Όταν μοιράζεσαι τη σκέψη των πολλών ξέρεις ποια είναι η δική σου;

Ποιος είναι ο ορισμός της συνείδησης; Πότε μια συνείδηση είναι καθαρή και πότε δεν μπορεί να ηρεμίσει; Γιατί η φωνή της είναι τόσο δύσκολο να ακουστεί; Κι αν κοινή λογική τη χαρακτηρίζει ως ένα σύμπλεγμα βιωμάτων κι αισθήσεων που καθορίζει το σωστό από το λάθος γιατί δρούμε εναντίον της;

Είναι δύσκολο να μιλήσω για κάτι που δεν έχει σαφή επιστημονικό ορισμό. Ίσως αυτό να είναι και μια από τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις της επιστημονικής κοινότητας. Ρομπότ να περπατάει, να μιλάει, να γελάει ,ναι, το έχουμε δει, μηχανική κατασκευή όμως που να μπορεί να αντιληφθεί από το μηδέν, την ύπαρξή του και να την εξελίξει δεν έχει μπει στο club των επιτευγμάτων και προσωπικά το απεύχομαι. Κι αυτό γιατί η συνείδηση είναι ένα δώρο της φύσης στον άνθρωπο, που τον διαχωρίζει από τα άγρια ένστικτα των ζώων και σε συνδυασμό με τις βιολογικές μας λειτουργίες  τον ανάγει σε εξελιγμένο είδος.

Δε θα μπω σε φροϋδικές αναλύσεις  περί του συνειδητού και της συνείδησης γιατί απλώς θα είναι μια  αναπαραγωγή των όσων έχουν διατυπωθεί και ερευνηθεί. Και σίγουρα οι γνώσεις μου δεν είναι αυτές για να δώσουν το κάτι παραπάνω. Θα μείνω λοιπόν στην όσο πιο απλή κοινή λογική. Η συνείδηση είναι αυτή που αποτελεί τον πυρήνα της ανθρώπινης μοναδικότητας, πρόκειται για το πιο σημαντικό στοιχείο της ζωής μας και είναι η αναγκαία συνθήκη για να  βλέπουμε τον εαυτό μας, να τον ορίζουμε στο μέλλον και να τον αναλύουμε στο παρελθόν. Είναι αυτή που δεν μπορούμε να ξεφορτωθούμε ποτέ, είναι η αλάνθαστη εσωτερική κριτής μας κι αχώριστη οδηγός στο ταξίδι της δικής μας επιβίωσης.

Πολλά έχουν ειπωθεί για την περιφρούρησή της και τον αγώνα που δίνει ο καθείς μας για μια αξιοπρεπή συνείδηση. Φιλόσοφοι και ρήτορες έχουν γράψει και μιλήσει γι’ αυτήν υμνώντας την καθαρότητα της φωνής της. Ακόμα και ο Γάλλος φιλόσοφος Καρτέσιος αναζητώντας τη γνώση μέσα από την ακραία μορφή σκεπτικισμού, δεν τόλμησε να την αμφισβητήσει.  Αναφερόμενος σε αυτήν είπε το εξής ορθό: «Δεν μπορείς να αμφισβητήσεις την ύπαρξη της ίδιας σου της  συνείδησης». Αν και εκπρόσωπος της ακραίας αμφιβολίας το να αναρωτηθεί αν υπάρχει συνείδηση είναι σαν να αναρωτιόταν αν υπάρχει ο άνθρωπος.

Όντως προβληματισμένη για τον τρόπο που θα απέδιδα το άρθρο, άρχισα να ρωτάω ανθρώπους τι είναι για αυτούς η συνείδηση. Η απάντηση που μου έδωσε ένας έφηβος  δεκαέξι ετών ήταν η εξής: «Όσο λιγότερη συνείδηση έχεις τόσο καλύτερα ζεις» .Νομίζω ότι χρωμάτισε ένα μέρος του τοπίου της σημερινής κοινωνικής κατάστασης και του τρόπου που οι άνθρωποι αποποιούνται ευθυνών για μια καθαρή συνείδηση.

Όπως  χρωμάτισε και  τοπία άλλων εποχών που ήρωες  θυσιάστηκαν, φώναξαν, παρακάλεσαν, για να σταματήσουν ασυνείδητες πράξεις που προκάλεσαν καταστροφή στην ανθρωπότητα. Αν λόγου χάρη υπήρχαν άνθρωποι συνειδητοποιημένοι στο κυβερνών κόμμα την εποχή που  ο Χίτλερ εγκλημάτησε σε βάρος της ανθρωπότητας ίσως να είχαν ανακόψει την παράνοια αυτού του ανθρώπου. Το βάρος αυτής της καταστροφής δεν αφορά μόνο τον ίδιο, αφορά και όλους εκείνους που τον υποστήριξαν να αποκτήσει τη δύναμη αυτή,  που ανέχτηκαν την εξέλιξή του, που αμέλησαν να υψώσουν το ανάστημά τους και να του κόψουν την φόρα στα εγκληματικά του σχέδια. Η συνείδηση γεννά την ευθύνη κι αυτό είναι ένα βάρος που δεν μπορούν όλοι να σηκώσουν.

Προέκταση της ατομικής μας συνείδησης είναι η κοινωνική. Είναι απαραίτητο λοιπόν εφόσον ζούμε σε κοινωνικές ομάδες να διασφαλίζουμε ένα σύστημα αξιών και κανόνων που είναι απαραίτητο για τη συνοχή και την ευημερία της. Τι γίνεται όμως τώρα εδώ; Το εξής παράδοξο. Ας πούμε ότι όλοι γνωρίζουμε ανθρώπους που δεν έχουν λεφτά και έχουν μια επώδυνη ζωή. Εκεί λοιπόν η ανθρωπιστική σου συνείδηση λυπάται για αυτούς τους συνανθρώπους μας. Μια σιωπή όμως επικρατεί, ίσως θα ήθελες να φωνάξεις να αντιδράσεις, αλλά αφού δε μιλάει κανείς γιατί να μιλήσεις εσύ; Από την άλλη όταν συμβεί κάποια πράξη η οποία αφορά στις απολαβές της ζωής σου, αρχίζεις να αντιδράς προκειμένου να ανακτήσεις τα δεδομένα σου. Συσπειρώνεσαι με ανθρώπους που έχουν χάσει κι αυτοί μέρος των κεκτημένων τουs και αντιδράς για εσένα και την ευημερία της κοινωνίας σου. Αυτή η συλλογική αντίδραση απορρέει από τις προσωπικές συνειδήσεις  για ένα καλύτερο μέλλον. Και στην πρώτη περίπτωση είναι προσωπική συνείδηση αλλά δεν αφορά άμεσα εσένα. Μήπως η συνείδησή μας τελικά αφορά το ένστικτο της επιβίωσης; Ή μήπως οι θεσμοί που ακολουθούμε δρούνε απροκάλυπτα προς όφελός τους με αποτέλεσμα να αντιγράφονται τέτοιες συμπεριφορές;

Ο άνθρωπος πέρα όλων των άλλων διαθέτει και λογική. Μια έννοια άυλη και υποκειμενική. Από την άλλη και η συνείδηση είναι μια πνευματική κατάσταση άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχή και τα βιώματα του κάθε ανθρώπου που δεν είναι μέρος του φυσικού κόσμου. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την ψυχική κατάσταση του συνανθρώπου μας και η αντίδραση που έχουμε απέναντί του. Είναι όταν οραματιζόμαστε τον εαυτό μας σε ένα χιονισμένο τοπίο αγκαλιά με τον άνθρωπό μας, είναι το πισωγύρισμά μας στο παρελθόν και η μεταμέλεια λανθασμένων κινήσεων. Μπερδεύεται όμως η λογική με τη συνείδηση. Ναι μεν η λογική μπορεί να σου πει πως δεν έχεις τα απαιτούμενα χρήματα για μια δωρεά, αλλά η συνείδησή σου να σε ωθήσει να την κάνεις βλέποντας ότι η ανάγκη του συνανθρώπου σου είναι πιο μεγάλη. Αυτός που δε θα δωρίσει δεν είναι κακός άνθρωπος απλά η λογική του μπορεί να υπερτερεί της συνείδησης.

Είναι φορές που ο φρενήρης ρυθμός της εποχής μας μάς κρατά δέσμιους των επιθυμιών μας και ξεχνάμε τις ανάγκες μας. Δεν ακούμε αυτή τη βαθιά φωνή που είναι άμεσα συνυφασμένη με τον εσωτερικό κόσμο μας. Γινόμαστε εγωκεντρικοί δείχνοντας μια υπερευαισθησία σε αδιάφορα θέματα για να καλύψουμε τα κενά της ψυχής μας, ή αλλιώς συνείδησής μας.

Φανταστείτε ότι είμαστε ένα τρένο. Δεσμευμένο πάνω σε συγκεκριμένες ράγες μήκους, πλάτους, πάχους. Χωρίς ράγες δεν πάει πουθενά και όταν τύχει να εκτροχιαστεί, επέρχεται καταστροφή με πιθανές απώλειες ζωών. Ό, τι είναι οι ράγες για το τρένο, είναι και η συνείδηση για τον άνθρωπο.