Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα;

Θα μπορούσε κάποιος να πει πως το ψέμα είναι η παραδοχή μιας αλήθειας και η μετάφρασή της με διαφορετικό τρόπο. Με έναν τρόπο που να «βολεύει» αυτόν που το επεξεργάστηκε. Η παραπάνω έξυπνη ερμηνεία ενός ψέματος θα μπορούσε επίσης να ανήκει σε ένα παιδικό μυαλό. Βλέπετε τα παιδικά μυαλά επινοούν στο δευτερόλεπτο μικρά αλλά και μεγάλα ψέματα. Όπως και ο παραπάνω τρόπος μετάφρασης.

Είναι γεγονός πως όλοι μας λέμε ψέματα. Ας ξεκινήσουμε από την πολύ απλή παραδοχή δίχως ίχνος κριτικής. Την αυτοκριτική την κάνει ο καθένας μόνος του αργότερα. Οι μεγάλοι λένε ψέματα. Δεν έχει να κάνει με την ιδιότητα, το επάγγελμα αλλά ούτε και με την ηλικία. Και οι μικροί λένε ψέματα. Δεν έχει να κάνει με το φύλο αλλά ούτε και με την ηλικία. Δεν υπάρχει παιδί που να μην έχει πει ένα ή και πολλά ψέματα. Οι αποδέκτες; Οι γονείς κατά κύρια βάση, οι καθηγητές και δάσκαλοι, φίλοι αλλά και συγγενείς. Η συχνότητα ποικίλλει ανάλογα με την ανάγκη του να ειπωθεί ένα ψέμα επομένως ανάλογα με την αιτία που θα οδηγήσει ένα παιδί στο ψέμα.

Εντύπωση προκαλούν οι τρόποι με τους οποίους τα παιδιά λένε τα ψέματα που επιλέγουν να πουν. Εδώ η επιστήμη μένει άφωνη αφού το «ντύσιμο» ενός ψέματος έχει να κάνει με τον αποδέκτη του. Εάν δηλαδή ο αποδέκτης είναι αυτό που λέμε «εύκολο θύμα» και μπορεί να πιστέψει το κάθε τι, τότε τα παιδιά θα πούνε το ψέμα τους με έναν όχι και τόσο ευφάνταστο τρόπο. Εάν όμως ο αποδέκτης ανήκει στην κατηγορία των καχύποπτων, των ανθρώπων που δεν θα «χάψουν» το ψέμα εύκολα, τότε τα παιδιά θα επιστρατεύσουν όλη τους τη φαντασία για να σερβίρουν ένα αξιόλογο και αξιοπρεπέστατο ψέμα.

Και πάμε τώρα στο πιο σημαντικό κομμάτι των παιδικών ψεμάτων. Τις αιτίες που θα «αναγκάσουν» ένα παιδί να μπει στη διαδικασία του να το κάνει. Να φρικάρουν οι γονείς ή όχι; Σίγουρα μια από αυτές είναι το ότι μπορεί να έχει διδαχθεί με έμμεσο τρόπο από τους γονείς και γενικά από τους μεγάλους το να λέει ψέματα. Βλέπετε τα παιδιά έχουν την ικανότητα να σκανάρουν συμπεριφορές και καταστάσεις. Έτσι λοιπόν οι ενήλικες νομίζουν πως τα παιδιά δε θα καταλάβουν το πότε οι ίδιοι ψεύδονται και όλο αυτό το βασίζουν φυσικά στη δική τους εμπειρία του να λένε ψέματα.

Μια άλλη πολύ συχνή αιτία είναι σαφέστατα η αποφυγή της τιμωρίας μετά από μια σκανταλιά, ατασθαλία, ανυπακοή ή παράβλεψη κανόνων, πείτε το όπως θέλετε. Εκεί θα μιλήσει στο μυαλό του παιδιού το ένστικτο της επιβίωσης, το να τη βγάλει καθαρή, όπως λέμε και να αποφύγει την ευθύνη για κάτι που ενώ έπρεπε να κάνει είτε αμέλησε είτε επέλεξε συνειδητά να μην κάνει. Όπως και να έχει όμως σε αυτή την περίπτωση το ψέμα έχει να κάνει με την αποφυγή ευθύνης κι αυτό είναι κάτι που πρέπει σε καθημερινή βάση να συζητιέται με τα παιδιά και να περνάει με μηνύματα μέσω της συμπεριφοράς των μεγάλων.

Από τις αιτίες που δε θέλει να αντιμετωπίσει κανείς αλλά που δυστυχώς υπάρχουν, είναι η ένδειξη άγχους και οι ψυχολογικές διαταραχές. Εδώ μιλάμε σαφέστατα για βαθύτερα αίτια που βρίσκουν τη ρίζα τους συνήθως στους κόλπους του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος αλλά και στον ευρύτερο κύκλο του παιδιού. Σε αυτές τις περιπτώσεις η συμβολή ενός επαγγελματία είναι θεμιτή, ώστε να αντιμετωπιστεί γρήγορα μια τέτοια κατάσταση η οποία δεν είναι εύκολη για κανέναν πόσο μάλλον για τα ίδια τα παιδιά.

Αν μπορούσαμε να έχουμε μια ανάλυση κάθε σκέψης που περνάει από το παιδικό μυαλό τη στιγμή που θα μπει στη διαδικασία ενός ψέματος θα μέναμε άφωνοι. Οι διεργασίες, οι συνειρμοί και όλη η σκέψη έχουν να κάνουν με ευφυΐα και επινόηση. Το λυπηρό της υπόθεσης όμως είναι μια και μόνο λέξη: «αδιέξοδο». Η πρώτη σκέψη που έρχεται στο μυαλό και θα σπινθηροβολήσει ένα ψέμα είναι το «δεν μπορώ να κάνω αλλιώς». Τα παιδιά νιώθουν στις περισσότερες των περιπτώσεων να βρίσκονται σε αδιέξοδο γι’ αυτό και θα μπουν στη διαδικασία του να πουν ένα ψέμα.

Στο βαθιά συναισθηματικό κομμάτι τώρα, ένα παιδί θα πει επίσης ψέματα όταν θα θέλει να αποφύγει το να πληγώσει τους γονείς του και γενικά τον οποιοδήποτε αποδέκτη. Εκεί σίγουρα θα πρέπει να είμαστε λιγάκι πιο ευέλικτοι και πιο ελαστικοί ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα συνετίσουμε τα παιδιά. Επίσης σε αυτές τις περιπτώσεις το ψέμα αποκαλύπτεται πολύ γρήγορα και μάλιστα από τα ίδια τα παιδιά θέλοντας με αυτό το τρόπο να δείξουν το πού αναγκάστηκαν να φτάσουν για να προστατεύσουν συναισθηματικά τους μεγάλους.

Είτε γίνεται με χειριστικό και συνειδητό τρόπο είτε με παιδική αθωότητα και μια αίσθηση παιδικής ανεμελιάς και απερισκεψίας, η ουσία είναι μια και μόνο. Τα παιδιά διδάσκονται και μαθαίνουν τα πάντα. Και το να λένε ψέματα αλλά κυρίως και το να τα αποφεύγουν. Επομένως η ερμηνεία ενός ψέματος θα μπορούσε να είναι κάλλιστα η εξής: Η παραδοχή μιας αλήθειας και η ανόητη κίνηση του να την καλύψουμε. Η αλήθεια βγαίνει πάντα στην επιφάνεια έστω και μετά από καιρό. Στο παιχνίδι της ζωής «θάρρος ή αλήθεια» η επιλογή να είναι πάντα η αλήθεια με θάρρος.

Αφιερωμένο σε κάθε παιδικό βλέμμα ενοχής μετά από ένα ψέμα.