Ποιος είσαι αν βγάλεις από πάνω σου όλους τους κοινωνικούς σου τίτλους;

«Η ζωή δεν είναι για να βρούμε τον εαυτό μας. Η ζωή είναι για να τον δημιουργήσουμε.» (George Bernard Shaw)

Εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, ο καθένας κατέχει τη δική του ιδιαίτερη, αυθεντική και μοναδική ταυτότητα. Η ταυτότητα αυτή, συχνά άγνωστη κι ανεξερεύνητη, έρχεται σε αντίθεση με την ταυτότητα που επικοινωνούμε προς τα έξω. Αφαιρώντας όλα εκείνα τα στοιχεία που απαρτίζουν την πολυσύνθετη εικόνα μας, την κοινωνική αποτύπωση του εαυτού μας και όλη την άσκοπη πολυλογία των πεζών τυπικών στοιχείων της ταυτότητάς μας, αυτό που μένει τελικά είναι το ουσιαστικό.

Ξεφλουδίζοντας τις αλλεπάλληλες επιστρώσεις όλων εκείνων των στοιχείων που σχηματίζουν τον μικρόκοσμο της ύπαρξής μας, συναντάμε πεποιθήσεις, αξίες, σκέψεις και κρίσεις άλλων εποχών, ίσως ακόμα και άλλων ανθρώπων, που έμμεσα ή άμεσα «φορέσαμε» στον εαυτό μας σαν κοστούμι, που άλλους τους κουκούλωσε και άλλους τους ανέδειξε.

Ένα χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει αλλά δεν ορίζει πλέον στις μέρες μας, το φύλο μας, έχει μετατραπεί σε πραγματικό πεδίο μάχης, άλλοτε κρύβοντας κάποιες κλίσεις και προτιμήσεις και άλλοτε σχεδόν κραυγάζοντάς τες. Ακόμα όμως και σύμφωνα με τη Θεωρία του Σώματος, δεν είμαστε μόνο το σώμα μας, συνεπώς ούτε και το φύλο μας. Κι αν όλα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μας αλλοιωθούν ή αλλάξουν και τα εσωτερικά όργανα και συστήματα αντικατασταθούν, πάλι θα είμαστε εμείς, ίδιοι και απαράλλαχτοι.

Διακηρύσσουμε το επάγγελμά μας, ως παντιέρα και λάβαρο ισχύος, το οποίο δεν παρέχει καμία ουσιαστική πληροφορία για εμάς και πάλι. Ακόμα χειρότερα, ενστερνιζόμαστε συμπεριφορές που οφείλει να έχει η περσόνα του επαγγέλματός μας, ή κρίνουμε εσφαλμένα ανθρώπους, προσδίδοντας χαρακτηριστικά μόνο με βάση τον εργασιακό τους τομέα. Είτε εκπληρώνοντας κάποιες εσωτερικές ανάγκες είτε μην ανασαίνοντας μέσα στο εργασιακό μας περιβάλλον, η ταύτιση με την εργασία μας μπορεί να αποβεί βλαπτική. Η ενσωμάτωση χαρακτηριστικών που δε μας ανήκουν, παραμορφώνει τη δόμηση μιας υγιούς και αυθεντικής έννοιας του εαυτού. Αυτό είναι σαφές ιδιαίτερα στους ανθρώπους που συνταξιοδοτούνται και δεν είχαν φροντίσει να αναζητήσουν τι άλλο είναι στην πραγματικότητα εκτός από το επάγγελμά τους.

Ένα ακόμα στοιχείο που προβάλλουμε είναι η οικογενειακή μας κατάσταση. Παντρεμένος, ελεύθερος, χωρισμένος, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που προσδίδουμε στην ταυτότητά μας. Αποτελούν όμως έναν ακόμα ρόλο, όχι απόλυτο και καθοριστικό εξίσου. Η ασφάλεια όμως που ένας τέτοιος ρόλος προσδίδει στο άτομο, αποτελεί σαφώς ένα εξαιρετικό δέλεαρ που τελικά απογοητεύει το ίδιο το άτομο, που αρχικά το είχε επιλέξει ως ασφαλές καταφύγιο ζωής.

Μια ιδιότητα που προκαλεί αντιδράσεις στον σύγχρονο κόσμο, ενώ παλαιότερα αποτελούσε απλώς ένα ακόμα στοιχείο της αστυνομικής μας ταυτότητας, είναι και η εθνικότητά μας. Σε έναν πλανήτη όπου τα σύνορα θεωρούνται κατ’ ευφημισμό ανοιχτά, το χρώμα και η χώρα προέλευσης προσδίδει αυθαίρετα χαρακτηριστικά που πολώνουν τους ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα. Ασφαλώς η χώρα στην οποία έχουμε γεννηθεί μας έχει εντυπώσει ορισμένα πολιτιστικά στοιχεία, συνήθειες, γλώσσα επικοινωνίας και πιθανώς εξωτερικά χαρακτηριστικά, όλα όμως αυτά δεν είναι ικανά να σκιαγραφήσουν έστω και στο ελάχιστο αυτό που είμαστε στην ουσία μας.

Η θεώρηση ότι η ηλικία μάς καθορίζει απόλυτα και συντελεστικά είναι ένα ακόμα στέλεχος μια δαιδαλώδους, ανεξάντλητης και διαστρεβλωμένης πεποίθησης του ότι πρέπει να συμπεριφερόμαστε με έναν καθορισμένο τρόπο που συνάδει με την πραγματική μας ηλικία και πως ορισμένα θέλω μας είναι απαγορευμένος καρπός. Ποιος ορίζει ότι ένας άνθρωπος μεγαλύτερης ηλικίας δεν μπορεί να γευτεί με ενθουσιασμό τη ζωή, κάνοντας δραστηριότητες που ίσως συνηθίζουν πιο νέα άτομα και ποιος ορίζει ότι ένας νέος δεν μπορεί να είναι ώριμος εξίσου ή και περισσότερο από έναν μεγαλύτερό του σε ηλικία;

Η εσωτερική μας αφήγηση και όσα λανθασμένα πιστεύουμε για τον εαυτό μας, συχνά γίνεται μια περιοριστική ταυτότητα με ελάχιστα περιθώρια βελτίωσης κι ανάπτυξης. Όλα όσα αποτελούν αυτό που βιώνουμε ως εαυτό, οι φόβοι, τα θέλω, οι αναμνήσεις, οι εμπειρίες μας, οι ελπίδες και οι προσδοκίες μας, όλα συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ατομικής μας ταυτότητας, χωρίς το καθένα ξεχωριστά να αποτελεί τον πυλώνα της.

Αποδομώντας κάθε ένα στοιχείο της εξωτερικής στατικής μας ταυτότητας, πλησιάζουμε ολοένα και περισσότερο στην αυθεντική, ρευστή και αέναα αναπτυσσόμενη ταυτότητά μας. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι μουσικές προτιμήσεις, τα χόμπι μας, η πολιτική μας ταυτότητα, το οικονομικό μας επίπεδο, η ηθική μας, όλα αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορίας μας αλλά όχι το αποκλειστικό.

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Derek Parfit, οι Βουδιστές μοναχοί ισχυρίζονται ότι ένα μεγάλο μέρος, αν όχι το μεγαλύτερο, της εξαθλίωσης της ανθρώπινης ύπαρξης οφείλεται στη λανθασμένη θέαση του εαυτού. Κάθε πράξη μας αποτελεί ταυτόχρονα ένα μέσο αυτο-προσδιορισμού και περιορισμού της ταυτότητάς μας.

Η αυθεντική ταυτότητα για τον καθένα από εμάς δεν είναι ένας απλός τίτλος ή μια ιδιότητα που ενδυόμαστε κατά συνθήκη, αλλά μια ζωντανή και συνεχής διαδικασία θετικής αποσύνθεσης, που προάγει την ολοκλήρωση, την πραγμάτωση. Ζούμε καθημερινά τον εαυτό μας και τους άλλους, σε σύγκρουση ή σε αρμονία μαζί τους, αλληλεπιδρώντας διαρκώς, επιτρέποντας στον πραγματικό μας εαυτό να αναδυθεί και τελικά, κατά τον Jean-Paul Sartre, να αυτοπροσδιοριστεί.

«Όταν μέσα σας γεννηθεί εκείνο που ήδη έχετε στον εαυτό σας, εκείνο θα σας σώσει.» (Κατά Θωμά, Λόγος 70). Γιατί το αυθεντικό και το αληθινό έχει μια ανίκητη δυναμική. Αυτή θα είναι η αυθεντική σας ταυτότητα.