Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ανάγκη να διαθέτουν τη ζωή τους, να εναποθέτουν τη μοίρα τους σε κάτι που όντως είναι ή οι ίδιοι βαφτίζουν «μεγαλύτερο». Στα μαθηματικά αυτοί οι άνθρωποι θα λέγονταν συναρτήσεις. Εξαρτημένες μεταβλητές. Στη ζωή απλώς λέγονται αδύναμοι άνθρωποι. Κοινός παρονομαστής από οποιοδήποτε πρίσμα κι αν το δει κανείς είναι η έννοια εξάρτηση.
Μία ιστορία που έχει προβληθεί όσο καμία σε ιστοσελίδες ψυχολογίας είναι εκείνη που δίνει την απόλυτη εικόνα αυτής της εξάρτησης. Η ιστορία του αλυσοδεμένου ελέφαντα, η οποία είναι γραμμένη σε βιβλίο του αργεντινού Χόρχε Μπουκάι. Ένας ελέφαντας, πελώριος σε όγκο και δυνατός όπως τον βλέπουμε στα τσίρκο, είναι δεμένος με μια λεπτή αλυσίδα σε ένα λεπτό παλούκι, ένα μικρό ξύλο που είναι χωμένο λίγα εκατοστά μέσα στη γη. Πάντα πριν την παράσταση και αμέσως μετά από αυτήν, επιστρέφει στην ίδια θέση, στη λεπτή αλυσίδα και τον μικρό του πάσαλο. Πάντα στο ίδιο σημείο.
Μια πρώτη απορία μπροστά σε μια τέτοια εικόνα είναι η εύλογη «μα γιατί δεν ελευθερώνεται εφόσον είναι τόσο δυνατός και ό,τι τον κρατάει είναι τόσο μικρό και αμελητέο;» Η απάντηση έρχεται το ίδιο εύκολα και αβίαστα. Γιατί νομίζει ότι δεν μπορεί. Απλά γιατί αυτό νομίζει. Είτε γιατί κάποτε, όταν ήταν μικρός, έτσι του είχαν πει. Είτε, πάλι, επειδή μικρός είχε προσπαθήσει μία φορά να φύγει και δεν είχε μπορέσει, είτε γιατί φοβάται μήπως πληγωθεί κάνοντας ένα βήμα μακρύτερα από το μήκος της αλυσίδας του.
Έτσι και οι εν λόγω άνθρωποι. Είναι θρονιασμένοι και βολεμένοι στην ανάμνηση της παιδικής ηλικίας όπου μια κάποια εξάρτηση επιβάλλεται (για λόγους ασφάλειας) και κρατούνται στις αλυσίδες και στους πασάλους που οι ίδιοι πλέον, ως ενήλικες, διατήρησαν, διάλεξαν ή δημιούργησαν. Μοιάζει σαν να μην πέρασαν στο επόμενο στάδιο της ωριμότητας και της πνευματικής ανεξαρτησίας. Σαν να παρέμειναν στην εξαρτημένη παιδικότητα. Σε κάποιο αίσθημα μειονεξίας και αδυναμίας.
Και είναι αυτοί οι άνθρωποι που συναντάς παντού. Εξαρτημένοι σε διάφορους τομείς. Εξαρτημένοι από έναν άνθρωπο/σύντροφο (την κάθε φορά), από μια πολιτική οργάνωση, από συγγενείς, από τη θρησκεία. Κι αν δεν υπήρχαν όλα τα παραπάνω, σίγουρα θα είχαν εφεύρει άλλες αλυσίδες. Στατιστικά, οι γυναίκες σε μεγαλύτερο ποσοστό εμφανίζουν το εξαρτησιακό φαινόμενο, το θέμα όμως δεν παύει να αφορά και τα δύο φύλα. Ουσιαστικά, δεν έχει φύλο.
Οι εξαρτήσεις δημιουργούνται όταν το άτομο ψάχνει τρόπους έτσι ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, να εκπληρώσει τις επιθυμίες του και να αντλήσει ευχάριστα συναισθήματα, έξω όμως από τον εαυτό του. Μέσω τρίτων. Ανθρώπων ή παραγόντων. Η αυτονομία τους έχει χαθεί και τις προσωπικές τους ευθύνες τις έχουν αποποιηθεί. Ο άλλος άνθρωπος, η τάδε οργάνωση, ο θεός που πιστεύουν, ένα από τα παραπάνω ή και όλα μαζί θα καθορίσουν το πόσο καλά ή άσχημα θα νιώσουν.
Οι διάφορες εξαρτήσεις λογικό επόμενο είναι να δημιουργήσουν συναισθηματικούς εθισμούς. Ή και το αντίστροφο. Το νόμισμα αυτό με τις δύο όψεις (εξάρτηση/εθισμός) είναι και ο βασικός λόγος, αλλά και τρόπος, που η κάθε αδύναμη προσωπικότητα γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Καμία διαφθορά δεν αγγίζει αυτόνομα κι ανεξάρτητα πλάσματα. Διότι ξέρει ότι θα την αποκρούσούσουν με τον πιο γρήγορο κι αποτελεσματικό τρόπο. Αντίθετα, η οποιαδήποτε ανθρώπινη εκμετάλλευση γυροφέρνει μόνο την αδυναμία, την οποία μυρίζει και σαν λαγωνικό από μακρυα.
Κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν μπορεί να σου φέρει την πλήρωση που μπορείς να αισθανθείς όταν οτιδήποτε έχεις καταφέρει έχει ξεκινήσει από μέσα σου. Η καψούρα που νομίζεις ότι τροφοδοτεί το είναι σου δεν είναι τίποτα άλλο από μια ακόμη μεταμφιεσμένη αλυσίδα που σε κρατά στο ίδιο σημείο. Άλωστε όλοι, δυνατοί ή αδύναμοι, συναναστρεφόμαστε τους πάντες αλλα ερωτευόμαστε αληθινά μόνο ελεύθερα πλάσματα. Η εξάρτηση απωθεί πάντα το αντικείμενο του έρωτά μας και απωθεί ακόμη κι εμάς τους ίδιους. Η ελευθερία είναι το ίδιο αφροδισιακή, όσο και η ευφυία. Επομένως όσο πιο εξαρτημένος είσαι από μία σχέση, τόσο πιο γρήγορα θα βρεθείς μόνος.
Κι ο θεός που πιστεύεις ότι καθορίζει τη μοίρα σου, δεν είναι τίποτα άλλο από μία ακόμη προσωπική αλυσίδα, επίσης. Διότι ο θεός που ασπάζεται ένα υγιές, αυτόνομο πλάσμα δεν είναι άλλος από έναν θεό ελευθερίας. Που δεν επιθυμεί εξαρτήσεις. Που με το δώρο του αυτεξούσιου και το «όστις θέλει» δεν βίασε ή εξανάγκασε ποτέ κανέναν. Κυρίως δεν όρισε την μοίρα κανενός.
Πολλοί επικαλούνται το γεγονός ότι πληγώθηκαν και γι’ αυτό διαλέγουν να παραμένουν εξαρτημένοι. Άλλοι δε, επικαλούνται το φόβο μήπως πληγωθούν. Κάποια στιγμή όμως ο πόνος πρέπει να σταματήσει να είναι άλλοθι για οποιαδήποτε παθογένεια. Από ένα σημείο και μετά, ακόμη και ο πόνος παραγράφεται ως δικαιολογία. Το μόνο που θα αναγνωριζόταν, ίσως, ως ελαφρυντικό είναι ο φόβος. Το μόνο σεβαστό συναίσθημα. Χρειάζεται μόνο ένα αποφασιστικό βήμα ώστε να βγει ο νοητός πάσαλος από τη γη και να ελευθερωθείς. Κι ας το κάνεις με φόβο. Ακόμη κι αν θα πρέπει να σύρεις για κάποια μέτρα την αλυσίδα μέχρι να την κόψεις. Αρκεί ένα βήμα μακρυά από την εξάρτηση. Μόνο ένα βήμα, λίγο μεγαλύτερο από εκεί που φτάνει η αλυσίδα.
Ανήκεις μόνο σε σένα. Κάν’ το. Μπορείς.
Συντάκτης: Ελευθερία Παπασάββα
