Οι φίλοι στα δύσκολα φαίνονται∙ ή μήπως όχι;

«Η φιλία είναι ένα είδος αρετής ή τουλάχιστον συνυφασμένη με την αρετή. Εκτός όμως απ’ αυτό, η φιλία είναι και πράγμα πάρα πολύ αναγκαίο στη ζωή του ανθρώπου, γιατί κανείς δε θα προτιμούσε να ζει χωρίς φίλους, έστω κι αν έχει στην κατοχή του όλα τα άλλα αγαθά. Γι’ αυτό ακόμα κι οι πλούσιοι κι εκείνοι που κατέχουν αξιώματα και πολιτική εξουσία, πιστεύουν ότι η παρουσία φίλων είναι πολύ μεγάλη ανάγκη. Εξάλλου, οι άνθρωποι στη φτώχεια και στις άλλες δυστυχίες τους, πιστεύουν ότι το μόνο καταφύγιο είναι οι φίλοι. Επιπλέον, οι φίλοι συνδράμουν τους νέους, ώστε να τους αποτρέψουν απ’ τα λάθη, και, προκειμένου, για τους μεγάλους στην ηλικία, τους φροντίζουν κι αναπληρώνουν τις δυνάμεις που τους λείπουν. Δύο πηγαίνουν μαζί, διότι κι οι δυο είναι πιο ικανοί να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν.»

Λόγια του Αριστοτέλη, ειπωμένα χιλιετίες πριν, κι όμως ακόμη σοφά κι επίκαιρα. Φιλίες παιδικές, συμπτωματικές, μακροχρόνιες, όλες βασισμένες στον κοινό παρονομαστή της επικοινωνίας μεταξύ ξεχωριστών οντοτήτων, χωρίς την απαραίτητη ισότητα, ωστόσο, όσον αφορά την αλήθεια της καθεμιάς από αυτές. Συνήθης τρόπος μέτρησης αυτής της αλήθειας είναι η πολυακουσμένη ρήση «οι φίλοι στα δύσκολα φαίνονται». Βάσει αυτής, άνθρωποι που γνωρίζουν τη σκοτεινή σου πλευρά και μένουν εκεί μέχρι την ανάδυση φωτός είναι αληθινοί φίλοι. Τι κι αν αυτό είναι, εν τέλει, μόνο η μισή αλήθεια;

Το να στηρίζεις κάποιον στις όχι και τόσο ευχάριστες στιγμές του, αφιερώνοντας χρόνο και προσφέροντας ψυχικό σθένος, σίγουρα, δεν είναι ανάξιο παραδοχής, μολαταύτα, πρέπει να αναγνωριστεί το γεγονός ότι είναι ευκολότερο να υποκριθούμε τη στεναχώρια και τη συμπόνια μας για κάποιον απ’ το να χαρούμε με τη χαρά του. Όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται σε μια κατάσταση εμφανώς πιο δυσάρεστη κι επίπονη από κάποιον άλλον, τότε ο άλλος παίρνει τη θέση του στηρίγματος, κάτι το οποίο ναι μεν μπορεί να ‘ναι αξιόλογο, αλλά είναι επίσης και κάτι που βοηθά τον ίδιο να νιώσει καλύτερα με τον εαυτό του.

Αφενός, γίνεται χρήσιμος κι αισθάνεται προστατευτικός κι απαραίτητος, αφετέρου, τρέφει το εγώ του, καθώς αναγνωρίζει ότι βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση απέναντι στο άλλο άτομο. Ως αποτέλεσμα, η συμπαράσταση δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα έγκυρος τρόπος αξιολόγησης μιας φιλίας, μπορεί, παρ’ όλα αυτά, να ανήκει στη ζυγαριά.

Επιπλέον, κάτι που ομολογουμένως αποδεικνύει ειλικρινή αισθήματα ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερα άτομα είναι η χαρά στη χαρά τους. Το εγώ των ανθρώπων δεν ευχαριστιέται εύκολα με την επιτυχία άλλων κι η λάμψη που αποφέρει η χαρά, αντίστοιχα, δεν μπορεί να προσποιηθεί. Ως εκ τούτου, αν κάποιος βιώνει μια περίοδο ευχάριστων αλλαγών, ευκαιριών κι αμέριστης χαράς, αυτόματα μειώνονται οι άνθρωποι που θα ‘ναι εκεί για να την μοιραστούν, αφού δε θα έχει πλέον ανάγκη την παρηγοριά τους. Αντίθετα, θα ‘ναι σε πλεονεκτική θέση κι αυτό θα φέρει στην επιφάνεια ζήλια και φθόνο, ως απάντηση του ανικανοποίητου εγώ. Για ανθρώπους λίγους, όμως, σαν αυτούς, δεν αξίζει να σπαταληθεί ούτε ένα λιθαράκι απ’ την ψυχή κανενός.

Άνθρωποι που ολοκληρωτικά κι ανιδιοτελώς παραδίνονται σε φιλίες είναι σπάνιοι κι είναι παρόντες στα εύκολα, στα δύσκολα, στα ανούσια και στα σημαντικά. Είναι αυτοί, που όταν παίρνουμε αποφάσεις που δεν εγκρίνουν, παραμένουν στο πλάι μας και συνεχίζουν να μας στηρίζουν -κι ας διαφωνούν μαζί μας. Είναι όσοι πιστεύουν στην αξία και στις δυνάμεις μας ίσως και πιο πολύ από εμάς τους ίδιους. Μα πάνω απ’ όλα, είναι αυτοί που όταν όλα αλλάζουν, παραμένουν αναλλοίωτοι.

Σημασία, λοιπόν, δεν έχει ποιοι ήταν μαζί μας στα σκοτάδια, αλλά ποιοι παρέμειναν μαζί μας όταν βγήκαμε από αυτά.