Πώς επηρεάζει τη σχέση σου το τρίγωνο δράματος του Karpman

Κάπου ανάμεσα στην τριγωνομετρία των σχολικών χρόνων, στο Τρίγωνο των Βερμούδων που φημολογείται ότι απορροφά με άγνωστο τρόπο αεροπλάνα και ανθρώπους και στα ερωτικά τρίγωνα της φαντασίας σου, εμφανίζεται ένα άλλο τρίγωνο που μοιάζει να απορροφά την ενέργεια σε μια σχέση, ανακυκλώνοντας ρόλους και καταστάσεις που οδηγούν αναπόφευκτα στον εκφυλισμό μιας σχέσης.

Το τρίγωνο του δράματος του Κάρπμαν με την εναλλαγή των χειριστικών ρόλων που αναλαμβάνουμε αποδυναμώνει τις προσωπικές σχέσεις σε κάθε επίπεδο και μας εμπλέκει σε έναν φαύλο κύκλο συμπεριφοράς που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε δυσλειτουργικές σχέσεις τόσο με τον άλλο όσο και με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Ο ψυχίατρος Stephen Karpman ήταν εκείνος που εισήγαγε τον όρο το 1960, περιγράφοντας αναλυτικά τις συνθήκες εκείνες που αποτελούν τα συστατικά στοιχεία για τη δημιουργία παθολογικών και ακατάλληλων σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων. Συμπεριφορές που έχουμε υιοθετήσει από το περιβάλλον μας, κυρίως κατά τα παιδικά μας χρόνια, και απορροφούν όλη μας την ενέργεια καθημερινά, αφήνοντάς μας ανικανοποίητους, εξαντλημένους χωρίς πιθανότητα εξέλιξης τόσο της σχέσης όσο και του εαυτού μας. Προσδεθείτε λοιπόν στις θέσεις σας γιατί ακολουθούν αναταράξεις ικανές να κλονίσουν και τους πιο ψύχραιμους της παρέας!

Αν έχεις βρεθεί σε μια διαμάχη με το άλλο σου μισό, στην οποία ξεκινώντας από μια έκρηξη θυμού για τα πεταμένα ρούχα στο πάτωμα, τα άπλυτα πιάτα, τις ατελείωτες ώρες στο playstation, κάτι φαινομενικά ασήμαντο και τετριμμένο, περνάς σε ένα κρεσέντο σκληρής κριτικής για το μέλλον της σχέσης σας για να καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι δε φταίει κανένας άλλος αλλά εσύ και ότι κανένας δε σε καταλαβαίνει, τότε καλώς ήρθες στο τρίγωνο δράματος του Κάρπμαν.

Εδώ θα υιοθετήσεις μια σειρά από ρόλους, όπως ο θύτης, το θύμα και ο σωτήρας, που ενώ φαινομενικά σε βοηθούν να αποκτήσεις κάποιο πλεονέκτημα και δύναμη σε αυτό που υποστηρίζεις, τελικά σου απομυζούν κάθε σταγόνα ενέργειας και ροκανίζουν πιθανώς ανεπανόρθωτα τα θεμέλια της σχέσης σου. Η δυναμική αυτού του σχήματος αποτελεί ένα μοτίβο συμπεριφοράς των παιχνιδιών εξουσίας που παίζουμε ασυνείδητα, ίσως και συνειδητά βέβαια μερικές φορές, σε όλες μας τις σχέσεις, μα κυρίως στις εξαρτητικές και κατά συνέπεια παθολογικές σχέσεις.

Καθένας ξεκινά με διαφορετικό ρόλο κάθε φορά, ανάλογα με το οικογενειακό περιβάλλον και το μοτίβο που χρησιμοποιούσε κάποτε αλλά θεωρητικά θα αναλάβει όλους τους ρόλους σε μια σύγκρουση. Ως ασυνείδητο προπέτασμα καπνού, αυτή η πρακτική εναλλαγής των ρόλων κρύβει επιμελώς τα ουσιώδη ζητήματα προβάλλοντας ασήμαντες λεπτομέρειες και αδιέξοδες δικαιολογίες ως μεθόδους αποφυγής.

Εγωιστικοί ρόλοι που μειώνουν την ίδια την αξία που προβάλλουμε έντονα και επιτακτικά και συνήθως λειτουργούν ως αντίστροφος καθρέφτης που όταν ο ένας γίνεται ο δράστης που κρίνει ο άλλος σχεδόν αυτόματα αναλαμβάνει τον ρόλο του θύματος και το γαϊτανάκι εναλλαγής ρόλων συνεχίζεται με αμείωτο ζήλο.

Θύτης. Κατηγορεί, θυμώνει, προσπαθώντας να ελέγξει και να υπερισχύσει ηθικά, ασκεί έντονη κριτική σε μια προσπάθεια να αποτινάξει τις ευθύνες του και να απομακρύνει την εστίαση από άλλα σημαντικότερα ζητήματα. Ένας έφηβος κατ’ ευφημισμό που αμύνεται απέναντι σε οτιδήποτε του επιτίθεται, συνήθως κατά τη δική του εσφαλμένη θέαση των πραγμάτων.

Θύμα. Η αυτολύπηση και η αδυναμία να ελέγξει δυνητικά το περιβάλλον του σε συνδυασμό με την ανικανότητα να επιλύσει ένα ζήτημα είναι τα ισχυρά όπλα του. Είναι το μικρό και απροστάτευτο παιδί που είναι ανίκανο να φροντίσει τον εαυτό του και αποδέχεται απρόθυμα την μοίρα του, το γεγονός δηλαδή ότι όλοι είναι άδικοι μαζί του.

Σωτήρας. O «γονιός» ως ανώτερος ρόλος που θα αναλάβει την ευθύνη, θα φροντίσει, θα κακομάθει και δεν έχει ανάγκη από σωτηρία ή τουλάχιστον οι φαινομενικές ανάγκες του είναι λιγότερο σημαντικές οπότε και παραβλέπονται ηθελημένα, κάνοντάς τον να νιώθει ανώτερος έστω και αν αυτό είναι μια ατελής και ανούσια ψευδαίσθηση.

Συνήθως η έναρξη μιας σύγκρουσης πυροδοτείται από τον θύτη, με τους ρόλους να εναλλάσονται συνέχεια, όμως όλοι έχουν έναν κυρίαρχο ρόλο που αγαπούν να προστρέχουν σε αυτόν κάθε φορά που δημιουργείται προστριβή. Τέτοια παιχνίδια του μυαλού έχουν προβλέψιμες ακολουθίες και μπορούν να αντιστραφούν με την υιοθέτηση των ακριβώς αντίθετων ρόλων του ίδιου επιζήμιου τριγώνου και αναλαμβάνοντας ο καθένας την ευθύνη που του αναλογεί, συζητώντας τις διαθέσιμες και επιθυμητές επιλογές και παραχωρώντας ισότιμα χώρο και χρόνο.

Παρατηρητής. Εξετάζει και αναλύει κάθε πλευρά από όλες τις οπτικές γωνίες και συντάσσεται με την ωφέλιμη πλευρά για την εξέλιξη της σχέσης και όχι μόνο του εαυτού.

Νικητής. Αναλαμβάνει την ευθύνη για τις υποχρεώσεις του και αντλεί ικανοποίηση από την συνέπεια των πράξεων και όχι από την εξωτερική επιβράβευση. Είναι η ενήλικη εκδοχή του παιδιού που επιθυμεί και είναι ικανό να φροντίσει τον εαυτό του και τους άλλους, χωρίς να να διαμαρτύρεται αναίτια και να έχει παράλογες απαιτήσεις.

Ηγέτης. Εκτιμά την παρούσα κατάσταση, παρακινεί για την εξεύρεση θετικής και αμοιβαίας λύσης, παραθέτει τρόπους για ένα ευχάριστο περιβάλλον με αμοιβαίες παραχωρήσεις και βρίσκει ποικίλες λύσεις για κάθε πρόβλημα.

Οι ανεκπλήρωτες επιθυμίες και μια ανώριμη οπτική σε συνδυασμό με τα ζωώδη ένστικτα της επιβίωσης και της κυριαρχίας μπορούν να γίνουν η σπίθα που θα πυροδοτήσει κόντρες, διαμάχες και έντονες αψιμαχίες σε μια σχέση. Αυτός ο οικείος μηχανισμός άμυνας που παλεύει για επικράτηση έναντι του άλλου έχει τη δύναμη να γίνει βλαπτικός σε μια σχέση.

Αφήνοντας πίσω τα μοτίβα εκείνα με τα οποία γαλουχηθήκαμε ως παιδιά, έχουμε τη δυνατότητα να αντικαταστήσουμε τις συμπεριφορές που μειώνουν την αξία των σχέσεων μας και πληγώνουν βαθιά τόσο εμάς τους ίδιους όσο και τους συντρόφους μας. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιχνίδια ρόλων για την κρεβατοκάμαρα, και ας μάθουμε να εκτιμούμε τον άνθρωπο δίπλα μας. Απέναντί μας άλλωστε βρίσκεται μόνο το είδωλό μας στον καθρέπτη αλλά ακόμα και εκεί ας είμαστε διαλλακτικοί.

Ας μάθουμε να μιλάμε τη γλώσσα της αγάπης και ας αναρωτηθούμε το εξής: Θέλω να έχω δίκιο ή θέλω να είμαι ευτυχισμένος;