Καρλ Γιουνγκ: «Το έξω είναι ο πατέρας, το μέσα είναι η μητέρα»

Ο καταξιωμένος ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ απασχόλησε και δίχασε πολλές φορές την κοινή γνώμη μέσα από τις θεωρίες και τα κείμενά του. Ένα από τα συμπεράσματα του «αλχημιστή» της ψυχολογίας, που αποτελεί τη βάση και πηγή πληροφοριών για τους ψυχολόγους ανά τον κόσμο, είναι αυτό που αναφέρεται στη διαφορά ανάμεσα στη μητρική και την πατρική αγάπη.

Ο ίδιος, λέγεται πως προσπαθούσε από μικρό παιδί να ερμηνεύσει την προβληματική συμπεριφορά των γονιών του σε πολλά θέματα. Ίσως παρατηρώντας τους δικούς του γονείς εξερεύνησε κάποιες ιδέες ακόμη και σε αρχικό στάδιο, τις οποίες τελειοποίησε μέσα από ενδελεχή έρευνα αργότερα, ως ενήλικας πια.

Το δεδομένο κατά τον μεγάλο ψυχολόγο είναι ένα. Πως υπάρχει όντως διαφορά ανάμεσα στην πατρική και τη μητρική αγάπη. Όταν μιλάμε για δυο γονείς θεωρούμε πως η αγάπη είναι δεδομένη από τη στιγμή που αναλαμβάνουν αυτόν τον τόσο σημαντικό ρόλο. Αυτό όμως δε σημαίνει πως αγαπούν κι εκφράζουν την αγάπη τους όμοια. Μια μητέρα κι ένας πατέρας δε σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Δεν ενεργούν με τον ίδιο τρόπο. Δεν αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους με τον ίδιο τρόπο. Γιατί να περιμένουμε ν’ αγαπούν ως γονείς με τον ίδιο τρόπο;

Η φράση που μας αποκαλύπτει τη διαφορά στην οποία αναφέρεται ο Γιουνγκ είναι η εξής: «Το έξω είναι ο πατέρας, το μέσα είναι η μητέρα». Σ’ ένα από τα κείμενά του ο Γιουνγκ χρησιμοποιεί το παράδειγμα της φωλιάς των πουλιών για να σκιαγραφήσει τη διαφορά της μητρικής από την πατρική προστασία μέσα από τη συμπεριφορά και τις πράξεις. Η μητέρα φροντίζει για το «μέσα» της φωλιάς. Ο πατέρας φροντίζει το «έξω» της φωλιάς, χτίζοντας το σκληρό κομμάτι που θ’ αντέξει στον χρόνο. Τα εισαγωγικά στις λέξεις μέσα κι έξω παραπέμπουν παράλληλα στην καλλιέργεια του συναισθηματικού κόσμου των παιδιών από τους δυο γονείς οι οποίοι συνεργάζονται αρμονικά. Ή τουλάχιστον, πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά.

Μια μητέρα θα λέγαμε με βάση τον Γιουνγκ πως αγαπά πυρηνικά και ως έναν βαθμό ναρκισσιστικά γιατί θεωρεί το παιδί τμήμα του εαυτού της. Μεγαλώνει και θρέφει με το σώμα της το έμβρυο. Δένεται μαζί του, είναι υπεύθυνη γι’ αυτό πριν να είναι το ίδιο. Ένας άρρηκτος δεσμός, που σφραγίζεται μ’ έναν ομφάλιο λώρο ο οποίος αν και ρεαλιστικά κόβεται τη στιγμή της γέννησης, δεν παύει να υπάρχει ως αφανής κι αόρατος ισχυρός δεσμός καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής- κυρίως για την ίδια. Συχνά εντοπίζουμε το αίσθημα της κατοχής κι η ανάγκη της ν’ αγαπά για να νιώθει πως αγαπιέται.

Θα πονέσει ίσως περισσότερο από το παιδί της όταν εκείνο πληγωθεί. Μια μητέρα θα προσπαθήσει να επουλώσει τις πληγές άμεσα. Θ’ ασχοληθεί με το ηθικό δίδαγμα μιας κατάστασης σε δεύτερο χρόνο, ενώ ένας πατέρας θα δώσει βάση σε αυτό εξ’ αρχής. Δε θα πάψει να είναι κοντά, να γίνεται ελεγκτική ίσως, να θεωρεί το παιδί ως και κομμάτι της, ακόμη κι όταν γίνει ενήλικας. Πάντα θα ζητά. Πάντα θα ρωτά. Πάντα θα αγωνιά.

Η πατρική αγάπη λειτουργεί πιο σφαιρικά κι ίσως κατά περιπτώσεις ψυχρά. Ο πατέρας είναι εκείνος που θα εμπνεύσει σε πιο μεγάλο βαθμό και μάλιστα από νηπιακή ηλικία στα παιδιά, έννοιες όπως η δικαιοσύνη, η κριτική σκέψη, η υπακοή. Είναι εκείνος που θα καλλιεργήσει απαιτήσεις και προσδοκία, που θα έχει τη φιλοσοφία του διαδόχου. «Σ’ αγαπώ επειδή πληροίς τις προσδοκίες μου, επειδή κάνεις το καθήκον σου, επειδή μου μοιάζεις».

Σαφώς εξαρχής ο έμφυλος χαρακτήρας που αποδίδει ο Γιουνγκ σε μητέρα και πατέρα, διαχωρίζοντας τον τρόπο που επικοινωνούν την αγάπη τους, θα μπορούσε να θεωρηθεί σεξιστικός, εντός πατριαρχικών προτύπων, αφήνοντας εκτός άλλες μορφές οικογένειας, που δεν ακολουθούν το μοντέλο αυτό, ενώ παρουσιάζει τους γονείς εξαρτημένους από τις προσωπικές τους φιλοδοξίες. Ωστόσο έχει πάντα ενδιαφέρον ν’ αναλύεται η προσέγγιση του μεγαλύτερου ίσως αντιπάλου δέους του Φρόιντ, που εξίσου έδωσε βάση στα φύλα αλλά και τους οικογενειακούς δεσμούς, με εντελώς διαφορετικό τρόπο.

Η πατρική αγάπη φοράει συχνά τα προσωπεία της αντοχής, της δύναμης και της αποφασιστικότητας. Ενίοτε και του εγωισμού. Ανάλογα με τις καταστάσεις, καλείται να έχει έναν πολύ συγκεκριμένο κοινωνικό ρόλο. Αδικείται και περιορίζεται. Ένας πατέρας αγαπά, αλλά συχνά είναι σαν να μην του επιτρέπεται. Πάντα υποβόσκει ο φόβος πως αν το συναίσθημα υπερβεί της λογικής, ίσως χαθούν βασικές ισορροπίες.

Το μόνο σίγουρο, ξεπερνώντας πια τη θεωρία του Γιουνγκ περί διαφορετικότητας της γονεϊκής αγάπης, είναι πως ξέρουμε ότι μεγαλώνοντας, γινόμαστε η εικόνα των γονιών μας. Ένα παιδί μεγαλώνει ως ένας ισορροπημένος ενήλικας έχοντας μάθει κάτι πολύ σημαντικό όταν οι γονείς σέβονται την ίδια την αγάπη. Μαθαίνει ν’ αγαπά γιατί αγαπήθηκε. Γιατί στην τελική, αυτό είναι το νόημα της αγάπης των γονιών. Μια αγάπη χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα και οι ρόλοι των δυο γονιών να εναλλάσσονται με ευφάνταστο τρόπο. Να «τσαλακώνονται» και να αποδεικνύουν πως είναι αυτό που μετράει πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο.

Σε μια φωλιά λοιπόν, μπορεί μια μητέρα να χτίσει το ίδιο καλά το οικοδόμημα φροντίζοντας το σκληρό περίβλημα της φωλιάς. Ένας πατέρας μπορεί να κλάψει κρατώντας αγκαλιά τα παιδιά του φροντίζοντας το δικό του «μέσα» αλλά και των παιδιών του. Μπορεί το ίδιο να δούμε σε δυο μπαμπάδες και δυο μαμάδες. Κι ίσως τα αρχέτυπα να έχουν πολλά να μας πουν, χωρίς να σημαίνει πως δε θα προσπαθήσουμε να βρούμε όσα πραγματικά μας ταιριάζουν. Άλλωστε, όλα αλλάζουν και μαζί μ’ αυτά κι εμείς. Μόνο η αγάπη μένει.

Αφιερωμένο σε κάθε γονέα που προσπαθεί να βρει τον σωστό τρόπο ν’ αγαπά τα παιδιά του.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!