Irvin Yalom: «ώριμη αγάπη είναι όταν αγαπάς, όχι όταν αγαπιέσαι»

Υπάρχουν λίγοι που δεν έχουν αναρωτηθεί για όσα λέγονται πίσω από τις κλειστές πόρτες ενός ψυχιάτρου, τυλίγοντας μ’ ένα πέπλο μυστηρίου, απρόσιτου κι ανεξήγητου, τις ατομικές κι ομαδικές συνεδρίες που διαδραματίζονται εκεί. Και κανείς δεν έχει μετατρέψει αυτές ακριβώς τις απόρρητες συνεδρίες σε μια διαδικασία προσιτή, όσο ο Irvin Yalom, τόσο στις συνεντεύξεις όσο και στα πολυάριθμα βιβλία του.

Καθηγητής ψυχιατρικής στο Stanford, πολυγραφότατος συγγραφέας ευρείας αλλά κι επιστημονικής θεματολογίας, προσεγγίζει κι αποδίδει κάθε θέμα με μια οικειότητα κι άνεση, που μετατρέπει ακόμα και τα πιο δύσκολα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης όπως το τέλος της ζωής, σε κάτι προσιτό στην κατανόηση, απομακρύνοντας κάθε περιττό κι απαγορευτικό στοιχείο. Μας έχει μεταφέρει συνεδρίες ασθενών του, όσο και προσωπικές βιωματικές εμπειρίες από το παρελθόν του, αλλά κι από την καθημερινή του ζωή, σε μια προσπάθεια να απενοχοποιήσει και να εξορθολογίσει κάθε στοιχείο και λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής και να αποδώσει τη γαλήνη και αποδοχή που αυτό συνεπάγεται για τον καθένα από εμάς. Όσο αποκαλυπτικός, τόσο ρεαλιστής όσον αφορά τη ζωή και την απουσία αυτής, την αγάπη και την αυτοπραγμάτωση, τον σκοπό που αποζητά κάθε άνθρωπος κι οδηγεί την ύπαρξή του.

Γεννημένος από μετανάστες Εβραίους γονείς στην Αμερική, πέρασε τα παιδικά του χρόνια βυθισμένος μέσα στα βιβλία, και στα διαλείμματα βοηθούσε στην οικογενειακή επιχείρηση. Μια βραδινή κρίση πανικού του πατέρα του, όταν εκείνος ήταν στην εφηβεία, τον οδήγησε να βρει τον σκοπό της ζωής του, που δεν ήταν άλλος από το να βοηθάει ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το άγχος και τον φόβο κυρίως του τέλους της ζωής, με σκοπό να εξαλείψει τα συναισθήματα θυμού και τύψεων που ένιωσε κάποτε.

Ανέπτυξε το δικό του μοντέλο υπαρξιακής ψυχοθεραπείας, έχοντας στο κέντρο του την απομόνωση, την απουσία νοήματος, τη θνητότητα και την ελευθερία, στοιχεία που αποτελούν τα τέσσερα δεδομένα της ανθρώπινης υπόστασης. Παράλληλα με τα επιστημονικά βιβλία και άρθρα του, η λογοτεχνική του δράση υπήρξε σημαντική. Αναπτύσσοντας μια τεχνική συγγραφής μοναδική, κατάφερε να γίνει πρωτοπόρος και να αποτελέσει εκπαιδευτικό υλικό για κολέγια.

Χωρίς να εγκαταλείψει την πρακτική και τους λιγοστούς ασθενείς του, κατάφερε ν’ αναπτύξει μια εξίσου επιτυχημένη προσωπική και οικογενειακή ζωή, με την παρουσία της συντρόφου του Marilyn, με την οποία αποτέλεσαν ζευγάρι για σχεδόν 50 χρόνια. Αλλά ακόμα κι αφού έφυγε εκείνη από τη ζωή, ο Irvin Yalom μοιράστηκε γι’ άλλη μια φορά με τους αναγνώστες του την εμπειρία της προσωπικής απώλειας, του πένθους, του φόβου του, μετατρέποντας μια άκρως ψυχοπιεστική και δραματική εμπειρία σ’ ένα εκπαιδευτικό και βαθιά ανθρώπινο μοίρασμα.

Αποκαλυπτικός αλλά και βαθιά σεβόμενος την ανθρώπινη υπόσταση, καταφέρνει να φέρει στις πραγματικές τους διαστάσεις ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο, από το ξεκίνημα μέχρι το τέλος της ζωής του. Χωρίς καλολογικά στοιχεία και με βαθιά γνώση του αντικειμένου της ψυχολογίας, επιτυγχάνει να προσεγγίσει με επιτυχία τόσο τον απλό αναγνώστη όσο και τον επιστημονικό κόσμο, όντας αποδεκτός κι αγαπητός κι από τους δύο.

Περιγράφοντας από αστεία περιστατικά μέχρι ιδιαίτερα δύσπεπτες καταστάσεις, τόσο μέσα από τον χώρο του ιατρείου του όσο κι από την οικογένειά του, βλέπουμε, μέσα από τις περιγραφές του, τους ρόλους που διαδραματίζουμε στη ζωή τη δική μας και των άλλων γύρω και δίπλα μας.

Από την καθημερινή του προσωπική ιεροτελεστία μέχρι τις συνήθειες και ρουτίνες των ασθενών του, στα βιβλία του δε λείπει κανένα στοιχείο. Περνώντας με ευκολία από το απλό στο πολύπλοκο και σε αφανή στοιχεία κρυμμένα κάτω από την επιφάνεια, διατηρεί μια έντονη επιθυμία να σε παρασύρει σε όλο και μεγαλύτερες αναζητήσεις, του εαυτού και των άλλων.

Από το πρώτο του βιβλίο, «Η θεωρία και πράξη της ομαδικής ψυχοθεραπείας», που έχει μεταφραστεί σε 14 γλώσσες και διδάσκεται σε πολλά πανεπιστήμια, μέχρι τον «Δήμιο του Έρωτα» και τη «Θεραπεία του Σοπενάουερ» και πολλά άλλα, όλα best sellers κι όλα έμμεσα βοηθούν τον αναγνώστη ν’ αγγίξει σημεία του εσωτερικού κόσμου του με ευαισθησία και κατανόηση, δίνοντας μια κατεύθυνση άκρως ανθρωπιστική.

Απέχοντας σημαντικά από το καθιερωμένο στερεότυπο του απρόσιτου θεραπευτή, αποκαλύπτει στοιχεία του εαυτού του και καταρρίπτει το παραδοσιακό μοντέλο ψυχανάλυσης, λογοκρίνοντάς το ως αναποτελεσματικό για τον ασθενή. Η ενσυναίσθηση και η αυτο-αποκάλυψη, στοιχεία που χρησιμοποιεί στις συνεδρίες του αλλά και στη γραφή του, με έναν αποκαλυπτικό αυθορμητισμό δημιουργεί τις βάσεις για μια επιτυχημένη κι ειλικρινή σχέση με τον ασθενή.

Με απουσία στοιχείων αυθεντίας, αποδέχεται κι αναγνωρίζει τόσο τις επιτυχίες του όσο και τα σφάλματα στα οποία έχει υποπέσει. Ισχυρίζεται ότι ο τρόπος ν’ αποτινάξουμε τον φόβο ενός επερχόμενου τέλους, είναι να ζούμε μια ζωή χωρίς λύπη, αφού έχουμε ζήσει όσα επιθυμούσαμε, χωρίς να μετανιώνουμε. Εξάλλου, η ζωή ολόκληρη είναι ένας μυστήριος γρίφος που μαζί με τον εκάστοτε ψυχοθεραπευτή καλούμαστε να λύσουμε.

Εξανθρωπίζοντας τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, καθιστά το αντικείμενο προσιτό, απαλλαγμένο από όλα όσα το περιέβαλλαν τα προηγούμενα χρόνια κάνοντάς το όλο και πιο δύσκολο να αγγίξει τους περισσότερους ανθρώπους. Ευθύς αλλά και προσηνής, γίνεται ο καταλύτης για μια ζωή που περνά μέσα από την αυτογνωσία και το ξύπνημα της οικειότητας.

Θεωρώντας ότι τα περισσότερα προβλήματα που ταλανίζουν τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο πηγάζουν κυρίως από την απουσία διαπροσωπικών σχέσεων, αυθεντικών και γεμάτων ειλικρίνεια, αποζητά κι οδηγεί τους ασθενείς και τους αναγνώστες του στα χνάρια μιας ζωής όπου δεν έχεις να μετανιώνεις για τίποτε. Στοιχείο που προέρχεται από τη συνειδητοποίηση ότι η ζωή είναι άκρως παροδική, παρακινεί να αντλήσουμε όλες τις χαρές, τις λύπες, τις επιτυχίες, τις αποτυχίες, το καθετί.

Ευφυής και χαμογελαστός, αφομοιώνει τον πόνο των ασθενών του, τις δυσκολίες του να ζει πλέον χωρίς την επί χρόνια σύντροφό του Marilyn και μέσα από τα έργα του αναφέρει:«Η αγάπη δεν είναι μόνο μια σπίθα πάθους μεταξύ δύο ανθρώπων. Υπάρχει μια απεριόριστη διαφορά ανάμεσα στο να ερωτεύεσαι και ν’ αγαπάς. Αντίθετα, η αγάπη είναι ένας τρόπος ύπαρξης, μια «προσφορά», δεν είναι «ένα ερωτικό σκίρτημα», είναι ένας τρόπος να συνυπάρχουμε σε μία σχέση, όχι μια πράξη που περιορίζεται σε ένα μόνο άτομο». «Η ώριμη αγάπη είναι όταν αγαπάς, όχι όταν αγαπιέσαι.»

Και προκαλεί λέγοντας ότι η απουσία περιέργειας είναι κακό σημάδι. Πρέπει να θέλεις να μάθεις για τον εαυτό σου όσα περισσότερα μπορείς, ώστε ν’ αλλάξεις, να κατανοήσεις, να συμπαθήσεις και να αποδεχθείς την πραγματικότητα όλων των στοιχείων που είσαι.

Ν’ αναζητάς και να καλλιεργείς το νόημα, όσο κι αν αυτό σου διαφεύγει μερικές φορές. Ν’ αναζητάς τα φωτεινά σημεία του εαυτού και μ’ αυτά να φωτίζεις ολόκληρη την ύπαρξή σου.

Και να μην ξεχνάς να είσαι άνθρωπος.