή μας με την τεχνολογία, η οποία μας συνδέει με το πιο απομακρυσμένο σημείο του πλανήτη αλλά μας απομονώνει από τον διπλανό μας, προσφέρει ανεπιτυχώς μια παροδική λύση. Αδυνατώντας να αντικαταστήσει τη ρεαλιστική επαφή, το πραγματικό άγγιγμα, όπως μόνο ένας άλλος άνθρωπος είναι ικανός να αναπαράγει, προσφέρει μια προσωρινή συχνά ανακούφιση, που όμως παραπλανά και ίσως ενισχύει τελικά την αρχική ανάγκη μας.

Αυτή η καθημερινή απουσία αγγίγματος, συχνά καλύπτεται μέσω της ερωτικής επαφής, αλλά δεν αποτελεί το κυριότερο μέσο κάλυψης αυτής της ανάγκης. Η κάλυψη της απτικής πείνας, ως ανάγκη, επιτυγχάνεται ουσιαστικά μόνο μέσω ενός αγγίγματος με ενσυναίσθηση, προσφέροντας πολλά περισσότερα από όσα προσφέρει μια επαφή. Χωρίς αυτό το γεγονός να αφαιρεί φυσικά κάτι από τη δική της σημασία και αξία.

Το άγγιγμα είναι ένα στοιχείο συνυφασμένο με την ανθρώπινη φύση και η επαναλαμβανόμενη στέρησή του έχει σαφείς ψυχολογικές επιπτώσεις στον άνθρωπο. Με αφορμή αυτή την ανάγκη που αναδύθηκε έντονα με τα πρόσφατα γεγονότα, έχει κάνει την εμφάνισή του ένα νέο hashtag στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αφορμή μια ανάρτηση του Justin Bieber ο οποίος αντιμετώπιζε έντονο στρες και βοηθήθηκε σημαντικά από αυτήν. Είναι μια ατομική τεχνική ανακούφισης και καταστολής του συναισθήματος αυτής της μορφής «πείνας», η οποία μπορεί να εκτελεστεί είτε ατομικά είτε με την καθοδήγηση ενός ειδικού. Ονομάζεται Self-Havening, ή αλλιώς τεχνική αυτο-ανακούφισης και απαντάται σε ποικίλες παραλλαγές, ανάλογα με την προσέγγιση του εκάστοτε ειδικού.  Εφαρμόζοντας τη συγκεκριμένη τεχνική στην ουσία προσφέρεις στον εαυτό σου την αγκαλιά που επιθυμείς να λάβεις.

Εναλλακτικοί τρόποι ανακούφισης αυτού του αισθήματος «πείνας» είναι ένα μασάζ, η άσκηση και μια αγκαλιά από το αγαπημένο σου κατοικίδιο. Με τη δημιουργία των Cuddle Cafés σε κάποιες χώρες όπου προσφέρουν τη δυνατότητα να ξαπλώσεις στην αγκαλιά ενός ξένου για όσο εσύ χρειάζεσαι, μετά από μια κουραστική ημέρα στη δουλειά, η ανάγκη για ουσιαστική επαφή και άγγιγμα γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ.

Παραφράζοντας τα λόγια του B.P. Hardy, ποτέ άλλοτε η επαφή δεν ήταν πιο διαθέσιμη κι όμως ποτέ δεν υπήρξε πιο απρόσιτη. Ενώ περιστοιχιζόμαστε από μια πληθώρα ανθρώπων γύρω μας, ποτέ δεν υπήρξαμε πιο μόνοι. Ενώ έχουμε στη διάθεσή μας μια πληθώρα μέσων επικοινωνίας, ποτέ δεν μπόρεσαν να αντικαταστήσουν το πραγματικό άγγιγμα του δέρματος.