Slow Food· μια φιλοσοφία που επεκτείνεται πέρα από το φαγητό

Θα ξεκινήσω με μια σκηνή. Φανταστείτε ένα δάσος γεμάτο από σφένδαμο τυλιγμένο σε ένα σύννεφο καπνού. Δείτε αυτό το ομιχλώδες τοπίο, που στο βάθος του διακρίνονται γραφικά καταφύγια με αχνιστές κουζίνες. Ένας καλοσυνάτος άνδρας με μακριά γενειάδα και απίστευτα μπλε μάτια κρατάει μια κουτάλα και τη βυθίζει μέσα σε ένα μεταλλικό καζάνι. Τη σηκώνει και παρατηρεί πώς στάζει το υγρό. Αν στάζει ρευστά τότε το σιρόπι είναι έτοιμο. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε όλα τα ζαχαροποιία του Βερμόντ από τα τέλη Φεβρουαρίου ως τις αρχές του Απρίλη, τότε που οι παγερές νύχτες δίνουν τη θέση τους στις ζεστές μέρες και αναγκάζουν το χυμό των δέντρων να τρέξει και να μας δώσει το λαχταριστό σιρόπι σφενδάμου. Ο αργός τρόπος συλλογής του σιροπιού, όπου οι παραγωγοί κάνουν μικρές τρύπες στον κορμό του δέντρου για να κυλήσουν οι γλυκιές σταγόνες μέσα στους κουβάδες, οι γιορτές που διοργανώνονται κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, με το σιρόπι να δίνει σχήματα γρανίτας πάνω στο φρέσκο χιόνι ικανοποιώντας τον ουρανίσκο, ο σεβασμός στην ιερότητα της φύσης, η ευγνωμοσύνη στους προγόνους που τους κληροδότησαν αυτό το προϊόν και η ηδονή της απόλαυσης, είναι οι λόγοι που στις 10 Δεκεμβρίου 1989 το μανιφέστο του Slow Food με σήμα το σαλιγκάρι έκανε την εμφάνισή του σε ένα θέατρο του Παρισιού.

Ιδρυτής αυτής της φιλοσοφίας είναι ο Carlo Petrini, ένας επαναστάτης του καλού φαγητού. Όταν στη δεκαετία του ’80 η αλυσίδα ΜcDonald’s θέλησε να ανοίξει το πρώτο κατάστημα στην Piazza di Spagnia στη Ρώμη, εκείνος συνειδητοποίησε ότι θα χάσει όλη την απόλαυση των απλών και υπέροχων πιάτων που γευόταν στα φιλόξενα trattoria. Όπως κάθε γνήσιος Ιταλός που σέβεται τον εαυτό του, συγκρίνει το φαγητό με το φαγητό της μαμάς του και συνειδητοποιεί ότι αυτό θα ήταν το απόλυτο πλήγμα. Έτσι ξεκίνησε μια εκστρατεία από μια ομάδα ακτιβιστών προκειμένου να ανακόψουν αυτήν την τάση. Προωθώντας τα εκλεκτά προϊόντα τοπικής προέλευσης, τη βιώσιμη ανάπτυξη της γεωργίας, την ευλαβική προετοιμασία του καθιστού φαγητού και το δεσμό ψυχής που δημιουργείται ανάμεσα σε έναν τόπο και στο φαγητό, ξεκίνησαν να δημιουργούν μια αντίσταση κατά του γρήγορου φαγητού.

Οργισμένες διαδηλώσεις συνέβησαν κατά την άφιξη της διάσημης αλυσίδας, ο Petrini όμως απώθησε την ιδέα της ανοιχτής σύγκρουσης με τις πολυεθνικές καθώς τη θεώρησε μάταιη και ανώφελη. Θα έπρεπε να σχεδιάσει μια πιο προσεκτική στρατηγική.

Υπήρξε ακόμα ένα γεγονός που συσπείρωσε ανθρώπους γύρω από την ιδέα του Slow Food. Μια ιταλική εταιρεία κρασιών θέλοντας να μειώσει το κόστος παραγωγής, νόθευσε τα προϊόντα της με αιθυλική αλκοόλη με αποτέλεσμα το θάνατο δεκαεννέα ατόμων. Μπροστά σε αυτό το τραγικό συμβάν τα μέλη του Slow Food αντιλήφθηκαν ότι η ποιότητα στο φαγητό είναι θέμα επιβίωσης. «Ενάντια στην παγκόσμια τρέλα της γρήγορης ζωής» δήλωναν. Ο ισχυρισμός τους ότι η αποτελεσματικότητα δεν είναι επακόλουθο της ταχύτητας και ότι ο ρόλος της βραδύτητας στη ζωή μας είναι η εγγύηση για την απόλαυση, προσέλκυσε εκατομμύρια ανθρώπους και σήμερα απαριθμεί μέλη σε πάνω από εκατόν εξήντα χώρες.

Όλη αυτή η θεωρία του ότι όταν ο άνθρωπος σέβεται τη φύση η φύση του το ανταποδίδει, είναι η ιδέα που ξεκίνησε από τη θεωρία του Slow Food. Ας πάρουμε το παράδειγμα της παραγωγής του ψωμιού. Το έργο του αρτοποιού ξεκινά από τη γη. Παράγει το ψωμί από τις πρώτες ύλες που παράγει ο τόπος του, δίνοντάς μας πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των σπόρων που καλλιεργούνται, των αμπελώνων που τρυγιούνται, των δέντρων που ευδοκιμούν. Ο κύκλος που δημιουργείται από την πρώτη ύλη μέχρι το τελικό στάδιο της κατανάλωσης αποτελείται από ανθρώπους. Τα ισχυρά δεσμά ανθρώπου και φύσης καθιστούν κάθε τοπική κοινωνία άξια να παράγει, δίνοντας οικονομική ευρωστία στον τόπο, καθώς και μια πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής. Άλλωστε αν δεν παινέψεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει όπως μας λέει πολύ σοφά η λαϊκή μας παροιμία.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πατρίδα του slow food είναι η περιφέρεια του Πιεμόντε. Ένας όμορφος τόπος ανάμεσα στις Άλπεις και στα Απένινα όρη, με βουνά, λίμνες, σκορπισμένα ήσυχα χωριά κι ερειπωμένα κάστρα, που προσφέρει μια πληθώρα γευστικών -και όχι μόνο- εμπειριών. Διαθέτει τα υπέροχα τυριά του, που είναι αναγνωρισμένα ως τυριά με  Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης. Τυριά φρέσκα, κρεμώδη, σε άλμη, ωριμασμένα, με κρούστα, εκλεκτά μπλε τυριά και όλα αυτά παραγωγής Πιεμόντε. Πρωτεύουσά του το Τορίνο όπου το 1996 σε ένα παλιό εργοστάσιο αυτοκινήτων διοργανώθηκε για πρώτη φορά το “Salone del Gusto”, μια τεράστια έκθεση με προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας από όλο τον κόσμο. Το 2004 σε μια ακόμα έκθεση του Διεθνούς Σαλονιού Γεύσης, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση Τerra Madre φέρνοντας αγρότες και ψαράδες από εκατόν τριάντα χώρες να μιλήσουν για τη δουλειά τους και να μοιραστούν τις ιδέες τους. Έκτοτε αυτά τα δύο γεγονότα πραγματοποιούνται μαζί ανά δύο χρόνια υπό την αιγίδα του Slow Food.

Σε μια συνέντευξή του, τουλάχιστον δώδεκα χρόνια πίσω, ο Carlo Petrini είχε δηλώσει: «Η πρόκληση σήμερα είναι να επιστρέψουμε στη μικρή κλίμακα, στο χειροποίητο, γιατί αυτό που αποκαλούμε μοντέρνο είναι πια passe. Η κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι απλώς μια οικονομική κρίση, αλλά μια κρίση συστημάτων και αξιών. Για να το ξεπεράσουμε πρέπει να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας. Με τις υπερβολές του εκσυγχρονισμού δεν πρέπει πλέον να επιδιώκουμε να αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά να τον σώσουμε».

Αν με ρωτούσαν σήμερα τι είναι αυτό που μας άφησε η χρονιά που μας πέρασε, τα λόγια του Petrini θα ήταν πιο επίκαιρα από ποτέ. Άλλωστε η ομορφιά τελικά κρύβεται στην απλότητα! Δε συμφωνείτε;