3 από τις πιο διάσημες βεντέτες που έζησε η Κρήτη

Παπαδοσηφαίοι και Βενιεράκηδες

Όταν οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον Γιάννη Παπαδόσηφο με πόσες σφαίρες εκτέλεσε τον φονιά του παιδιού του, αυτός απάντησε: «Του τις έριξα ούλες! Σκότωσε τον γιο μου χωρίς λόγο». Στο δικαστήριο εμφανίστηκε φορώντας μαύρο πουκάμισο με μαύρο παντελόνι κι έχοντας αφήσει τα γένια του μακριά. Μια καθαρά αντιπροσωπευτική όψη Κρητικού που έχει κηρύξει το αιώνιο πένθος. Απλός άνθρωπος από ένα χωριό του Ρεθύμνου, που έχασε τον γιο του δι’ ασήμαντον αφορμήν. Το κακό που του συνέβη, ήταν αρκετό για να σφραγίσει και τη δική του τη ζωή. Ο δρόμος για να ξαλαφρώσει ήταν ένας, και το «όσα φέρνει ή ώρα» πήρε αμέσως σάρκα και οστά. Απροκάλυπτα πήρε τον νόμο στα χέρια του θεωρώντας ότι και καταδικαστική να ήταν η ετυμηγορία, την ύψιστη μορφή δικαιοσύνης μόνο αυτός θα μπορούσε να απονείμει.

Μια πράξη εκδίκησης που στηρίζεται σ’ έναν άγραφο νόμο ανταπόδοσης είναι η λεγόμενη βεντέτα. Η λέξη προέρχεται από το λατινικό ρήμα vendico, που σημαίνει «εκδικούμαι» και δεν είναι τίποτα άλλο, από ένα αίσθημα δικαίου, τροφοδοτούμενο μ’ ένα αδιόρατο πάθος. Αυτές οι συναισθηματικές ενέργειες, που δε στηρίζονται σε καμία λογική έχουν από πολύ παλιά ριζώσει στα γόνιμα εδάφη του νησιού. Στα Μινωικά χρόνια υπάρχουν αναφορές για τον Ραδάμανθυς, αδελφό του Μίνωα και κριτή της δικαιοσύνης, που προκειμένου να τις εφαρμόσει ισόνομα, θέσπισε τρεις βασικές αρχές για τη δίκαιη απονομή της. Μια από αυτές λέει: να υφίσταται κάποιος το κακό που έκανε. Πάνω σ’ αυτόν τον κώδικα που μεταφράστηκε σε σύμφωνο προστασίας τιμής κι υπόληψης, ξεκινούσαν να επιλύουν τις διαφορές τους ζητώντας το αίμα τους πίσω.

Σκορδύλη-Μουσούρη

Στις αρχές του 17ου αιώνα, στα Σφακιά, άνοιξε ένας κύκλος αίματος ανάμεσα στην πλούσια οικογένεια Σκορδύλη και τη μεγάλη οικογένεια Μουσούρη. Μάλιστα, η δεύτερη διέθετε και δρόμο με το όνομά της, την «στράτα των Μουσούρων». Αφορμή στάθηκε η κλοπή των κοπαδιών των Σκορδύλων κι η εκτέλεση του βοσκού τους από τους Μουσούρηδες. Το συμβάν έγινε Γενάρη μήνα κι υπάρχει μια εκδοχή ότι το ριζίτικο τραγούδι «Πότε θα κάμει ξαστεριά» αναφέρεται στο λόγια ενός Σκορδύλη, που περιμένει ν’ ανοίξει ο  καιρός (πότε θα φλεβαρίσει) για να πάρει την όμορφη πατρόνα (φυσιγγιοθήκη) μαζί με το τουφέκι του, να κατέβει στον Ομαλό, στην στράτα των Μουσούρων, για να εκδικηθεί.

Πότε θα κάμει ξαστεριά- Πότε θα φλεβαρίσει

να πάρω το ντουφέκι μου-την όμορφη πατρόνα,

να κατεβώ στον Ομαλό- στη στράτα των Μουσούρων.

Ο δημιουργός των στίχων ήταν ο Στέφανος Χάλης που γεννήθηκε στον Θέρισο των Χανίων το 1796. Απέκτησε σπουδαία μόρφωση, εντάχθηκε στη Φιλική Εταιρεία και παρότι υπήρξε διανοούμενος και ποιητής, πολέμησε και διακρίθηκε για τον ηρωισμό του εναντίον των Τούρκων ξεσηκώνοντας τα Λευκά Όρη με το τραγούδι του για τη λευτεριά. Οπότε, διόλου απίθανο οι στίχοι να βασίζονται πάνω στη βεντέτα των δύο οικογενειών.

 Σαρτζετάκηδες και Πεντaράκηδες

Έκτοτε, ιστορίες βεντέτας διάσημες ή μη, εκτυλίσσονταν -κατά βάση- στα ορεινά χωριά της Κρήτης. Μια από τις σημαντικότερες ήταν αυτή ανάμεσα στους  Σαρτζετάκηδες και Πενταράκηδες. Ο λόγος απ’ ό,τι ακούγεται, ήταν ένας αρραβώνας δύο παιδιών κι η ξαφνική απόφαση του νεαρού να διακόψει τον γάμο. Το έμαθε η οικογένεια της κοπέλας κι ενώ ο νεαρός βρισκόταν στο αεροδρόμιο έτοιμος για να φύγει, τον πρόλαβαν και τον σκότωσαν.

Μέσα σε δεκαπέντε χρόνια, εκατόν σαράντα άτομα έχασαν τη ζωή τους. Η τελευταία πράξη βεντέτας έγινε από ένα παιδί δεκατεσσάρων χρονών. Τον Βαγγέλη Πενταράκη. Ο αρχηγός των Πενταράκηδων είχε ήδη σκοτωθεί κι αυτό δε γινόταν να περάσει ατιμώρητο. Ήταν δύσκολο όμως να βρούνε τον αρχηγό των Σαρτζετάκηδων μόνο κι απροστάτευτο για να εκδικηθούν. Έτσι σκέφτηκαν ένα δόλιο τρόπο, βάζοντας έναν ανήλικο να το κάνει. Ο διαπρεπής εκπρόσωπος της πλούσιας οικογένειας καθόταν στο καφενείο. Δίπλα υπήρχε ένα ραφείο. Το παιδί μπήκε μέσα και του δώσανε μια κάπα να φορέσει για να κρύψει το όπλο. Μπαίνοντας στο καφενείο, λέει του καφετζή. «Θείε, βάλε μου ένα ποτήρι νερό». Ο αρχηγός των Σαρτζετάκηδων κοιτούσε αμέριμνος έξω από το παράθυρο. Το παιδί πήγε από πίσω του και μόλις ο καφετζής γύρισε την πλάτη για να του βάλει νερό, πυροβόλησε. Ήταν από τις πιο αιματηρές βεντέτες της Κρήτης η οποία κλείνει οριστικά το 1985. Ο Βαγγέλης Πεντάρης, τότε βουλευτής, υπερψήφισε στη βουλή τον Σαρτζετάκη, λύνοντας οριστικά τη διαμάχη.

Θα πω και δυο λόγια για το ερειπωμένο χωριό της Αράδαινας που από ό,τι λέγεται εγκαταλείφθηκε το 1950 εξαιτίας μιας βεντέτας. Βρίσκεται βόρεια της Ανώπολης Χανίων και στο χείλος του ομώνυμου φαραγγιού. Πιστεύεται ότι ιδρύθηκε από τους Φοίνικες και το όνομά του συνδέεται με τη φοινικική λέξη Aruad που σημαίνει καταφύγιο. Λιμάνι της ήταν ο Φοίνιξ- το σημερινό Λουτρό. Είναι χτισμένη σύμφωνα με τη Σφακιανή αρχιτεκτονική κι η διαδρομή στα στενά σοκάκια του χωριού που κρέμονται σαν δάκρυα στα άκρα του φαραγγιού, σου κόβει την ανάσα. Η οικογένεια Βαρδινογιάννη συνέδεσε τις δυο μεριές του φαραγγιού με μια σιδερένια γέφυρα κι έτσι ένωσε την Αράδαινα που ήταν γεωγραφικά αποκομμένη με τον Αη Γιάννη ένα χωριό, πέντε χιλιόμετρα δυτικά από όπου και κατάγονται. Γιατί κάνω αυτήν την περιγραφή; Για να δείξω πόσο επώδυνο είναι για έναν πολιτισμό που ξεκινά από τα βάθη των αιώνων, να ερημώνει και να καταστρέφεται εξαιτίας μιας βεντέτας.

Μια βεντέτα λήγει μ’ έναν σασμό. Δηλαδή μια συμφιλίωση. Στην περίπτωση των Σαρτζετάκηδων μπορούμε ίσως να πούμε ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, ήταν αυτός που έβαλε τον λίθο για να σφραγίσει το τέλος του. Οι σαστάδες είναι άνθρωποι με κύρος που ο λόγος τους μετράει. Μπαίνουν, ή μεσολαβούν για να βρεθούν οι αντίπαλες οικογένειες και να λήξουν τις διαφορές τους. Ένα τραπέζι στήνεται και πάνω εκεί δίνουν τα χέρια. Πολλές φορές μια συντεκνιά ή ένας γάμος ανάμεσα σφίγγει περισσότερο τους δεσμούς.

Αυτή η κρητική ιδιαιτερότητα -που βέβαια δεν είναι μόνο χαρακτηριστικό των Κρητικών- αλλά κι άλλων μεσογειακών κι αραβικών χωρών, τους έχει σημαδέψει μέσα αλλά κι έξω. Εστίες φωτιάς, όσο υπάρχουν άνθρωποι πάντα θα είναι αναμμένες. Είναι ο τόπος, είναι η ιστορία, ίσως και να είναι όλα αυτά ή κάτι απ’ αυτά, που το συντηρεί και το συνεχίζει. Αυτή είναι όμως η Κρήτη στο πέρασμα των αιώνων. Είναι το μέρος που ξεκίνησε ο  αρχαιότερος πολιτισμός της Ευρώπης, είναι το νησί που αντιστάθηκε εναντίον του Βυζαντινού αυτοκράτορα που όμως ήταν Αρμένιος, είναι τα Σφακιά όπου έγινε η πρώτη μεγάλη επανάσταση εναντίων των Οθωμανών, είναι η ανατίναξη του Αρκαδίου, που προκάλεσε το διεθνές αίσθημα κι έφερε βοήθεια, είναι των Κρητικών, που πολέμησαν με ραβδιά εναντίων των Γερμανών, είναι η Κρήτη του Βενιζέλου κι είναι και του Καζαντζάκη.

Και μέσα σ’ όλα αυτά είναι και η δική μου Κρήτη, που όταν σκύψει το κεφάλι της στα πάθη της, πονάω να τη βλέπω.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!