Γκράφιτι είναι η τέχνη των δρόμων. Μπορεί να έχει τη μορφή συνθήματος ή να είναι ζωγραφική. Από ορισμένους θεωρείται παρανομία, βανδαλισμός, βεβήλωση της αισθητικής του χώρου, ασέβεια στη δημόσια περιουσία. Απ’ την πλειοψηφία, όμως, όσων έχουν άποψη για την αισθητική των πραγμάτων, θα ακούσεις ότι πρόκειται για τέχνη. Ατόφιο συναίσθημα είναι καταγεγραμμένο ή ζωγραφισμένο σε κάποιες επιφάνειες αυτής της πόλης, κάνοντας την από γκρίζα, πολύχρωμη.
Δε μιλάω, βέβαια, για παιδιά που μουτζούρωσαν με μαρκαδόρους τον τοίχο της γειτονιάς ή το άγαλμα κάποιας πλατείας. Ούτε μιλώ για μηνύματα που γράφτηκαν βιαστικά, από άτομα που δεν είχαν πάνω τους χαρτί ή μονάδες στο κινητό και βρήκαν με σπρέι να γράψουν στον τοίχο «Σούλα είσαι μεγάλη καριόλα». Όλα είναι σχετικά βέβαια κι η Σούλα δεν είναι παρά η κάθε γυναίκα που πλήγωσε έναν άντρα. Ακόμη κι αυτό, όταν το δεις εκφρασμένο σε κάποιον τοίχο, μπορείς κάλλιστα να το θεωρήσεις λαϊκή τέχνη.
Υπάρχουν πολλοί που επιχειρούν ένα γκράφιτι, κάποιοι παρασυρόμενοι από την αδρεναλίνη της παρανομίας, κάποιοι απ’ τη μόδα της εποχής ή απλά για να αφήσουν κάπου το σημάδι τους. Κάπου παραδίπλα, όμως, υπάρχουν αληθινοί επαγγελματίες, πραγματικοί καλλιτέχνες, με φυσικό και πηγαίο ταλέντο, είτε στο γραπτό λόγο, είτε στη ζωγραφική. Είναι εκείνοι που ομορφαίνουν μια πόλη με ένα σύνθημα ή μια ζωγραφική. Είναι εκείνοι που με λίγες λέξεις βαλμένες στη σωστή σειρά ή με κάποια χρώματα μπορούν να μας συγκινήσουν, να μας εμπνεύσουν, να μας προβληματίσουν, να μας ταξιδέψουν.
Μπορείς να βρεις την τέχνη να κρύβεται σε κάθε τι απλό. Και το απλό δε θέλει δεξιοτεχνία ή ειδική ορολογία. Δε θέλει ιδιαίτερες λέξεις ή αλληγορικές έννοιες. Θέλει απλά αληθινό συναίσθημα εκφρασμένο με τον πιο ειλικρινή τρόπο. Το να έχεις κάποιο φυσικό ταλέντο στη γραφή, στη σύνθεση των λέξεων, είναι σαφώς ένα έξτρα προσόν. Ωστόσο μερικές φορές αρκεί απλά να είσαι ειλικρινής και να μην έχεις φόβο έκθεσης. Κάτι που φυσικά σου εξασφαλίζει άριστα η ανωνυμία. Αρκεί η παρόρμηση μιας στιγμής, το συναίσθημα που δεν αντέχει άλλο να μείνει κρυφό. Κι ένα σπρέι.
Πάνε λίγα χρόνια από τότε που συνάντησα σε κάποιο δρόμο μια πινακίδα στην οποία υπήρχε γραμμένο το εξής: «Τουλάχιστον εγώ προσπάθησα μωρό μου». Μέσα σε πέντε λέξεις ένα σωρό αλήθειες και γεγονότα. Το συναίσθημα και η προσπάθεια να χωρέσει ομαλά σε μια σχέση. Η αντοχή του ενός κι η αδυναμία του άλλου. Το φευγιό του ενός και η αίσθηση ικανοποίησης του άλλου ότι το πάλεψε μέχρι τέλους. Η τρυφερότητα που μπορεί να σφραγίσει μια απώλεια. Η ιστορία μιας σχέσης που τελείωσε μέσα σε πέντε λέξεις.
Ποιο βιβλίο άραγε θα μπορούσε να μεταφέρει μία τέτοια ιστορία με τόση αμεσότητα; Χρειάζονται μήνες για να γραφτεί ένα βιβλίο (αν όχι χρόνια) κι η αρχική δομή του περνά και από επιμέλεια. Οι ίδιοι ήρωες στο μεταξύ (εάν πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα) έχουν αλλάξει ζωή, σκεπτικό, οπτική και συναίσθημα. Η στιγμή εκείνου του ανθρώπου που έγραψε το παραπάνω στο δρόμο χάθηκε δια παντός. Τίποτα από ένα βιβλίο δεν μπορεί να μεταφερθεί στον κόσμο καλύτερα, πιο αληθινά και πιο ζωντανά από τον ίδιο τον ήρωα (της κάθε στιγμής) την ώρα που το ζει και το γράφει ταυτόχρονα.
Τα συνθήματα στους δρόμους είναι η τέχνη του λαού. Για πολλούς μια «ταπεινή τέχνη». Δε θέλει βραβεία λογοτεχνίας ως προϋπηρεσία, ωστόσο κάνει το λόγο τέχνη. Δε θέλει σπουδές, είτε κάποιο άλλο διαπιστευτήριο για να μαγέψεις τους περαστικούς. Θέλει μόνο την αλήθεια σου φυλακισμένη σε λέξεις τις οποίες θα συνθέσεις εσύ ο ίδιος.
Αυτό είναι το γκράφιτι. Η τέχνη του να μετατρεπόμαστε εμείς οι απλοί, οι ανώνυμοι καθημερινοί πολίτες σε φιλόσοφους του δρόμου. Όλες οι αλήθειες μιας ζωής, η αγάπη και ο έρωτας, η κάβλα κι η μοναξιά, η αδικία κι η απώλεια (και τόσες άλλες) βρίσκονται διασκορπισμένες μέσα στην κάθε πόλη. Πάνω σε διάφορους τοίχους. Άλλες με λυρικό τρόπο, άλλες με χιουμοριστικό. Δίνοντάς μας, όμως, την ίδια αίσθηση. Αν το σκεφτείς έτσι, δεν είναι μαγικό;
Επιμέλεια Κειμένου Ελευθερίας Παπασάββα: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Ελευθερία Παπασάββα
